شکل‌گیری قدرت نرم در فضای مجازی
دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور گفت: قدرت نرم در سکوها که محل تمرکز داده و اطلاعات است، عاملیت می‌یابد و ما باید برای دسترسی اطلاعات این موضوع را ساماندهی کنیم.» به گزارش مرکز ملی فضای مجازی، سید ابوالحسن فیروزآبادی در همایش ملی زیست بوم دسترسی همگانی به اطلاعات در دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: «حکمرانی در عصر جدید و در عصری که فضای مجازی به بلوغ رسیده، بدون به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات و منابع امکان‌پذیر نیست. در واقع ما به سمت معماری‌های Service-oriented در حرکت هستیم و آن چیزی که امروز تحت عنوان خدمات ابری در دنیا مطرح است، برآمده از این دیدگاه است که ما بتوانیم از منابع مشترک و اطلاعات مشترک و اشتراک‌گذاری آن استفاده کنیم.» فیروزآبادی با بیان اینکه دسترسی به اطلاعات و اشتراک‌گذاری آن از الزامات حکمرانی جدید است و بدون آن نمی‌توان حکومت کرد، افزود: «این یک موضوع ساده نیست و بسیار پیچیده است. در حال حاضر نیز در سطح دولت الکترونیک هنوز در لایه دولت - دولت با مسائل اساسی مواجه هستیم، بنابراین مهم است که ما دسترسی و اشتراک‌گذاری را با پیچیدگی‌هایش در نظر بگیریم چرا که با توجه به گرایش‌هایی که در سطح تکنولوژی به سمت همگرایی، اشتراک‌گذاری و اصلاح حکومت‌ها با شکل‌گیری واژه‌های جدید مثل حکمرانی دارد، پیاده‌سازی دسترسی به اطلاعات با مشکلات اساسی مواجه است.»
وی با بیان اینکه معمای حریم خصوصی و دسترسی آزاد به اطلاعات باید حل شود، افزود: «حریم خصوصی در این فضا چیست؟ وقتی که حریم شما از بایونانومتریک (Bionanometric) شروع شده و از طریق آن وصل می‌شوید به فضا و همزیستی انسان و اشیا شروع می‌شود. بنابراین مباحث حقوقی جدید مطرح شده و نیاز به بازتعریف دارد و تعاریف حریم خصوصی و آزادی دسترسی به اطلاعات باید بازنگری شود.» فیروزآبادی با بیان اینکه اینها در زیست بومی است که گمنامی در حد اعلای خود باشد، گفت: این گمنامی هم شامل موجودیت‌های سخت‌افزاری است و هم نرم‌افزاری. شناخت بعضی از موجودیت‌های نرم‌افزاری به دلیل پیچیدگی‌های آن بسیار سخت است. موجودیت‌های سخت‌افزاری را ما از نانومتر به بعد توانستیم تشخیص دهیم ولی موجودیت‌های پیچیده نرم‌افزار که برآمده از فرآیندهاست، چگونه هویت می‌یابد. در واقع باید توجه داشت که در این فضا سخت‌افزارها هویت استاتیک ندارند بلکه هویت دینامیک دارند، چه برسد به هویت‌های نرم‌افزاری که قطعا در شناخت آنها اشکال وجود دارد و چه برسد به اینکه بخواهیم به آنها هویت آن هم از نوع استاتیک ببخشیم. فعالان این فضا چه تعمدی از منظر نظام سرمایه‌داری برای تصرف بازار و چه غیرتعمدی در گمنامی به سر می‌برند، لذا در نهایت مسوولیت ناپذیری و عدم شفافیت در آن وجود دارد.»
رییس مرکز ملی فضای مجازی با بیان اینکه گمنامی و مسوولیت‌ناپذیری در این فضا در حوزه رسانه به‌شدت در سال‌های اخیر آزاردهنده بوده، گفت: «نه تنها در ایران، بلکه در جهان بحث‌هایی که در IGF (مجمع راهبری اینترنت) مطرح می‌شود، درخصوص صحبت‌های نفرت‌پراکنی و فیک نیوز است و بحث‌هایی که در مالتی‌مدیاست مربوط به دیپ فیک و تشخیص جعل از واقعیت است که بسیار سخت شده و لذا مساله گمنامی باید برای دسترسی به اطلاعات و مسوولیت‌پذیری در این فضا حل شود.» وی درخصوص شکاف دیجیتال اظهار کرد: «دسترسی‌پذیری (Accessibility) و استطاعت‌پذیری (Affordability) در این حوزه مطرح است که معمولا از دسترسی‌پذیری توسعه شبکه برداشت می‌شود و از استطاعات‌پذیری هم نرخ ارزان، اما در آن بحث سواد بسیار حایز اهمیت است و آنچه من معتقدم علاوه بر این دو مساله توجه به کنش‌پذیری است.»
وی با بیان اینکه در سطح جهانی هنوز این مساله حل نشده است، افزود: «یکی دیگر از مسائل این فضا، شکاف اطلاعاتی عمیق بین صاحبان سکوها و کاربران است که سکوها در فضای مجازی در حال تمرکز بخشیدن به اطلاعات هستند و حکمرانی این سکوها در دنیا و سطح ملی در هیچ جا روشن نیست و این در حالی است که ما هنوز در رابطه با یک سکو در سطح ملی و بین‌المللی یک خط هم تعیین تکلیف نکردیم و در واقع برای نقش‌ها در هنجارسازی و ارزش‌گذاری برای نحوه دسترسی و حل معمای پیش‌گفته در رابطه با سکوها هنوز کار عمیقی صورت نگرفته است.» دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور با بیان اینکه نظام ارزش‌گذاری که در حوزه فضای مجازی موجب تراکم داده و اطلاعات روی سکوها شده، در تصاحب صاحبان سکوهاست، تاکید کرد: «کمپانی‌های بزرگ این حوزه همچون گوگل، فیس‌بوک، مایکروسافت و اپل تعیین می‌کنند، دسترسی چه باشد، چگونه باشد و با چه الگوریتمی باشد و یک نوع سلطه‌گری سکویی در این حوزه شکل گرفته است و این سلطه‌گری سکویی در اولین جایی که باید به چالش کشیده شود دانشگاه‌ها و جمع نخبگان است.» وی با بیان اینکه حکومت‌ها با سکوها در چالش هستند و از آن به اشتباه تعبیر به دفاع از حفاظت منافع آنها می‌شود، افزود: «در این روند جهانی شدن ممکن است وجه جهانی شدن پدیده سلطه‌گری سکویی که در حوزه دسترسی اطلاعات درحال شکل‌گیری است، را مورد غفلت قرار دهد اما این ارزش علمی پرداختن به بحث سلطه‌گری سکویی را نمی‌کاهد و با توجه به اینکه می‌دانیم سکوها به سمت شبه انحصارشدن در دنیا حرکت می‌کنند و بعضا این شبه انحصارات غیر قابل بازگشت است باید به این مساله پرداخته شود.»
وی درباره شکل‌گیری قدرت نرم از اطلاعات گفت: «قدرت نرم در کنار قدرت سخت در حال تولد است و این قدرت برخلاف قدرت سخت که وقتی متمرکز می‌شد، عاملیت می‌یافت به‌شدت پراکنده است، بنابراین باید بدانیم که قدرت نرم در فضای مجازی کجا عاملیت می‌یابد؟ قدرت نرم در سکوها که محل تمرکز داده و اطلاعات است، عاملیت می‌یابد و ما باید برای دسترسی اطلاعات این موضوع را ساماندهی کنیم و بازدارندگی که سکوها می‌توانند ایجاد کنند، اقتدار عملی که به صورت فرامرزی در چارچوب کشورها اعمال کنند و به دنبال آن کاهش قدرت ملی را باید در نظر بگیریم.» رییس مرکز ملی فضای مجازی با بیان اینکه در دسترسی اطلاعات وجوه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را باید در نظر گرفت، تصریح کرد: «بیش از آنچه امروز در داخل کشور اطلاعات باشد بر روی سکوها وجود دارد و مطمئن باشید اگر پلتفرم‌های سلامتی، آموزشی و تجاری در کشور توسعه یابد قدرت بازدارندگی، اقتدار عملی و محرومیت‌زدایی آنها در کشور افزایش می‌یابد که شورای عالی فضای مجازی کشور در تلاش است تا در این فضا وجوهی که اولویت دارد در نظر گرفته و ساماندهی کند.»
