آسیب پذیری زیرساخت‌های سعودی
مترجم: طلا تسلیمی|
تنش‌ها بین ایالات متحده و ایران همچنان شدید است چرا که واشنگتن از اعمال تحریم‌ها علیه تهران دست نکشیده و تهران هم این تحریم‌ها را با اقدام در راستای بالا بردن هزینه آنها برای واشنگتن تلافی می‌کند. این مساله متحدان ایالات متحده را در میانه درگیری‌ها گیر انداخته است. در صورت ادامه روند تشدید تنش‌ها، احتمال اینکه تاسیسات بیشتری در عربستان هدف گرفته شوند زیاد است.
استرتفور درگزارشی آورد: ایران سال‌ها تهدید کرده که اگر نتواند در نتیجه تحریم‌های ایالات متحده به صادرات نفت خود ادامه دهد، چنین امری را برای دیگر کشورهای منطقه نیز غیرممکن می‌کند. ایران هر گونه دست داشتن در حمله اخیر به تاسیسات نفتی عربستان را رد کرده است، اما حملات 14 سپتامبر به مجموعه‌های فرآوری نفت سعودی در خوریس و عبقیق نگرانی‌ها را درباره آسیب‌پذیری زیرساخت‌های مهم انرژی عربستان در برابر حملات ایران تشدید کردند. حملات در عبقیق و خوریس اساسا بر تهدیدی که عربستان از سوی ایران احساس می‌کرد، تاثیر گذاشت. در حالی که حوثی‌ها از سال‌ها پیش حملاتی علیه اهداف سعودی صورت می‌دادند، اما توانایی ایران در انجام چنین حملاتی سبب شده که عربستان و باقی جهان حملات اخیر را به مثابه تهدیدی برای حملات بعدی به ویژه در صورت ادامه تحریم‌های ایالات متحده بدانند.
چالش کنونی برای عربستان سعودی تلاش برای محافظت از شمار زیاد اهداف مهم و استراتژیک در سراسر این کشور بزرگ است؛ اما مساله ناخوشایند برای عربستان این است که میلیاردها دلاری که سالانه برای دفاع هزینه می‌کند، از جمله 51 میلیارد دلاری که برای هزینه‌های دفاع در سال 2019 در نظر گرفته شده، برای محافظت از همه زیرساخت‌های سعودی در برابر حملات احتمالی ایران کافی نیست.
قابلیت‌های ایران، آسیب پذیری سعودی
ایران با توجه به کاستی‌ها و پایین‌تر بودن سطح نظامی در قیاس با ایالات متحده و متحدانش، توجه و تاکید زیادی بر ایجاد نیروهای نامتقارن داشته که می‌توانند در مواجهه با دشمنانی در سطح نظامی بالاتر برای آن مزیت ایجاد کنند. موشک‌های کروز و بالستیک در این استراتژی اهمیت زیادی دارند چرا که موقعیت استراتژیک ایران در تنگه هرمز را تقویت می‌کنند و امکان دسترسی به زیرساخت‌های مهم رقبای منطقه‌ای را برای ایران فراهم می‌آورند.
موشک‌های بالستیک ایران که در ابتدا عمدتا دقت عمل نداشتند، اکنون بطور فزاینده با دقت بیشتری در هدف‌گیری و در انواع و با مشخصات پروازی مختلف ساخته می‌شوند و ساخت دیوار دفاعی در برابر آنها یک چالش فزاینده است. ایران طی یک دهه گذشته منابع زیادی را به ارتقای نیروی موشکی خود اختصاص داده است.
این امر افزودن شمار زیادی موشک کروز به زرادخانه، به پرواز درآوردن هواپیماهای بدون سرنشین بیشتر (از جمله نمونه‌های مناسب برای عملیات انتحاری) و تلاش برای جایگزینی موشک‌های بالستیک غیردقیق قبلی با نسخه‌های بسیار دقیق‌تر را شامل میشود. ایران در حال حاضر موشک‌هایی را داراست که می‌توانند به هر هدفی در عربستان سعودی برسند. اگرچه بسیاری از موشک‌ها در زرادخانه ایران میان- برد هستند، اما از آنجایی که بیشترشان در نزدیکی خلیج فارس مستقر شده‌اند قابلیت هدف گرفتن تقریبا همه تاسیسات کلیدی نفتی سعودی را دارند.
سعودی‌ها در مواجهه با این تهدید دست کم به صورت تئوری، یک پدافند هوایی توانمند متشکل از تعداد زیادی از سامانه‌های دفاع هوایی مدرن ایجاد کرده‌اند. نیروهای دفاع هوایی پادشاه سعودی 50 هزار نیرو دارد و عمدتا به سامانه‌های دفاع هوایی ساخت ایالات متحده همچون سامانه موشکی سطح به هوای «پاتریوت» مجهز است. پاتریوت ستون اصلی دفاع هوایی عربستان در برابر موشک‌ها و هدف‌گیری‌ها از هوا را تشکیل می‌دهد. عربستان سعودی 6 گردان با 200 موشک انداز هم دارد. سعودی‌ها بطور مرتب این سامانه‌ها را به روز رسانی و در ماه ژوئیه سال 2015 جدیدترین سامانه پاترویت را دریافت کردند. شرکت ریتون که در ایالات متحده سامانه‌های پاتریوت را تولید می‌کند، اصرار دارد که این سامانه از سال 2015 تا کنون بیش از 100 موشک بالستیک شلیک شده توسط حوثی‌ها از یمن را ردگیری و خنثی کرده است.
با این حال، چندین مورد هم بوده که سامانه‌های موشکی پاتریوت حال یا به دلیل بی تجربگی نیروهای سوری یا به دلیل نقص تجهیزات نتوانستند اهداف خود را رهگیری کنند. درگیری یمن همچنین نشان داده است که حتی یک پدافند هوایی نسبتا مجهز هم نمی‌تواند در برابر حملات موشکی (و هواپیماهای بدون سرنشین) پی در پی، دفاع خوبی باشد. ورود شمار زیادی از موشک‌ها می‌توانند عملکرد باتری‌های موشکی سطح به هوا را تحت تاثیر قرار دهند و همین مساله یکی از عواملی بوده که سبب شده است در حمله اخیر به تاسیسات سعودی از استفاده از بیش از 20 موشک کروز و هواپیمای بدون سرنشین استفاده شود. آنچه بر مشکل عربستان می‌افزاید این است که سامانه‌های پاتریوتی که در اختیار دارد، همانند سامانه‌های دفاعی ضد موشک‌های بالستیک که سفارش داده، اساسا به منظور حمله به موشک‌های بالستیک و اهدافی در ارتفاعات بالا طراحی شده‌اند. پاتریوت و تاد برای دفاع در برابر اهدافی که در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند نظیر موشک‌های کروز و برخی از انواع هواپیماهای بدون سرنشین مناسب برای عملیات انتحاری که در 14 سپتامبر مورد استفاده قرار گرفتند، سامانه‌های مناسبی نیستند.
یکی دیگر از مشکلات ریاض هم این است که سامانه‌های دفاع هوایی که در اختیار دارد، فضای جغرافیایی نسبتا بزرگ عربستان را پوشش نمی‌دهند. نهایتا اینکه بیشتر پدافندهای هوایی عربستان در حال حاضر برای دفاع در برابر تهدید موشکی از یمن تنظیم شده‌اند. همه این عوامل بدین معناست که دفاع هوایی سعودی در برابر حملات موشکی و هوایی احتمالی ایران به‌شدت آسیب پذیر است.
نگرانی عمده از این است که ایران در واکنش به تحریم‌های ایالات متحده بر صادرات نفتی خود، تصمیم بگیرد به حملاتی مشابه حملات هفته گذشته به تاسیسات نفتی سعودی مبادرت ورزد. اگرچه احتمال هدف گرفته شدن تاسیسات آب شیرین یا دیگر اهداف صنعتی یا حتی فرودگاه‌ها هم وجود دارد.
زیرساخت‌های مهم در عربستان سعودی
حملات به تاسیسات مرکزی پالایش نفتی، پایانه‌های صادراتی و پالایشگاه‌های عربستان می‌تواند بیشترین آسیب را به تولیدات نفت این کشور وارد آورد. عبقیق و خوریس دو تاسیسات مهم پالایش نفت سعودی به دلیل اهمیتشان در بخش نفت مورد حمله قرار گرفتند. نفت خام تولیدی عربستان بطور معمول از تاسیسات جداسازی گاز و نفت و سپس تاسیسات پالایشی مرکزی عبور می‌کند. در برج‌های تثبیت کننده نفت خام در این تاسیسات گاز فرار سولفید هیدروژن قبل از ارسال محصول به پایانه‌های نفتی برای صادرات، از آن جداسازی میشود. در میان همه تاسیسات پالایش نفت عربستان سعودی، عبقیق و خوریس مهم‌ترین آنها به شمار می‌رفتند. به گفته یک مقام سعودی، تا پیش از حمله تاسیسات عبقیق روزانه 4.9 میلیون بشکه نفت خام را که از میدان‌های نفتی کوچک‌تر می‌رسید، پالایش می‌کرد و اکنون ظرفیت پالایش آن به دو میلیون بشکه در روز کاهش یافته است. ظرفیت پالایش تاسیسات خوریس هم پیش از حمله 800 هزار بشکه در روز بود. ریاض امیدوار است که بتواند بیشتر ظرفیت تولید خود را تا اواخر ماه جاری میلادی به صورت اینترنتی بفروشد و همه فروش ظرفیت تولیدی را تا پایان ماه نوامبر به پایان رسانده باشد.
صرف نظر از اینکه عربستان به این اهداف می‌رسد یا نه، دست کم 5 ستون تثبیت کننده در عبقیق را در دست ساخت دارد و یک سری تعمیرات هم در خوریس در حال انجام است که باید تا پایان نوامبر به پایان برسد. دست‌کم تا زمانی که تعمیرات به پایان نرسند، عربستان در صورت یک حمله دیگر به یکی از تاسیسات پالایشی خود در تولید مازاد به یک مشکل جدی بر خواهد خورد. بیشتر تاسیسات اصلی پالایشی عربستان سعودی به خلیج فارس نزدیک هستند و اساسا در میدان‌های دریایی این کشور واقع شده‌اند. موقعیت قرارگیری این تاسیسات آنها را در برابر حملات احتمالی موشک‌ها و هواپیماهای بدون سرنشین ایرانی آسیب پذیرتر می‌کند. پالایشگاه صفانیه در خلیج فارس مسوولیت تصفیه نفت تولیدی در میدان نفتی فراساحلی صفانیه را دارد که با ظرفیت تولید 1.3 میلیون بشکه در روز بزرگ‌ترین میدان نفتی جهان به شمار می‌رود. تاسیسات مانیفا هم نفت تولیدی در میدان نفتی فراساحلی مانیفا را پالایش می‌کند که ظرفیت تولید آن 900 هزار بشکه در روز است. عربستان پالایشگاه‌های بسیار دیگری با ظرفیت تولیدهای متنوع دارد، اما تنها پالایشگاه صفانیه است که از نظر اهمیت به پالایشگاه‌های عبقیق و خوریس می‌رسد و علت این مساله هم ظرفیت تولید پالایشگاه است. پایانه‌های بارگیری یکی دیگر از انواع تاسیسات نفتی هستند که احتمال هدف گرفته شدن آنها در تلاش‌ها برای تاثیرگذاری بر تولیدات نفتی عربستان وجود دارد. مهم‌ترین پایانه صادراتی عربستان و احتمالا وسوسه‌انگیزترین هدف برای حمله احتمالی ایران، پایانه‌های راس تنوره و راس الجعیما در شهر بندری راس تنوره هستند که به ترتیب ظرفیت صادرات 3.4 و 3.1 میلیون بشکه در روز را دارند.
یک پایانه صادراتی مهم دیگر عربستان سعودی، پایانه واقع در انتهای خط لوله شرق به غرب در یانبو در دریای سرخ است. این خط لوله که مهم‌ترین خط لوله عربستان به شمار می‌رود قابلیت جابه‌جایی 5 میلیون بشکه نفت خام در روز از شرق عربستان برای صادرات در یانبو و سایر بنادر کوچک‌تر در دریای سرخ را دارد. این پایانه اوایل سال جاری یک مرتبه هدف حمله قرار گرفت. اگر ایران تصمیم بگیرد که اهداف خود را در فضایی گسترده‌تر از تاسیسات دم‌دستی نفتی و گازی عربستان سعودی انتخاب کند، آنگاه پالایشگاه‌ها و کارخانجات پتروشیمی واقع در محدوده دریای سرخ به هدف تبدیل خواهند شد. اگرچه احتمال حمله به اهدافی در خارج از بخش نفت، گاز و پتروشیمی عربستان سعودی بسیار کم است، اما ایران امکان حمله به بنادر اصلیاز جمله بندر شاه عبدالعزیز در دمام و بندر صنعتی ملک فهد در جوبیل را نیز دارد. ایران در صورتی که قصد حمله به عربستان را داشته باشد، همچنین می‌تواند تاسیسات آب شیرین سودی را هدف بگیرد. عربستان جمعا 31 تاسیسات آب شیرین دارد که تقریبا نیمی از آب آشامیدنی این کشور را تامین می‌کنند. از جمله اهداف بالقوه می‌تواند بزرگ‌ترین تاسیسات آب شیرین در جهان واقع در راس الخیر در دریای سرخ باشد که روزانه بیش از 1 میلیون مترمکعب آب تصفیه می‌کند. فرودگاه‌های سعودی نیز می‌توانند از دیگر اهداف بالقوه ایران باشند، اما چنین اهدافی خطر تلفات غیرنظامی و خارجی را افزایش می‌دهند. این مخاطرات حوثی‌ها که متحد ایران در یمن به شمار می‌روند را از حمله به این اهداف اینچنینی از جمله فرودگاه‌های واقع در جنوب غربی عربستان باز نداشته است، اما ایران هیچگاه در حمله به اهدافی که می‌توانسته تلفات جانی داشته باشد، مشارکت نکرده است. منبع: دیپلماسی ایرانی
