فضای مجازی و ضرورت مدیریت آن
در حالی که مسوولان و خانواده‌ها از آسیب‌های حضور افراد نامتعارف در فضای مجازی ابراز نگرانی می‌کنند و برخی نیز فیلتر را تنها راه‌حل موجود عنوان می‌کنند، کارشناسان بر این باورند که نمی‌توان فضای مجازی را مسدود و محدود کرد و برای کنترل آسیب‌های این فضا باید از دانش افراد متخصص بهره برد.
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که راه مقابله با آسیب‌های فضای مجازی فرهنگ‌سازی در خصوص نحوه استفاده از آن در جامعه است.
«مجید ابهری» آسیب شناس اجتماعی، در گفت‌وگویی که با ایرنا داشت، فرهنگ‌سازی را کلید مهمی دانست که پیش از ورود هر نوع فناوری به کشور باید به آن توجه کرد.
وی در این باره گفت: ورود هر فناوری در یک جامعه باید همراه با فرهنگ‌سازی و آموزش‌های لازم در زمینه کاربرد آن باشد. در این صورت تهدیدات تبدیل به فرصت‌ها شده و کاربرد و استفاده منطقی و درست از آن فناوری در جامعه رشد و توسعه می‌یابد.
ابهری افزود: فضای مجازی یکی از این فناوری‌ها است که بدون آمادگی‌های فکری و فرهنگی همچون ویروسی به جامعه ما وارد شده و موجب خودنمایی و رشد و توسعه بسیاری از ناهنجاری‌ها گردید. دروغ، قمار، شاخ‌های مجازی و اوباش مجازی گوشه‌ای از ناهنجاری‌های موجود در این فضا هستند.
این رفتار شناس و آسیب شناس اجتماعی اضافه کرد: اگر فرهنگ‌سازی توسط رسانه‌های ما صورت می‌گرفت امروز فضای مجازی به جای آنکه جولانگاه افراد ناهنجار باشد می‌توانست به فرصتی برای توسعه علم و فرهنگ، خلق آثار هنری و برقراری ارتباطات مفید تبدیل شود. این وظیفه بر عهده رسانه‌ها به ویژه صدا و سیما، نهادهای آموزشی و خانواده‌ها است. تا شکل صحیح بهره‌گیری از تکنولوژی‌های مدرن به جامعه و به ویژه جوانان آموخته شود.
برخی کارشناسان بر این باورند که عطش دیده شدن که نوعی اختلال روانی به شمار می‌رود، یکی از مهم‌ترین علل دست زدن افراد به رفتارهای ناهنجار در فضای مجازی است.
ابهری دیده شدن را یکی از انگیزه‌های مهم افراد برای دست زدن به رفتارهای ناهنجار در فضای مجازی دانست. او با بیان این جمله که بخش قابل توجهی از جوانان ما دچار کمبود و مشکل دیده شدن هستند، افزود: کمبود توجه به جوانان در خانواده و در جامعه باعث شده است، برخی از آنان هنگام مواجه شدن با فناوری‌های جدید دچار افراط شوند. آنان به خاطر دیده شدن خود و آثارشان دست به اقداماتی می‌زنند که جای تاسف و تفکر دارد.
وی در ادامه با ابراز تاسف از دنبال شدن صفحات مربوط به افراد ناهنجار در فضای مجازی توسط کاربران، اضافه کرد: صفحات مجازی به اصطلاح شاخ‌ها و اوباش‌های مجازی که دشنام‌ها و کلمات ناهنجار به یکدیگر و به بینندگان منتقل می‌کنند، مخاطبان زیادی دارند. زیرا نهادهای متولی در این زمینه فرهنگ‌سازی نکرده و آموزش لازم را به جامعه نداده‌اند و جامعه سرگرمی دیگری ندارد.
ابهری در ادامه با تاکید بر لزوم ایجاد تفریحات و سرگرمی‌های سالم و ارزان از سوی مسوولان به عنوان جایگزینی برای حضور مداوم جوانان در فضای مجازی، اضافه کرد: به خاطر پایین بودن سطح نشاط اجتماعی و کاستی‌ها در زمینه تفریحات و امور رفاهی، سرگرمی اصلی بسیاری از افراد حضور در فضای مجازی و مطالعه اینگونه صفحات است. ایجاد نشاط اجتماعی، عرضه امکانات رفاهی، تفریحی و ورزشی ارزان قیمت یا رایگان می‌تواند پوششی برای کاهش اینگونه ناهنجاری‌ها گردد.
در حالی که مسوولان و خانواده‌هایی که فرزندان آنها کاربر فضای مجازی هستند، همواره از آسیب‌های حضور افراد نامتعارف در این فضا ابراز نگرانی می‌کنند و برخی متولیان، هر از چندگاهی فیلتر را تنها راه مبارزه با چالش‌های فضای مجازی عنوان می‌کنند، کارشناسان بر این باورند که نمی‌توان فضای مجازی را مسدود و محدود کرد و برای کنترل آسیب‌های این فضا باید از دانش افراد متخصص بهره برد. «سعید معیدفر» جامعه شناس، در این باره در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا، برخورد سلبی با فضای مجازی را راهکار نامناسبی برای مقابله با آسیب‌های آن دانست و گفت: این روزها فناوری‌های اینترنتی از جمله شبکه‌های مجازی مانند دیگر امکانات رفاهی، بخشی از زندگی مردم شده و برخورد سلبی با آنها و داد و فریاد در مورد آسیب‌زا بودن آنها بی‌فایده است.
این جامعه شناس افزود: به جای دامن زدن بر نگرانی‌ها در مورد آسیب‌های فضای مجازی باید فرهنگ مصرف گرایی، اشاعه بی‌هویتی و زوال نخبگان را کنترل کنیم و از نظرات آسیب شناسان و نخبگان در امور اجتماعی استفاده کنیم. امور اجتماعی باید به متولیان و کارشناسان این امور سپرده شود و فضا برای فعالیت نخبگان اجتماعی گشوده‌تر شود.
به گفته معیدفر، خواه یا ناخواه جامعه به صورت انفعالی با فناوری‌های جدید رو به رو شده است و تنها راه مدیریت این تغییرات و کنترل آسیب دستاوردهای جدید، استفاده از نظرات کارشناسی افراد اهل فکر، معتمد، نخبه و تاثیرگذار است.
سخن پایانی اینکه، اگرچه فضای مجازی غیرواقعی است! اما یک واقعیت است که در شرایط کنونی جهان، از واقعیت عینی و فیزیکی فراتر رفته و در حال بلعیدن فضای فیزیکی است. راهکار حل چالش‌های فضای مجازی در دوره بی‌شک، برخورد سلبی به معنای کنترل دقیق یا حذف کامل این فضا در شرایط کنونی نیست و باید جامعه را در این زمینه آموزش داد که چگونه از این فضا استفاده کند.
افزایش سواد رسانه‌ای و آموزش آن به مردم به شکل جدی از طریق صداوسیما و سایر رسانه‌ها، نهادها و سازمان‌های فرهنگی و همه آنانکه دغدغه حفظ جامعه از سقوط در تباهی را دارند، از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌توان در این زمینه انجام داد.
