تحصن مصدق و یارانش

بیست و دوم مهر ۱۳۲۸ محمد مصدق به اتفاق عباس خلیلی مدیر روزنامه اقدام، ابوالحسن عمیدی‌نوری مدیر روزنامه داد، حسین فاطمی مدیر روزنامه باختر امروز، احمد ملکی مدیر روزنامه ستاره، جلالی‌نایینی مدیر روزنامه کشور، حسین مکی، سیدعلی شایگان، کریم سنجابی، آیت‌الله غروی و ارسلان خلعتبری در اعتراض به ابطال آرای تهران در انتخابات مجلس شانزدهم تحصن کردند.  انتخابات مجدد تهران ۱۹ بهمن همان سال انجام شد که نتیجه آن، پس از گشایش مجلس و انتخاب هیات رییسه، تعیین شد. نخستین جلسه رسمی مجلس با سخنرانی شاه در روز ۲۰ بهمن برگزار شد و در جلسه سوم در ۳ اسفند، رضا حکمت به ریاست مجلس رسید. دولت ساعد استعفا کرد تا دولت جدید به مجلس معرفی شود. مصدق و یارانش در کنار سایر معترضان به روند انتخابات تلاش بسیاری در ابطال انتخابات فرمایشی انجام داد. او با صدور اعلامیه، سخنرانی و تحصن، فشار زیادی را به دربار در ابطال انتخابات وارد کرد. از سوی دیگر، دولت و تمامی ارکان آن سعی در شکستن تلاش معترضان به روند انتخابات داشتند. دولت ساعد با صدور اعلامیه‌های مکرر سعی داشت با ارعاب و عوام‌فریبی جریان اعتراضات را کنترل کند. محمدرضا شاه اگر چه برنامه‌ای برای شکستن تحصن در سر داشت، اما به نامه مصدق در اعتراض به نتیجه انتخابات پاسخ داد. عبدالحسین هژیر، وزیر دربار، پاسخ شاه به متحصنین را بلند خواند: «آقایان به خوبی اطلاع دارند که من نیت خود را در باب آزادی انتخابات مکرراً اعلام داشته‌ام و از این گذشته همیشه آماده هستم هر شکایتی که آحاد ملت داشته باشند، بپذیرم و مورد رسیدگی قرار دهم. از طرف دیگر بر آقایان پوشیده نیست که ظرف این مدت تلگرافات و مراسلات زیادی هم که مبنی‌بر اظهار رضایت از جریان انتخابات بوده از اکناف کشور رسیده است و با این همه مسلم است در این مورد شکایتی که آقایان دارند مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت... با این وصف تصور نمی‌کنم اساساً احتیاجی به تحصن باشد. لیکن با این همه اگر مایل باشند برای تحصن مانعی در کار نخواهد بود. علاوه بر اینها چنانچه نماینده آقایان الان هم بخواهند مرا ملاقات کنند، آماده هستم.» به این ترتیب با ملاقاتی که عده‌ای از متحصنین با شاه داشتند، روند تحصن تغییر کرد و در نهایت پس از پنج روز، این تحصن بی‌نتیجه پایان یافت.

اما این پایان ماجرا نبود. عبدالحسین هژیر، عامل بسیاری از تقلبات و رای‌سازی‌ها در انتخابات مجلس، ترور شد. هژیر در شبستان مسجد سپهسالار به دست حسین امامی عضو فداییان اسلام هدف گلوله قرار گرفت و بدین‌وسیله این وزیر دربار که بیشترین تلاش را به کار برد تا به قول خودش عناصر نامطلوب انتخاب نشوند و طبق اسناد وزارت خارجه انگلیس، سعی می‌کرد تا توجه سفارت انگلیس را نسبت به این استراتژی جلب کند جان خود را بر سر دخالت در انتخابات از دست داد. استراتژی حکومت در رابطه با نتایج انتخابات تهران عوض شد. سید محمدصادق طباطبایی، رییس انجمن نظارت مرکزی انتخابات دوره شانزده مجلس شورای ملی اعلامیه ابطال انتخابات را صادر کرد و از تطمیع و سهل‌انگاری‌ها در اجرای انتخابات گلایه کرد.