نقطه شکننده قیمت نفت ایران و منطقه در 2019 و 2020
گروه انرژی| فرداد احمدی|
صندوق بین‌المللی پول در گزارش خود درباره اقتصاد کشورهای جهان، تخمین‌هایی را درباره آینده اقتصاد 31 کشور خاورمیانه و آسیای میانه در سال‌های 2019 و 2020 ارایه داده و پیش‌بینی کرده است که هر یک از کشورهای نفتی حاضر در این منطقه‌ها حداقل به نفت هر بشکه چند دلاری نیاز دارند تا نیازهای اقتصادی خود را پاسخ دهند. در این گزارش پیش‌بینی شده که ایران در سال 2020 میلادی برای تحقق هزینه‌های اقتصادی مندرج در بودجه خود نیازمند فروش نفت با قیمت 194 دلار و 60 سنت در هر بشکه است و تخمین زده شده که این کشور در سال 2020 حدود 500 هزار بشکه در روز نفت خواهد فروخت. سایر کشورهای صادرکننده نفت خاورمیانه نیز در این گزارش با کسری بودجه با توجه به قیمت‌های فعلی نفت مواجه خواهند بود و تنها 3 کشور عراق، کویت و قطر با نفت 60 دلاری فعلی سازگاری دارند.
با توجه به آنکه بیشتر کشورهای نفتی خاورمیانه صادرکننده نفت هستند و تحولات اخیر حوزه نفت مبنی بر افزایش عرضه از سوی امریکا و جنگ تجاری میان این کشور با چین؛ که دو اقتصاد برتر جهان هستند؛ باعث کاهش قیمت‌های نفت شده است، اکثر کشورهای این منطقه با چالش کسری بودجه روبه‌رو شده‌اند. گزارش صندوق بین‌المللی پول نشان داده که در صورت اتکا به متغیرهای حال حاضر می‌توان پیش‌بینی کرد که هر کدام از کشورهای صادرکننده نفت برای آنکه با کسری در مخارج خود مواجه نشوند باید هر بشکه نفت را به‌طور متوسط چند دلار به فروش برسانند.
بر اساس این گزارش، ایران که در سال 2017، معادل 2 میلیون و 150 هزار بشکه نفت خام و گاز طبیعی صادر کرده، در سال 2018، با کاهش فروش مواجه شده و معادل حدود یک میلیون و 850 هزار بشکه نفت و گاز صادر کرده است. پیش‌بینی می‌شود که این کشور در سال 2019 حدود 600 هزار بشکه و در سال 2020 حدود 500 هزار بشکه نفت و گاز صادر کند. با توجه به کاهش چشمگیر صادرات نفتی این کشور به دلیل تحریم‌های یک‌جانبه امریکا، ایران در سال 2019 برای آنکه بتواند کسری اقتصادی خود را جبران کند، نیازمند آن است که قیمت‌های نفت به 155 دلار و 60 سنت در هر بشکه برسد. برای سال 2020، ایران نیازمند نفت 194 دلار و 60 سنتی خواهد بود. این رقم بالاترین قیمت هر بشکه نفت مورد نیاز کشورها برای تأمین کسری بودجه در بین کشورهای مورد بررسی گزارش است.
الجزایر با هر بشکه 109 دلار برای سال 2020، دومین کشور لیست بر اساس نیاز به رقم‌های بالای قیمت نفت است، اما با توجه به آنکه بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، الجزایر در سال 2019 نیازمند نفت 129 دلار و 80 سنتی بوده، تخمین‌ها نشان می‌دهند که وضعیت کسری اقتصادی این کشور در سال 2020 با کمی بهبود همراه خواهد بود.
لیبی با نفت هر بشکه 99 دلار و 70 سنت، سومین کشور لیست گزارش صندوق بین‌المللی پول است که نیازمند رقم‌های بالای نفت برای تأمین بودجه مورد نیاز برای اداره کشور است. تولید نفت این کشور همچنان تحت تأثیر ناآرامی‌های پس از سقوط معمر قذافی، رییس‌جمهور سرنگون شده این کشور در سال 2011 قرار دارد و کاهش یافته است.
کشورهای بحرین با 91 دلار و 80 سنت در هر بشکه، عمان با 87 دلار و 60 سنت در هر بشکه، عربستان سعودی با 83 دلار و 60 سنت در هر بشکه و امارات متحد عربی با 70 دلار در هر بشکه، همگی نیازمند قیمت‌هایی بالاتر از رقم حدود 60 دلاری فعلی نفت هستند تا در تأمین هزینه‌های خود دچار کسری بودجه نشوند. عربستان سعودی بودجه سال 2019 خود را با نفت بین 80 تا 85 دلار در هر بشکه تنظیم کرده است.
در این گزارش کشور عراق با نیازمندی به نفت هر بشکه 60 دلار و 30 سنتی در وضعیت تعادل بودجه و درآمد نفتی قرار می‌گیرد. این کشور بودجه سال 2019 خود را با نفت 56 دلار در هر بشکه بسته است.
کشورهای کویت با هر بشکه 54 دلار و 70 سنت و قطر با هر بشکه 45 دلار و 70 سنت با وضعیت کسب درآمد نفتی بیشتر از بودجه مورد نیاز خود روبه‌رو هستند. کویت بودجه خود را با نفت 50 دلار در هر بشکه در سال 2019 بسته است و قطر نیز بودجه سال 2019 خود را با نفت 55 دلار در هر بشکه تنظیم کرده است.
بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) ایران که در سال 2018 منفی 4.8 درصد بود، در سال 2019 رشد منفی خود را ادامه داده و رقم آن به 9.5 درصد منفی خواهد رسید. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که سال 2020 رشد منفی اقتصاد ایران متوقف خواهد شد.
مجموع داده‌های موجود در این گزارش به علاوه این موضوع که ایران بودجه سال 1398 شمسی خود را با بشکه‌ای 54 دلار بسته بود، بیانگر آن است که کاهش حجم صادرات نفتی ایران مسبب تخمین قیمت 194 دلار و 60 سنت برای هر بشکه نفت به منظور جبران کسری اقتصادی این کشور است. بدین معنی که با فرض آنکه اتکای بودجه ایران به نفت به همان میزان سال‌های گذشته باشد و این کشور در سال 2020 فقط بتواند 500 هزار بشکه در روز نفت بفروشد، قیمت نفت 194 دلار و 60 سنت برای هر بشکه جبران‌کننده کاهش حجم فروش این کشور خواهد بود و در صورتی که فرض کنیم این کشور روزانه یک میلیون بشکه نفت صادر کند، رقم کف قیمتی نفت برای جبران کسری بودجه ایران به میزان زیادی کاهش خواهد یافت. این در حالی است که چنین قواعدی بر فضای اقتصادی کشورهای عربی صادرکننده نفت حاکم نیست و رقم‌های بالای مورد نیاز قیمت نفت در برخی از این کشورها با حجم فروش نفت آنان ارتباط ندارد. به عنوان مثال گزارش صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده که عربستان سعودی برای جبران کسری بودجه خود در سال 2020 نیازمند نفت 83 دلار و 60 سنتی در هر بشکه است که نشان می‌دهد این کشور با وجود عدم محدودیت در تولید و صدور نفت، نیازمند قیمت‌های بالاتر این کالا از سطح فعلی است. صندوق بین‌المللی پول سطح قیمتی نفت برای برآورده کردن اهداف بودجه‌ای عربستان سعودی در سال 2019 را 86 دلار و 50 سنت در هر بشکه پیش‌بینی کرده بود و این کشور با وجود بازه قیمتی 72 دلاری نفت در زمان تصویب بودجه سال 2019، بودجه این سال خود را با نفت 80 دلاری برای هر بشکه بسته بود. نفت هم‌اکنون در محدود 60 دلار در هر بشکه قرار دارد. همچنین، صندوق بین‌المللی پول در آخرین گزارش خود پیش‌بینی کرده که عربستان سعودی نیازمند نفت 83 دلار و 60 سنتی برای تأمین اهداف بودجه خود در سال 2020 خواهد بود.
