مالچ‌پاشی، اولین و بدترین راه مقابله با گرد و غبار
همین چند ماه پیش بود که انتشار تصاویری دلخراش از مرگ گونه‌های جانوری در نقاطی که برای جلوگیری از گرد و غبار مالچ‌پاشی شده‌اند، سر و صدای زیادی کرد و معاون سازمان محیط زیست هم خبر از پیگیری این مساله داد. تجریشی تیر امسال در حالی خبر از پیگیری موضوع داد که مالچ‌پاشی بدون مجوز سازمان محیط زیست امکان‌پذیر نیست. حالا هم درحالی که قرار است دوباره، عملیات مالچ‌پاشی در ۶۵ هزار هکتار از بیابان‌های کشور آغاز شود، مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها می‌گوید که نقشه نقاطی که قرار است در آن عملیات مالچ‌پاشی انجام شود برای سازمان محیط زیست فرستاده شده تا اعلام کنند که آیا این نقاط جزو مناطق تحت مدیریت این سازمان هست یا خیر؟ اما سازمان محیط زیست هنوز پاسخی نداده است.
مالچ‌پاشی یکی از روش‌های تثبیت شن روان در بیابان‌های کشور برای جلوگیری از وقوع گرد و غبار است. هر چند برخی از کارشناسان بر این باورند که مالچ‌پاشی سبب از بین رفتن پوشش گیاهی و جانوری منطقه می‌شود اما مسوولان سازمان جنگل‌ها به عنوان متولیان مالچ‌پاشی بارها تاکید کرده‌اند مالچ‌پاشی در مناطقی که شن روان دارند و با هیچ راهی نمی‌توان آن را تثبیت کرد، تنها گزینه است همچنین سازمان جنگل‌ها می‌گوید در نقاطی اقدام به اجرای عملیات مالچ پاشی می‌کند که عاری از هر گونه پوشش گیاهی است.
اما با این وجود هر از گاهی عکس‌هایی از دفن برخی حیوانات زیر مالچ‌ها در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود که سازمان جنگل‌ها هیچ‌وقت آنها را تایید یا حتی رد نمی‌کند. حالا نیز با شروع فصل پاییز قرار است که عملیات مالچ‌پاشی به‌تدریج در برخی نقاط بیابانی کشور آغاز شود. همزمان با اجرای این عملیات برخی نگرانی‌ها درباره نقاطی که قرار است در آنها مالچ‌پاشی صورت بگیرد به وجود آمده است.
فرهاد سرداری، مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری در این باره اظهار کرد: در حال حاضر از ۳۲.۵ میلیون هکتار اراضی بیابانی کشور، ۶۵ هزار هکتار نیاز به اجرای عملیات مالچ‌پاشی دارد. دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها بررسی‌هایی را درباره این اراضی و اینکه آیا زیستگاه حیات وحش و گونه‌هایی گیاهی هستند یا خیر انجام داده و سعی کرده است که طی این بررسی‌ها با سازمان حفاظت محیط زیست همکاری کند. او ادامه داد: پس از پایان بررسی‌ها و مطالعات، نقشه نقاطی را که قرار است در آنها عملیات مالچ‌پاشی انجام شود در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار داده‌ایم و در حال حاضر منتظر هستیم تا این سازمان نظر خود را اعلام کند تا مشخص شود آیا این نقاط جزو مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست است یا خیر؟ مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری به ایسنا گفت: در حال حاضر چند ماه است که منتظر نظر سازمان حفاظت محیط زیست در این باره هستیم و چنانچه نظر خود را به ما اعلام نکنند مجبور هستیم که عملیات مالچ‌پاشی را آغاز کنیم. سرداری در پایان با بیان اینکه در حال حاضر راهی جز مالچ‌پاشی در نقاط بحرانی بیابانی نداریم، گفت: چندین طرح تحقیقاتی روی سایر پلیمرها برای جایگزینی با مالچ نفتی انجام شد اما هیچ کدام تاثیر مالچ نفتی را نداشت. ضمن اینکه تخریب بیشتری برای محیط زیست نسبت به مالچ نفتی در پی داشتند.
اما پرویز کردوانی کویرشناس، در رابطه با استفاده از ماده مالچ نفتی برای تثبیت شن‌های روان معتقد است: هر روشی که از آن استفاده می‌شود باید ارزان، زودبازده و دایمی باشد. همچنین نباید محیط‌زیست را آلوده کند. این در حالی است که مالچ نفتی گران و با ارزش است، زمین را سیاه می‌کند و بد بو است و حرارت منطقه را بالا می‌برد و همین موضوع باعث می‌شود بادهای منطقه به صورت گرم و بد بو باشد و همچنین موجب نابودی گیاهان و موجودات نیز می‌شود.
کردوانی مالچ‌های زیستی را خیانتی به محیط زیست دانست و افزود: چند طرح زیستی در زمینه تولید مالچ‌های زیستی پلیمری از سوی شرکت‌های دانش بنیان اجرایی شده که برخی از آنها به مدت ۶ ماه دوام دارند و از سوی دیگر این مالچ‌ها حاوی کلروکلیسیم هستند و رطوبت هوا را می‌گیرند، از این رو منجر به خشک شدن گیاه می‌شوند، ضمن آنکه عمر مفید این مواد تا زمانی است که باران نبارد.
او ادامه داد: پاشیدن مالچ نفتی به دلایلی چون: یک ماده نفتی است، برای تولید مالچ ابتدا نفت باید به قیر تبدیل شود که در این صورت نیاز به احداث کارخانه داریم، قیر سفت است که برای شل کردن آن در کارخانه از طریق ترکیب ۵۰ درصد آب، ۴۸ درصد قیر و ۲ درصد ماده ممزوج‌کننده این مشکل رفع می‌شود، نیاز به ماشین‌های مخصوص برای مالچ پاشی است، پس از پاشیدن به نظر می‌رسد که سراسر منطقه سوخته است، انتشار بوی نفت سوخته که برای سلامت مضر است، ضریب حرارتی را افزایش می‌دهد که باعث از بین رفتن حشرات و گیاهانی نظیر «دم گاوی» منطقه می‌شود، این ماده حاوی فلزات سنگین مانند سرب است، در صورتی که یکسان پاشیده نشود در مناطق دارای تپه‌های ماسه‌ای موجب سیلاب می‌شود و این اتفاقی است که در آران و بیدگل رخ داده بود، پس از ۳ سال اثر آن از بین می‌رود و خیانت به محیط زیست است.
حالا که طبق روال چند سال گذشته دوباره مالچ‌پاشی به عنوان تنها و گویا بدترین راه مقابله با گرد و غبار در مناطق جنوبی کشور مطرح شده، می‌توان به روش‌های جایگزین مثل ریگ که ارزان‌تر است و به محیط زیست هم آسیب نمی‌رساند استفاده کرد. دلیل اصرار سازمان مراتع و جنگل‌ها به مالچ‌پاشی در این مناطق مشخص نیست.
