گردشگری؛ بخش شغل‌سازی که شغل نمی‌سازد
افزایش درآمد می‌تواند ایجاد شغل کند، اما این فقط در مورد اقتصاد‌هایی صادق است که سالم و شفاف بوده و دچار کج‌کارکردی نباشند. در اقتصاد‌های بیمار و در جوامعی که برنامه‌های توسعه درستی وجود ندارد، افزایش درآمد به فاصله طبقاتی می‌انجامد و بیکاران همچنان بیکار می‌مانند. هرچند بسیاری از کارشناسان اقتصادی بر این نظر پافشاری می‌کنند که ایجاد اشتغال تابعی از رشد اقتصادی و افزایش تولید و بزرگ شدن کیک اقتصاد یک کشور است، اما در دهه‌های اخیر در برخی کشور‌ها که با بیکاری مزمن و انباشته شده مواجه بوده‌اند، سیاست‌هایی با تمرکز بر ایجاد شغل پی گرفته شده است. اینچنین ممکن است اولویت اول بهره‌وری نباشد و به همین دلیل است که رفته‌رفته بنگاه‌های تولیدی از زمره کارآفرینان خارج و دولت اولویت خود را به بخش‌هایی می‌دهد که لزوما بهره‌وری نباید هدف اول آنها باشد. در دو سال اخیر شرایط به گونه‌ای پیش رفته که همزمان تهدید‌ها و فرصت‌هایی برای حوزه گردشگری ایران به وجود آمده است. به دنبال تنش‌هایی که در سطح بین‌المللی ایجاد شده برخی از دولت‌ها به شهروندان خود توصیه کرده‌اند به ایران سفر نکنند. در مواردی دولت‌هایی حتی پا را از این فراتر گذاشته و عنوان کرده‌اند کسانی که به ایران سفر می‌کنند زیر ذره‌بین قرار گرفته و در سفر آنها به آن کشور مشکلاتی پیش می‌آید. در مقابل کاهش ارزش ریال در مقابل ارز‌های خارجی هر چند به اقتصاد کشور ضربه زده، اما هزینه گردشگری خارجی را در ایران پایین آورده است. در مواردی شاهد این بوده‌ایم که آژانس‌های مسافرتی با هزار یورو تور سفر به ایران برای اروپاییان تدارک دیده‌اند. هزار یورو البته پول کمی برای یک سفر چهار یا پنج روزه نیست. در ایران می‌توان با ۱۲ تا ۱۳ میلیون تومان یک هفته سفری کاملا راحت داشت، اما این پول برای شهروندان اروپایی آنقدر‌ها زیاد نیست. همین موضوع باعث شده سفر به ایران جذاب‌تر از قبل شود. از طرف دیگر عدم ثبت سفر به ایران در گذرنامه خیال برخی افراد را که می‌ترسیدند این سفر برایشان مشکل‌ساز شود، راحت کرده است. در مجموع به نظر می‌رسد شرایط برای جذب گردشگر خارجی بهتر شده است. ۱۴ شهریور امسال ولی تیموری (معاون گردشگری وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری) اعلام کرد: بر اساس آمار گرفته شده از ابتدای سال ۹۸ تا ابتدای مرداد تعداد گردشگران خارجی که به ایران سفر کرده‌اند نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۰ درصد افزایش داشته است. او عنوان کرده که سال ۹۷ تعداد گردشگران خارجی که به ایران آمده‌اند 7 میلیون و ۸۰۰ هزار نفر بوده است. با رشد ۴۰ درصدی تعداد گردشگران باید تا پایان سال تعداد گردشگران خارجی که به ایران می‌آیند به حدود ۱۱ میلیون نفر برسد، یعنی اینکه روند ورود گردشگر به ایران در 4 ماه نخست امسال نشان می‌دهد ایران در سال ۹۸ غیر از 7 میلیون و ۸۰۰ گردشگری که قبلا جذب کرده، 3 میلیون و ۱۲۰ هزار گردشگر تازه هم جذب می‌کند. برخی برآورد‌ها نشان می‌دهد که جذب هر 5 گردشگر یک شغل ایجاد می‌کند. یعنی در واقع امسال تنها از محل ورود گردشگر خارجی به ایران باید بیش از ۶۰۰ هزار شغل ایجاد شود، همانطور که بر اساس رشد ۵۰ درصدی ورود گردشگر در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ چیزی در این حدود شغل باید ایجاد می‌شد. آشکارا مشخص است که چنین اتفاقی نیفتاده. اطلاعات مرکز آمار نشان می‌دهد جمعیت شاغلان ١٠ ساله و بیشتر در بهار امسال ٢٤ میلیون و ٣٨٢ هزار نفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل (بهار ١٣٩٧)، ٣٢١ هزار نفر افزایش داشته است، یعنی اینکه در کل بخش‌ها، حدود نیمی از انتظاری که از جذب گردشگر خارجی می‌رفت، شغل ایجاد شده است. علی اکبر سیارمه (کارشناس حوزه کار) با تاکید بر اینکه سال‌هاست بر بومی‌گزینی و استفاده از ظرفیت‌های محلی تاکید می‌شود، به ایلنا می‌گوید: در موارد زیادی شاهد این بوده‌ایم که جانمایی درستی برای مشاغل صورت نمی‌گیرد، به این معنا در جایی که ظرفیت برای حوزه کشاورزی وجود دارد صنعت رشد می‌کند و در جایی که باید صنایع را گسترش داد دست نگه می‌داریم و کارخانه نمی‌زنیم. او با بیان اینکه این جانمایی نادرست به گونه‌ای در حوزه گردشگری که اصل و بنیاد آن بر استفاده از ظرفیت‌های محلی است هم اتفاق می‌افتد، توضیح می‌دهد: شاید دلیل اینکه آمار گردشگری بالا می‌رود، اما شغل ایجاد نمی‌شود و مردم محلی سودی از ورود گردشگران نمی‌برند همین است.
