یک روز مهم برای صنعت پمپ‌سازی ایران
گروه انرژی| نادی صبوری|
بیژن زنگنه وزیر نفت می‌گوید وقتی چند روز پیش در هیات دولت بحث مشکلات اراک مطرح بوده او گفته مشکل اراک و نقاط دیگر را «نفت» است که حل می‌کند، نفت که فعال باشد اراک و بوشهر و اهواز و تمام شهرها با کارهایی که در توسعه این صنعت به بیرون سپرده می‌شود فعال می‌شوند. با چنین تفسیری باید گفت دیروز صنعت نفت، تبریز را با سفارش ساخت 50 الکتروپمپ برای پروژه استراتژیک انتقال نفت گوره به جاسک فعال کرد. پمپ‌هایی غول‌آسا که هر کدام 15 میلیارد تومان می‌ارزند و دیروز صبح شرکت مهندسی و توسعه نفت خام ایران به صورت رسمی قرارداد سفارششان را با 3 شرکت ایرانی امضا کرد. این 50 الکتروپمپ قرار است در ابر پروژه انتقال نفت از گوره در بوشهر به جاسک در هرمزگان به کار گرفته شوند که پروژه‌ای 2 میلیارد دلاری با اعتبارات صندوق توسعه ملی است.
صبح دیروز دوشنبه 8 مهر ماه قرارداد ساخت 50 الکتروپمپ بین شرکت مهندسی و توسعه نفت خام و 3 شرکت ایرانی در وزارت نفت با حضور بیژن زنگنه وزیر نفت، مسعود کرباسیان مدیرعامل شرکت ملی نفت و دیگر معاونان این وزارتخانه بسته شد. اهمیت این قرارداد که 48 میلیون یورو ارزش دارد را باید در محلی که قرار است این پمپ‌ها استفاده شود دانست: ابرپروژه انتقال نفت گوره-جاسک پیشتر وزارت نفت برای تامین لوله‌های این پروژه عظیم هم با شرکت‌های داخلی قرارداد منعقد کرد. در هر دوی این موارد مهندسان حوزه نفت این نکته را مطرح کردند که مختصات این پروژه‌ها با آنچه عرفا در چنین کارهایی دیده می‌شود متفاوت است؛ چیزی که به نظر می‌رسد دلیل و انگیزه‌اش منطبق ساختن پروژه با توانمندی‌های شرکت‌هایی است که در ایران کار می‌کنند. خط لوله گوره- جاسک یکی از پروژه‌های راهبردی صنعت نفت است که هدفش آن‌طور که بسیاری باور دارند «تمرکززدایی از پایانه‌های صادراتی» و «کاهش ریسک صادرات از تنگه هرمز» است. حامد میرزاحسینی تحلیلگر حوزه انرژی قبلا در اکانت توییتر خود نوشته بود که با احداث خط لوله راهبردی گوره (بوشهر) - #جاسک، ایران نیز خواهد توانست تنگه هرمز را دور زده و نفت خود را با کمترین ریسک درگیری به اقیانوس هند برساند. در اینکه چرا جاسک برای چنین موضوعی انتخاب شده عوامل مختلفی دخیل بوده‌اند. مهم‌ترین آنها به جهت‌گیری سیاست‌های کلان در ایران برای توسعه ناحیه «مکران» باز می‌گردد. اهمیت مکران برای ایران به قدری است که علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی درباره آن گفته است که مکران آینده ایران را تغییر می‌دهد. تحلیلگران می‌گویند مکران به خاطر قرار گرفتن در جوار دریای عمان و اینکه چابهار و جاسک هر دو در همین منطقه هستند بسیار منحصر به فرد است؛ به آب‌های آزاد و کریدورهای جهانی دسترسی دارد و می‌توان صنایع آب‌بر و انرژی‌بر را در آنجا مستقر کرد. خب با این تفاسیر جاسک به عنوان نقطه‌ای که قرار است خط لوله 42 اینچی هزار کیلومتر را طی کند تا از گوره به آنجا برسد انتخاب شده است. جاسک در جنوبی‌ترین نقطه ایران در هرمزگان قرار دارد، جایی که ابتدای تنگه هرمز حساب شده و مرز بین اقیانوس عمان و خلیج فارس است.
پروژه‌ای که هر روز ایرانی‌تر می‌شود
پروژه انتقال نفت گوره به جاسک یکی از پروژه‌های راهبردی نه فقط برای صنعت نفت ایران بلکه برای کل برنامه‌های توسعه‌ای محسوب می‌شد، شاید به همین دلیل کمتر کسی تصور می‌کرد ایران حاضر باشد هزینه و ریسک سپردن کارهای حیاتی این پروژه به شرکت‌هایی که تجربه آن را ندارند تقبل کند. این اتفاق اما افتاد و بعد از آنکه ساختن خط لوله این پروژه با روشی ترکیبی از چند شرکت ایرانی تعیین تکیلف شد، در ساخت الکتروپمپ‌ها که مهندسان نفتی آن را قلب پروژه می‌دانند هم به 3 شرکت ایرانی که البته خودشان معتقدند بر اساس تجارب قبلی کاری سخت در پیش ندارند اعتماد شد. بیژن زنگنه وزیر نفت دیروز در جریان انعقاد این قرارداد همان ابتدا به شهر محل فعالیت این پمپ‌سازان اشاره کرد و گفت: « امروز به عبارتی روز آذربایجان و بطور ویژه روز تبریز است، هر سه شرکت پمپ‌سازی که امروز با آنها قرارداد امضا می‌شود اهل تبریز هستند و کارخانه‌های آنها در تبریز است و من خوشحال می‌شوم که تبریزی‌ها بیشتر در صنعت نفت کار کنند، زیرا تبریزی‌ها همت بلندی دارند، بسیار سختکوش هستند و در رسیدن به اهدافشان بسیار سرسخت هستند که این برای ما بسیار لازم است تا از این استعداد برای توسعه صنعت نفت استفاده کنیم.» وزیر نفت با اشاره به قراردادهای امضا شده، گفت: پمپ‌هایی که امروز شاهد امضای قرارداد ساخت آنها هستیم، پمپ‌هایی غول‌آسا هستند که شاید هر پمپ و الکتروموتور آنها نزدیک به ۱۴ تا ۱۵ میلیارد تومان ارزش دارد، بنابراین اینها بزرگ‌ترین پمپ‌هایی هستند که در کشور ساخته می‌شوند.
جاسک منطقه آزاد می‌شود
در حالی که دیروز قرارداد ساخت الکتروپمپ‌های غول‌آسا که قرار است در پروژه خط لوله گوره-جاسک استفاده شود بسته شد آن‌طور که بیژن زنگنه وزیر نفت اعلام کرد مجلس به زودی جاسک را به عنوان منطقه آزاد اعلام خواهد کرد، تصمیمی که تسهیل فعالیت‌های صنعتی و تجاری در این منطقه انگیزه آن بوده است.
زنگنه در مورد حجمی از سرمایه‌گذاری که در این پروژه 2 میلیارد دلاری راهی جاسک می‌شود نیز گفت: «همین که قرار است روزانه یک میلیون بشکه نفت خام به این منطقه منتقل و اسکله و پایانه صادرات نفت ایجاد شود، کار بزرگی است. از این ۱.۸ میلیارد دلار، نزدیک به ۷۰۰ میلیون دلار تنها در منطقه جاسک سرمایه‌گذاری می‌شود که پروژه‌هایی شامل مخازن، اسکله، موج شکن و گوی‌های شناور است.»
بازطراحی پروژه
آن‌هایی که دستی بر آتش صنعت پمپ‌سازی دارند خوب می‌دانند که ساخت پمپ برای استفاده در خطوط لوله یکی از پیچیده‌ترین فرآیندهای مهندسی در این بخش است. دلیل این ماجرا این است که پمپ‌هایی که در خط لوله به کار گرفته می‌شود باید هم دبی بالا و هم هد بالا داشته باشد. تورج دهقان مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت خام در جریان مراسم دیروز عنوان کرد که وقتی که مطالعات خط لوله گوره-جاسک بار اول انجام شد قرار بر این شده بود که دبی الکترو پمپ‌ها 5.8 مگاوات باشد، در ادامه ولی این محاسبات تغییر کرد. ساخت الکترو پمپ‌های 5.8 مگاواتی در ایران ممکن نبود و سیاست‌گذاران تصمیم گرفتند دبی این قطعات را به 2.5 کاهش بدهند که وزیر نفت می‌گوید هزینه‌ها را نیز چندان افزایش نداده است.
این سر و کله زدن با پروژه برای اینکه بتوان رخت تولیدی سازندگان ایرانی را بر تنش کرد چیزی است که وزارت نفت اعتقاد دارد صنعتگران باید ارزشش را بدانند.
ارزش بازار پمپ در ایران البته زمانی که کسب و کارها پررونق باشند چیزی نزدیک به سالانه 1 میلیارد دلار است. این بازار برای شرکت‌های پمپ‌ساز در دنیا بسیار با اهمیت و کلیدی است. مدیر یکی از شرکت‌های ایرانی که حالا توانستند پروژه مهم گوره-جاسک را بگیرند می‌گوید: «زمانی شرکت‌های بین‌المللی بازار ایران را تپه طلایی می‌دانستند و بین آنها رقابت شدیدی برای تصاحب این بازار وجود داشت».
شرکت‌های ایرانی حالا اما این شانس را دارند که در بازاری که رقبا به آن راهی ندارند از این تپه طلایی استفاده کنند.
چه تضمینی هست؟ در چنین بازاری چه سیاست‌هایی برای اینکه این شرکت‌ها در تولید محصولات برای این پروژه استراتژیک درست جلو بروند در نظر گرفته شده است؟ بیژن زنگنه وزیر نفت می‌گوید سیاست استفاده از این شرکت‌ها به عنوان بهره‌بردار پروژه تا 5 سال بعد از احداث راهی برای بالا بردن اطمینان و دور کردن از فضای «بینداز و برو» است. آن‌طور که وزیر می‌گوید این شرکت‌ها بخشی از پولشان را در ازای هر بشکه نفتی که بعد از احداث پمپ‌ها جابه‌جا شود دریافت می‌کنند. از سوی دیگر شرکت‌هایی که توانستند این پروژه‌ها را بگیرند ضمانت‌هایی که خودشان آن را «سنگین» توصیف می‌کنند داده‌اند تا نشان بدهند پای عهدشان درست می‌ایستند. اگر همه‌چیز نسبتا خوب پیش برود سال 99 هر روز 1 میلیون بشکه از نفت خامی که در جنوب غرب ایران تولید می‌شود با خط لوله گوره-جاسک به جنوب شرق منتقل خواهد شد.
در حاشیه
بیژن زنگنه دیروز پس از امضای قرارداد ساخت الکتروپمپ‌های طرح انتقال نفت گوره - جاسک در جمع خبرنگاران درباره سفر آخر هفته خود به روسیه گفت: برای شرکت در مجمع بین‌المللی انرژی ویک روسیه و نشست وزارتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌یی‌سی‌اف) به روسیه سفر می‌کنم و در مسکو با آقای نواک، وزیر انرژی روسیه، درباره همکاری‌های دو طرف گفت‌وگو خواهیم کرد.
وی درباره اینکه آیا مشکل ایجادشده در صادرات نفت عربستان تاثیری بر صادرات نفت ایران داشته است، اظهار کرد: نه. من از ابتدا هم گفتم عربستانی‌ها به دلیل سیاسی خیلی بزرگنمایی کردند، به‌هیچ‌وجه اوضاع اینگونه که عربستانی‌ها بزرگنمایی کردند، نبود.
