ترسی به نام «مارجین کال»

بورس|محمد‌امین خدابخش|

روز گذشته بازار سهام پس از یک روز صعودی در روز سه‌شنبه باز هم به مسیر نزول بازگشت و این‌بار با شیبی کمتر نسبت به آغاز هفته با افت مواجه شد. کاهش یاد شده که به واسطه ازدیاد عرضه در نمادهای اکثرا کوچک بازار شکل گرفت در ادامه به سایر نمادها به خصوص نمادهای شاخص ساز بازار سرایت کرد و به عقب‌نشینی 2 هزار و 507 واحدی شاخص کل بورس تهران انجامید. این نزول 0.81 درصدی که سطح نماگر اصلی بازار را به 305 هزار و 807 واحد رساند، سبب شده تا در تداوم سیر نزولی قیمت سهام ارزش ریالی بورس تهران به به هزار و 115 هزار میلیارد تومان تقلیل دهد.

    نگاهی به مسیر هفت ماهه بازار

دماسنج اصلی بورس تهران که در هفته‌های گذشته شیبی نزولی به خود گرفته بود در حالی از تاریخ سیزدهم تا بیست و هشتم مهرماه از سطح 330 هزار واحدی افت کرد و برای دقایقی به زیر 300 هزار واحد نیز رفت که در هفت ماه قبل از آن رشدی شتابان را در پیش گرفته بود. در این مدت بازار سهام به دلیل ارزندگی نمادهای مختلفی که در آن معامله می‌شدند، مورد توجه فعالان بازار به خصوص سهامداران خرد واقع شد و در برخی از صنایع بازده بیش از 400 درصد را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان آورد. به موجب این رشد، رالی آغاز شده در ابتدای اسفندماه سال 97 تا 13 مهرماه سال جاری رشدی 110 درصدی را برای شاخص بورس به ارمغان آورد.

    عوامل بنیادی موتور محرک قیمت‌ها

رشد قیمت‌ها در دوره یاد شده در حالی آغاز شده بود که ظهور عوامل بنیادی مانند عدم تاثیرپذیری شرکت‌ها از تحریم‌های یکجانبه امریکا مخصوصا در بخش مقداری تولید و فروش، سبب شد تا آن بخش از معامله‌گران که حضور دایمی در معاملات بورس و فرابورس دارند به نمادهای اصطلاحا دلاری بازار (نمادهایی که فروش خارجی دارند) روی خوش نشان دهند و وارد بازار شوند. خوشبینی یاد شده که در واقع پیشخور کردن گزارش‌های خوب آخر سال و صورت‌های مالی سال 97 بود، سبب شد تا در ادامه تحلیلگران با توجه بیشتری ورود نقدینگی را رصد کنند. به موجب این عامل در روزهای پایانی سال 97 رشد سرمایه‌گذاری در بازار سهام با قوت بیشتری پیگیری شد؛ رونقی که به اسفندماه محدود نشد و شش ماه دیگر با قدرت تداوم یافت.با این حال عوامل رشد قیمت‌ها در بازار با شروع سال 98 کم کم تغییر کرد و هجوم فزاینده نقدینگی و ورود سرمایه‌گذاران تازه‌کار کم کم بازار را از مسیر تحلیل و تعقل به ورطه رفتارهای هیجانی برد. در حالی که بسیاری فکر می‌کردند که با پایان تیر ماه و پس از فصل مجامع، آهنگ پیشروی بورس تهران نیز با ضعف پیگیری می‌شود؛ در دوماه پایانی تابستان رونق تداوم یافت و رونق در طرف تقاضا حتی پس از تقسیم سود شرکت‌ها کاهش معناداری نیافت و تمامی روزهای کاهشی بازار اصلاحی ضعیف بود در مسیر رشدی پرقدرت.

    ندایی که شنیده نشد

اما در طول مدت رونق معاملات و رود پول به نمادهای کوچک‌تر صدایی که هیچ‌گاه قطع نشد، هشدار تحلیلگرانی بود که از فشار تقاضا در نمادهای بی‌بنیاد ابراز نارضایتی می‌کردند و نسبت به تغییر یک‌باره جریان عرضه در این نمادها هشدار می‌دادند؛ ادعایی که بی‌راه نبود و از 13 مهر ماه آنچنان بر بازار تاثیر گذاشت که حتی نمادهای سنگین بازار را نیز در بعضی روزها صف فروش کرد. همانطور که انتظار می‌رفت سهم‌هایی که بی‌دلیل و تنها بر پایه هیجان با رشد قیمت همراه شده بودند، پس از افزایش عرضه به راحتی صف فروش شدند و کاهش قیمت‌ها و ترس از آب شدن سرمایه، سرمایه‌گذاران در این نمادها را به صف فروش ناچار کرد. با این حال در سه روز گذشته از فشار فروش‌ها کاسته شد و حمایت حقوقی‌هایی همچون صندوق توسعه بازار در برخی نمادهای شاخص‌ساز به اصلاح قیمت‌ها در جهت رشد انجامید.

در همین رابطه و به منظور مشخص شدن مسیر پیش‌روی بازار در روزهای آتی «تعادل» به گفت‌وگو با پیمان حدادی، کارشناس بازار سرمایه پرداخت و دلایل شکل‌گیری وضعیت کنونی قیمت‌ها را از وی جویا شد.

 این کارشناس بازار سهام در خصوص کلیت اتفاقات رخ‌داد. در روزهای اخیر گفت: یکی از عللی که ریزش بازار در روزهای گذشته را قوت بخشیده، ورود سرمایه‌گذاران بدون دانش معامله‌گری بوده که آسیب زیادی را به روند قیمت‌ها در بازده مورد بحث وارد کرده‌اند. از آنجایی که این دسته از افراد آشنایی چندانی با ساز و کار تغییر قیمت‌ها در بازارهایی نظیر بورس و فرابورس ندارند، به‌راحتی روند معاملات را با تنش مواجه می‌کنند و نه تنها سرمایه خود را به خطر می‌اندازند بلکه سایرین را هم با مشکلات جدی در زمینه حفاظت از سرمایه خود مواجه می‌کنند. در واقع ورود این سرمایه‌گذاران به چرخه معاملات تنها به دلیل میل به کسب سود افسانه‌ای و بی‌زحمتی که در جامعه رواج پیدا کرده و درک دقیقی از ارزش تحلیلی شرکت‌‎ها ندارند. همین امر سبب شده تا با ذهنیت افزایش 5 درصدی ارزش دارایی خود به بازار وارد شوند و به محض کمتر شدن جهش قیمت روزانه، اقدام به فروش کنند. افتی که در روزهای قبل ارزش بسیاری از نمادها را تا نزدیک به 40 درصد کاهش داد نیز از همین دست بوده است.حدادی ادامه داد: دلیل دومی که در این مدت به سقوط قیمت‌ها پرداخت، استفاده سرمایه‌گذاران از اهرم (اعتبار) در معاملات خود و ترس از «کال مارجین» شدن (صفر شدن ارزش دارایی اصلی به دلیل اعتبار استفاده در معاملات که اغلب چند برابر ارزش دارایی واقعی است.)، مجبور به افزودن بر حجم صفوف فروش شدند. در این شرایط برای مثال شخصی که سهامی را به مبلغ 21 میلیون تومان خریده که تنها 7 میلیون تومان آن از دارایی شخصی او پرداخت شده است، تنها با قبول 33 درصد زیان کال مارجین می‌شود. البته باید به خاطر داشت که تمامی اینگونه سرمایه‌گذاران سه‌برابر سرمایه خود اعتبار نداشته‌اند و دلیل غلبه فروش هیجانی بر آنها نزول قیمت‌ها در وضعیتی بوده که حد ضرر معاملات‌شان فعال شده است.

این کارشناس بازار سهام در مورد کیفیت گزارش‌های ماهانه نیز گفت: در روزهای جاری شاهد انتشار گزارش‌های میان دوره‌ای اغلب نمادهای بورسی و فرابورسی بودیم. مطابق با آنچه که بسیاری از تحلیلگران بازار به آن اذعان کرده‌اند، بیشتر این گزارش‌ها حکایت از وضعیت خوب شرکت‌ها در بعد تولید و فروش دارند. در این میان حتی تعداد زیادی از نمادها گزارش‌های تابستان را بهتر از بهار نشان داده‌اند. با این حال باید توجه داشت که مناسب بودن این گزارش‌ها به منزله آن نیست که بازار و فعالان بنیادی آن را راضی کرده‌اند. آنچه که باید به خاطر داشته باشیم این است که خوب بودن یک گزارش و سود‌سازی شرکت همیشه به معنای رضایت بخش بودن آنها برای سرمایه‌گذاران نیست.نکته دیگری که وی مورد توجه قرار داده بود، انتظارات بازار در مورد گزارش‌های یک ماهه‌ای است که در روزهای ابتدایی آبان ماه شاهد آن خواهیم بود. این کارشناس بازار سهام در این باره گفت: این احتمال داده می‌شود که گزارش‌های مهرماه برای برخی از صنایع نسبت به ماه‌های قبل خوب نباشد.

حدادی ادامه داد: در طرف مقابل شرکت‌های ضعیف باید، صنایع و شرکت‌هایی نیز وجود دارند که از پتانسیل بالایی برای رشد برخوردارند. این نمادها هم از رشد بازار جا مانده‌اند و هم از وضعیت بنیادی بسیار خوبی برخوردارند. برخی از نمادها که اکثر فعالان بازار از آنها با عنوان نمادهای بنیادی یادمی‌کنند اغلب در صنایع تولید‌کننده کالاهای اساسی قرار دارد.این کارشناس در خصوص دلیل پایین بود قیمت نمادهای یاد شده اظهارکرد: دلیل کم بودن قیمت این نمادها فروش حقوقی‌هایی است که با مد نظر قرار دادن حجم مناسب معاملات اقدام به فروش سهام این شرکت‌ها می‌کنند. از آنجایی که سهام فعالان حقوقی بازار بسیار بیشتر از سهام داران حقیقی است، این دسته از سرمایه‌گذاران ناچارند تا بیش از آنکه در انتظار افزایش قیمت در سرمایه‌گذاری‌های خود باشند، دارایی خود را در زمانی به فروش برسانند که حجم تقاضا در این نمادها بالاست. همین امر سبب شده تا نمادهای بزرگ بازار در طول ماه‌های گذشته بازدهی کمتری را نسبت به نماگرهای بازار و صنایع کوچک به ثبت برسانند.

    سطح روانی مهم بازار در محدوده 300هزار واحدی

پیمان حدادی در مورد وضعیت شاخص کل و حمایت روانی آن در سطح 300 هزار واحد گفت: در حال حاضر شاخص کل بورس تهران پس از آنکه در روزهای اخیر روی حمایت 300 هزار واحدی دوام آورد، توانسته است این سطح را به عنوان نزدیک‌ترین و مهم‌ترین حمایت خود در نظر بگیرد. اینکه نماگر یاد شده در سطح فعلی چه جهتی بگیرد، به شرایط عرضه و تقاضا در روزهای پیش رو بستگی خواهد داشت. اگرچه این احتمال خیلی جدی نیست اما در صورتی که این شاخص از سطح فعلی پایین‌تر برود، احتمال اینکه تا سطح 270 هزار واحد نیز امکان افت دارد. وی در پایان گفت: با توجه به آنکه در ماه‌های اخیر اغلب نمادها با رشد قابل توجه هماره بوده‌اند، ورود فضای کلی معاملات به اصلاح زمانی امری دور از انتظار نیست و این امکان وجود دارد که معاملات بازار سهام برای یک الی دو ماه دچار رخوت شود. البته باید توجه داشت که این بازار همواره بازاری میان مدت و بلندمدت بوده و بطور کلی افراد حاضر در این فضا نباید انتظار داشته باشند که جو هیجانی چند هفته اخیر برای همیشه تداوم یابد.