نیمه روشن تجارت

تعادل| گروه تجارت|

پرونده تجارت کالایی ایران در نیمه اول سال ۹۷ و ۹۸ در حالی مورد واکاوی قرار گرفته، که نیمه دیگر و پنهان تجارت خارجی کشور از سوی گمرک ایران از اردیبهشت ۱۳۹۸ تاکنون منتشر نشده است. از این رو، تحلیل مقدماتی و روشن جزئیات آمارهای صادرات و واردات حاکی از این است که صادرکنندگان ایرانی در نیمه اول سال ۱۳۹۸ حدود ۲۱ میلیارد دلار کالای بدون نفت خام را روانه بازارهای هدف کرده اند، اما در مقابل واردکنندگان ایرانی برابر با ۲۱,۲ میلیارد دلار کالا وارد کشور کرده اند.  بررسی ها همچنین نشان می دهد، واردات و صادرات کالای کشور از نظر ارزشی، نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ترتیب با کاهش به ترتیب ۶ درصدی و ۱۱ درصدی همراه است، اما به لحاظ وزنی هر کدام به ترتیب رشد ۰.۴۱ درصد و ۲۲.۵ درصد را تجربه کرده اند. مطابق آمارها، در ۶ ماه منتهی به شهریور سال ۹۸ بیشترین میزان واردات و صادرات کشور از نظر ارزشی در اردیبهشت ماه و کمترین آنها در فروردین ماه رخ داده است. اما شرکای تجاری ایران در بازه زمانی یاد شده، کدام کشورها بوده اند؟ ارزیابی ها بیانگر این است که «چین» همچنان به عنوان عمده ترین شریک تجاری ایران در جایگاه نخست مبادی وارداتی و صادراتی ایران قرار دارد. همچنین مقایسه مقاصد صادراتی ایران در نیمه نخست سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ نشان می دهد، «هند» از فهرست ۵ مقصد عمده صادراتی کشور خارج شده و جایگاه «ترکیه» بهبود یافته است.

    پرونده تجارت در دو نیمه

آمارهای مقدماتی منتشر شده از تجارت کالایی ایران طی نیمه نخست سال ۱۳۹۸ مورد بررسی قرار گرفته است.  براساس آمارهای گمرک ایران، در نیمه نخست سال ۱۳۹۸ حدود ۲۱ میلیارد دلار به وزن ۷۰ میلیون تن صادرات کالایی بدون احتساب نفت خام و حدود ۲۱,۱ به وزن ۱۶.۶ میلیون تن واردات کالا صورت گرفته است. ارزش صادرات و واردات کشور طی این مدت در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، به ترتیب با افت ارزشی ۱۱ درصد و ۶ درصد همراه بوده است. این در حالی است که به لحاظ وزنی، صادرات کشور رشد ۲۳ درصدی و واردات کشور رشد ۰.۴درصدی را تجربه کرده است. تراز تجاری کالایی بدون نفت خام کشور نیز طی این مدت با کسری ۲۷۳ هزار دلاری همراه بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته یک هزار و ۲۳۳ دلار کاهش یافته است.  به گزارش معاونت بررسی های اقتصادی اتاق تهران، متوسط قیمت اقلام صادراتی کشور طی ۶ ماه نخست سال ۱۳۹۸ بالغ بر ۲۹۹ دلار بر هر تن بوده که نسبت به نیمه نخست سال ۱۳۹۷ افت نسبتا قابل توجه ۲۷ درصدی را تجربه کرده که احتمال می‌رود، بخشی از این افت ناشی از بیش برآورد قیمت‌های پایه صادراتی در نیمه نخست سال ۱۳۹۷ و بخشی از آن به علت کاهش قیمت های جهانی باشد. در هرحال میانگین قیمت صادرات در این بازه، کمترین رقم طی ده سال گذشته است. متوسط قیمت اقلام وارداتی کشور طی این مدت نیز یکهزار و ۲۸۱ دلار بر هر تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت حدود ۶ درصدی داشته است.

از سوی دیگر، روند ارزش صادرات و واردات ماهانه کشور طی فروردین ۱۳۹۷ تا شهریور ماه ۱۳۹۸ بیانگر این است که در شهریور ماه ۱۳۹۸ ارزش واردات کشور معادل ۳,۵ میلیارد دلار و ارزش صادرات نیز ۳.۱ میلیارد دلار رقم خورده است، که در مقایسه با ماه قبل (مرداد) صادرات افت ارزشی ۱.۵ درصدی و واردات رشد ارزشی ۱.۵ درصدی را تجربه کرده است.  نسبت به شهریور ماه سال گذشته نیز صادرات با افت ارزشی ۱۷ درصدی و واردات با رشد ارزشی ۵.۵ درصدی همراه بوده است.

همچنین ارزیابی ها بیانگر این است که طی ۶ ماه نخست سال ۱۳۹۸ بیشترین ارزش واردات و صادرات کشور به اردیبهشت ماه و کمترین آنها نیز به فروردین ماه اختصاص داشته است.  این تحلیل در ادامه روند وزنی واردات و صادرات ماهانه کشور طی فروردین ماه ۱۳۹۷ تا شهریور ۱۳۹۸ را نشان می دهد، که مطابق آمارها،  در شهریورماه ۱۳۹۸ صادرات کشور به لحاظ وزنی ۹,۳ میلیون تن و واردات کشور نیز ۲.۴ میلیون تن بوده، که در مقایسه با ماه گذشته (مرداد) صادرات کشور افت وزنی ۱۵ درصدی و واردات رشد وزنی ۶ درصدی را تجربه کرده است. نسبت به ماه مشابه سال گذشته نیز صادرات کشور با افت وزنی ۱۰ درصدی و واردات کشور با رشد وزنی ۶ درصدی همراه بوده است.  طی ۶ ماه نخست سال ۱۳۹۸ بیشترین مقدار واردات و صادرات کشور به لحاظ وزنی به اردیبهشت ماه اختصاص داشته است.

    بازارهای صادراتی

اما براساس تحلیل های صورت گرفته، صادرکنندگان ایرانی در نیمه نخست سال ۹۷ و ۹۸ کالاهای خود را روانه کدام بازارها کرده اند؟ ارزیابی های آماری بیانگر این است که در نیمه نخست سال ۱۳۹۷، «چین» بزرگترین مقصد صادراتی با سهم ۲۰ درصد از کل صادرات کالایی غیرنفتی کشور بوده، که این روند در نیمه نخست سال ۱۳۹۸ نیز تکرار شده و چین در جایگاه نخست شرکای صادراتی ایران قرار دارد که  سهم آن نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش ۵ واحد درصدی داشته است. مقایسه مقاصد صادراتی ایران طی نیمه نخست سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ نیز بیانگر این است که هند از فهرست ۵ مقصد عمده صادراتی کشور خارج شده و جایگاه ترکیه بهبود یافته است.

از سوی دیگر، بررسی‌ها نشان می‌دهد که «چین» همچنان بزرگ‌ترین مبدا وارداتی کشور بوده، که بر اساس آمارها، ۲۵ درصد از کالاهای وارداتی ایران در نیمه نخست سال ۹۸  از این کشور بوده و عراق با سهم ۲۲ درصدی و ترکیه با سهم ۱۲ درصدی در رتبه های بعدی قرار دارد. البته در مقایسه با نیمه نخست سال قبل، «کره جنوبی» از فهرست مبادی عمده وارداتی کشور خارج شده و جایگاه ترکیه بهبود یافته است. اما با توجه به اینکه، گمرک ایران از اردیبهشت ۱۳۹۸ تاکنون جزئیات آمارهای صادرات و واردات را منتشر نکرده، در ادامه، ارزش صادرات و واردات ایران و سه کشور «چین»، «ترکیه» و« امارات متحده عربی» که جز پنج کشور مهم مبدا و مقصد تجاری ایران طی نیمه نخست ۱۳۹۸  به شمار می روند، مورد واکاوی قرار گرفت است.  مطابق آمارها، طی نیمه نخست سال ۱۳۹۸ ارزش صادرات کالایی ایران به چین با افزایش ۱۰ درصدی همراه بوده و ارزش واردات کالایی آن از چین افت ۳ درصدی را تجربه کرده است. تراز تجاری ایران با این کشور با کسری همراه بوده است؛ با این حال طی نیمه نخست سال ۱۳۹۷ تا نیمه نخست ۱۳۹۸ از این کسری کاسته شده است.

مقصدی بعدی کالاهای ایرانی در نیمه نخست سال ۹۸ «امارات متحده عربی» به شمار می رود، که با افت ۴۲ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته همراه بوده است. در عین حال واردات کالایی ایران از این کشور رشد بیش از ۴۸ درصدی را تجربه کرده است. با توجه به اینکه در نیمه نخست سال گذشته تراز تجاری ایران با امارات متحده عربی با مازاد همراه بوده، طی نیمه نخست سال جاری کسری حدود ۱,۵ میلیارد دلاری را تجربه کرده است. شریک دیگر تجاری ایران که توانسته گوی رقابت را از کره جنوبی برباید، «ترکیه» است، که ارزش صادرات کالایی ایران به ترکیه در نیمه نخست سال ۱۳۹۸ نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۳.۶ برابر بیشتر شده است. همچنین ارزش واردات کالایی ایران از این کشور نیز طی این مدت بیش از دو برابر افزایش یافته است. البته اگرچه تراز تجاری ایران با این کشور همچنان با کسری همراه بوده، اما نسبت به مدت مشابه سال گذشته کسری آن کمتر شده است.