ساز جدایی «ری» از «تهران» کوک نیست
گروه راه و شهرسازی| آزاده کاری|
شهر ری در جنوب شرقی شهر تهران به فاصله ۱۴ کیلومتر از مرکز شهر تهران قرار دارد. میگویند قدمتی 8 هزار ساله دارد و آثار تاریخی و باستانی بسیاری را در دل خود جای داده است.اما مدتی است سرنوشت این شهر تاریخی در هالهای از ابهام قرار گرفته است. برخی به دنبال جدایی این شهر چند هزار ساله از تهران هستند و عدهای دیگر مخالف این جدایی هستند و هر کدام دلایل خودشان را دارند.طبق مصوبه سال 1356 هیات وزیران شهرستان ری با دو بخش فشافویه و حومه تشکیل شد و این تنها شهرستانی است که مرکز شهرستان ندارد. برخی مدعیاند جدایی ری از تهران مطالبه مردم این منطقه است، در حال حاضر شهر ری جزو منطقه ۲۰ به حساب میآید و شهرداری و شورای شهر جداگانه ندارند در حالی که مسوولان محلی معتقدند، تفکیک ری از تهران به حل معضلات آن از جمله آلودگی هوا، پسماند، مشکلات کارخانهها، مسائل ترافیکی، راه و بهداشت کمک میکند.
طی سالهای گذشته بارها بحث جدایی ری از تهران مطرح شده و هر بار این موضوع مورد مناقشه قرار گرفته است. نخستینبار در سال 89 جدایی ری از تهران مطرح شد موضوعی که منجر به واکنش مهدی چمران، رییس وقت شورای شهر تهران قرار گرفت و البته در سال 91 بار دیگر این موضوع توسط استاندار وقت تهران به صورت جدیتر مطرح شد که در همان زمان مجدداً با واکنش برخی از مسوولان روبهرو شد.
اجرای این جدایی از دولت دهم آغاز شد. با شکلگیری دولت دهم به ریاست محمود احمدینژاد، طرح جداسازی شهرری از مناطق 22 گانه شهری پایتخت و استقلال آن در دستور کار دستگاههای دولتی قرار گرفت که با واکنش گسترده کارشناسان، اعضای شورای شهر و مدیریت شهری روبهرو شد. بسیاری از کارشناسان پیگیری این طرح توسط دولت وقت را با انگیزه سیاسی و انتخاباتی قلمداد کردند. تا جایی که مهدی چمران، از چهرههای نزدیک به محمود احمدینژاد و رییس شورای شهر وقت در سال 89 درباره این طرح گفت: «با اجرای این طرح، تجزیهطلبی استانی اوایل انقلاب دوباره از سر گرفته میشود. منفک کردن یک شهر تبعات زیادی دارد و اگر دلیل این جدایی شهرستان ری از تهران داشتن فرمانداری مستقل در آن است، میتوان فرمانداری شهرستان ری را منحل کرد.»
سال ۹۱ که سفر رییسجمهور وقت به ری موضوع جدایی ری از پایتخت را داغ کرد، یکی از وعدههای رییسجمهور در این سفر، «ری مستقل» بود. اما داستان این جدایی از نامه کمیسیون اصل ۹۰ مجلس هشتم آغاز شد که در آن از دولت خواسته شده بود در خصوص عدم اجرای این قانون توضیح دهد.
بعد از بحثهای رسانهای فراوان بالاخره پرونده این موضوع در آن مقطع بسته شد.اما حدود دو، سه هفته پیش نمایندگان مجلس طرحی را به عنوان جدایی شهرستان ری از تهران و شمیرانات امضا کردند، براساس این طرح آنها معتقدند شهرستان ری باید از تهران و شمیرانات جدا شود. اکنون طرح جدایی ری از تهران در مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شده و در نوبت رسیدگی در کمیسیون تخصصی است.
موافقان جدایی ری از تهران بر این باورند که ری بار مشکلات تهران را به دوش میکشد، در حالی که داراییهای ری در تهران هزینه میشود. برخی نیز معتقدند از آنجا که ری فرمانداری مستقل دارد، بنابراین باید شورای شهر جداگانه داشته باشد و از تهران جدا شود. هفته گذشته اما رسانهها از توافق مجمع نمایندگان تهران بر جدایی ری از تهران خبر دادند.
زهرا نژادبهرام، عضو هیات رییسه شورای شهر در گفتوگو با «تعادل» در واکنش به توافق مجمع نمایندگان تهران بر جدایی ری از تهران با ابراز تعجب از این موضوع گفت: «به عنوان نماینده مردم شهر تهران این موضوع را به صلاح مردم شهرری نمیدانم و در صورت وقوع این امر مشکلات جدی گریبانگیر این منطقه خواهد شد. این امر بستری بر جدایی رویکرد توسعه گرایانه شهر تهران از منطقه ری خواهد بود. ری و تهران بههم پیوستهاند و ماهیت آن را نمیتوان تغییر داد. ری نام منطقه 20 شهرداری تهران است که به لحاظ تاریخی و هویتی بسیار ارزشمند بوده و باید به شکل ویژه به آن نگاه شود اما این به مفهوم آن نیست که باید از تهران جدا شود.»
احمد مسجدجامعی، عضو شورای اسلامی شهر تهران نیز با بیان اینکه این بحثها پشتوانه کارشناسی ندارد، در این باره گفته بود: «موضوع جدایی ری از تهران در گذشته و در زمان شهرداری آقای قالیباف و در نزدیک به ایام انتخابات گذشته نیز مطرح شد.تنها تفاوت آن زمان و اکنون در این است گروهی که در آن زمان از جدایی ری از تهران حمایت میکرد، از ارکان دولت دهم بودند اما گروهی که امروز از این موضوع حمایت میکنند، عموماً گرایش سیاسی دیگری دارند.»
جدایی موضوع بحث دولت نیست
علیرضا زند کریمخانی، عضو شورای شهرستان ری نیز معتقد است مخالفان طرح جدایی ری از تهران به دلیل مسائل سیاسی و احتمال ریزش رای تهران مخالف اجرای این طرح هستند. به گفته او، درآمدهایی در بخشیهایی از فرودگاه بینالملل امام خمینی(ره)، پالایشگاه و شهرک صنعتی شمسآباد دارد که این درآمد به تهران سرریز میشود و ری سهمی از این درآمدها ندارد.
ظاهرا موضوع جدایی ری از تهران فقط توسط مجلسیها دنبال میشود. اکثر اعضای شورای شهر تهران با این موضوع مخالفاند و به گفته انوشیروان محسنی بندپی استاندار تهران این موضوع بحث دولت نیست و دولت آن را دنبال نمیکند.استاندار در این باره گفته بود: «مجلس هرگاه این موضوع را به عنوان قانون تصویب کرد ما هم مکلف به اجرای این قانون هستیم. قطعا اولویت و مسائل ما در شرایط فعلی به گونهای نیست که به دنبال تقسیمات جغرافیایی و شهری باشیم.هرگاه دولت تشخیص بدهد چنین کاری لازم است، انجام خواهد شد.»
هر شهر باید شورا داشته باشد
حسن خلیلآبادی از طراحان اصلی جدایی ری از تهران در گفتوگو با «تعادل» با بیان اینکه بر اساس قانون اساسی، قانون تقسیمات کشوری و خواست مردم شهر ری این موضوع را دنبال میکنم، افزود: در اصل 100 قانون اساسی آمده است که هر شهر و روستا باید شورا داشته باشند. متاسفانه در حق مردم شهر ری اجحاف شده و در سال 92 یک تبصره ذیل ماده 12اضافه کردند که بر اساس آن باید در تهران، ری و تجریش یک شورا تشکیل شود که این موضوع بر خلاف قانون اساسی است.ضمن اینکه از سال 64 خود شهرری به عنوان شهرستان با مرکزیت شهرری در تقسیمات کشوری مصوبه دارد و کدشهر برای آن تعریف شده است. وقتی یک شهر دارای کد است نباید حقوق متعلقه به آن شهر را نادیده گرفت.
نادیده گرفتن حق شهروندی مردم ری
او ادامه داد: یکی از حقوقی که شهر دارد، حق دارا بودن شورا و شهرداری مستقل است. شهر ری 8 هزار سال قدمت تاریخی دارد و اینکه آن را زیرنظر تهران قرار دهند و مردم آن را از حقوق شهروندی یک شهر محروم کنند، کار درستی نیست. این مطالبه چندین ساله مردم ری است و انتظار میرود در شرایطی که نظام تثبیت شده و جدایی ری از تهران مشکلی برای ساختارهای اساسی نظام ایجاد نمیکند، باید به این امر بپردازیم.
خلیلآبادی در پاسخ به اینکه با چه استنادی عنوان میکنید نظر اکثریت مردم ری بر جدایی از تهران است، گفت: درفضای مجازی و در مجامع مردم تاکید دارند که ری باید از تهران جدا شود. نخبگان، معلمان، دانشجویان، کسبه، روحانیون و پیشکسوتان شهر ری همه بر این عقیده اتفاق نظر دارند و این موضوع را دنبال میکنند.
پرسمان محلی
این عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر در پاسخ به اینکه برخی معتقدند در این خصوص باید پرسمان محلی انجام شود، توضیح داد: پرسمان محلی زمانی انجام میشود که موضوع مورد بحث در قانون پیش بینی نشده باشد اما همانطور که گفتم جدایی ری از تهران در اصل 100 قانون اساسی آورده شده است و نمایندگان مجلس نیز دو بار به آن رای دادهاند.پرسمان زمانی صورت میگیرد که تازه یک طرحی را میخواهند ایجاد کنند، اختلاف اساسی بر سر آن وجود دارد یا در قانون شبهه وجود دارد اما مگر میتوان اصول قانون اساسی را به پرسمان گذاشت که آیا این اصل را اجرا کنیم یا خیر.همانطور که عنوان کردم اصل صدم قانونی اساسی دو بار به رای گذاشته شده است و نیازی به پرسمان نیست. با این وجود با پرسمان مخالف نیستیم و اگر لازم است این کار را انجام دهند.
بسیاری بر این اعتقادند که شهر ری یک منطقه بودجهگیرنده است و در صورت جدایی از تهران متضرر خواهد شد، خلیلآبادی در این خصوص گفت: مطرح کردن این موضوع به نوعی فرار از مساله است. شهر ری این قابلیت را دارد که غیر از خودش بخشی از تهران را هم اداره کند.این طور نیست که شهر ری فقیر باشد . این شهر از امکانات توسعهای بسیاری برخوردار است. این منطقه اکنون قطب صنعتی و کشاورزی تهران است و میتواند به قطب گردشگری نیز تبدیل شود.صنایع بزرگی در شهرری وجود دارد و امکانات و مشاغل بسیاری دارد و قطعا از پس اداره خودش بر میآید.
گفته میشود، در صورت جدایی ری از تهران باید برای آن طرح تفصیلی جداگانهای تعریف شود و این امر باعث میشود که ری تا مدتی از برنامه توسعه عقب بماند و در نهایت از این راه متضرر خواهد شد. خلیل آبادی ضمن تکذیب این موضوع عنوان کرد: اکنون برای بیش از هزار و 250 شهر طرح تفصیلی تعریف شده است و به راحتی میتوان برای ری نیز طرح جدیدی تعریف کرد.بعد از تشکیل شهرداری و شورای شهر یک شرکت مشاور میتواند طرح تفصیلی وطرح جامع این شهر را تهیه و تنظیم کند.تهران در سال 91دارای طرح جامع شد و این برای شهرری هم قابل تحقق است و اصولا موردی نیست که بر سر راه جدایی ری از تهران دردسر ساز شود.
او ادامه داد: این طرح اکنون در کمیسیونهای مجلس در حال پیگیری است و نمایندگان مجلس به اهمیت موضوع پی بردهاند و تلاش دارند تا حقوق مردم را به آنها برگردانند.
تاکید بر اخذ نظر مردم
مجید فراهانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر نیز در گفتوگو با «تعادل» در این باره عنوان کرد: بسیار ضرورت دارد که برای انجام این کار نظر مردم ری گرفته شود و بدون اخذ نظر و رای مردم ری هر گونه تصمیمگیری در آینده میتواند مورد اعتراض اکثریت مردم قرار گیرد. به همین دلیل، پیشنهادم این است تا در این خصوص پرسمان محلی صورت گیرد. تجربه برگزاری انتخابات شورایاریها نشان داد که شهرداری تهران و شورای شهر توانمندی اخذ آرا و نظرات شهروندان و جمعبندی آنها را دارد. در واقع شهرداری میتواند با استفاده از سیستم الکترونیکی که انتخابات شورایاری را برگزار کرد، نظرات شهروندان در این زمینه را اخذ کند.
نارضایتی مردم مناطق جداشده از تهران
او ادامه داد: با توجه به بازخوردهایی که از شهروندان مناطق حریم شهر تهران گرفتهایم، در تمام شهرکها و شهرکهای اقماری و بخشهایی که از شهر تهران جدا شدهاند بلااستثنا نارضایتی مردمی را داریم که خواهان پیوستن مجدد به تهران هستند. در نتیجه این نگرانی وجود دارد که جدایی ری از تهران باعث نارضایتی مردم این منطقه شود.مردم مناطقی که قبلا از تهران جدا شدهاند، احساس میکنند از زمان جدایی در دریافت خدمات شهری مشکل پیدا کردهاند.
همچنین تخلفات ساخت و ساز در این مناطق افزایش یافته و پیشرفت پروژههای فنی عمرانی به کندی انجام میشود، در نتیجه دور از احتمال نیست که این مشکلات در انتظار شهر ری بعد از جدایی از تهران باشد و بعدها مردم شکایت کنند که چرا بدون در نظر گرفتن رای آنها اقدام به این کار کردهاند. فراهانی نیز معتقد است منطقه 20 جزو مناطق بودجهگیرنده محسوب میشود، یعنی میزان درآمدی که تولید میکند از میزان درآمدی که به آن تخصیص مییابد، بسیار کمتر است.
او در پاسخ به اینکه آیا شهرری در شرایط فعلی قابلیت جدا شدن از تهران را دارد یا خیر، عنوان کرد: نظر شخصی من این است که در صورت رخ دادن این اتفاق قطعا ری ضرر خواهد کرد. همانطور که عنوان کردم تجربه نشان داده که این اتفاق باعث پیشرفت ری نخواهد شد.
جدایی شهرری نه شهرستان ری
اما سید فرید موسوی، نماینده مردم تهران در مجلس نیز در گفتوگو با «تعادل» توضیحاتی در این باره عنوان کرد و گفت: زمانی که درباره جدایی ری از تهران صحبت میکنیم منظورمان شهر ری هست. طبق تقسیمات کشوری ما شهرستان ری را داریم که بسیاری از بخشهای آن منفک از تهران هستند مانند باقرشهر، کهریزک، قیامدشت و فشافویه که از تهران جدا شدهاند. شهرستان ری یک پهنه گسترده است و ما از جدایی شهر ری صحبت میکنیم که یک محدوده 22 کیلومتر مربعی است.دراین خصوص چند نکته را باید مورد توجه قرار داد. اول اینکه جدایی ری از تهران یک مطالبه عمومی است و همواره مردم شهر ری و نمایندههایشان این مطالبه را داشتند که حق خود را قانونا بگیرند و نمایندگان مجلس باید پاسخ اثر بخشی به مصوبه 100 قانونی اساسی که در آن به استقلال شهر ی از تهران تاکید شده است، بدهند.از سوی دیگر نمایندگان مجلس موظفاند قانون را اجرا کنند و به لحاظ قانونی نیز شهرری باید از تهران منفک شود.
این نماینده مجلس در پاسخ به اینکه چگونه به این نتیجه رسیدهاید که این موضوع مطالبه مردم شهرری است، گفت: نمایندگان دهم نه به شکل تشریفاتی بلکه واقعا بین مردم حضور داشتهاند و جلسات مختلفی در این باره برگزار کردهایم و در این جلسات مردم به این موضوع اشاره کردهاند. فرماندار شهرستان ری نیز از سال 95 مکاتباتی با نمایندگان مجلس داشته و بحث احقاق حق مردم ری را در آنها مطرح کرده است . این تقاضا بارها تکرار شده و فرمانداری نیز اکنون موافق این قضیه است.نظر استانداری نیز در این باره مثبت است.در این مدت با کارشناسان، صاحبنظران و اهالی اهل فرهنگ و هنر ارتباط گرفتیم و اکثر شهروندان با این موضوع موافق بودند.قطعا افرادی هم هستند که با این موضوع به دلایل مختلف مخالف باشند اما همانطور که گفتم اکثریت مردم این موضوع را پیگیری میکنند و حتی کمپینی هم در این خصوص راه انداختهاند.
او با بیان اینکه شهر ری یک فرمانداری مستقل دارد و اکنون اعمال مدیریت حاکمیتی در آنجا به درستی انجام نمیشود، تصریح کرد: اکنون ادارات مختلفی در شهر ری وجود دارد که به شکل مستقل فعالیت میکنند. مانند اداره گاز، آب و بسیاری از ادارههای مختلف دیگر .
موانع محیط زیستی و حمل ونقلی
یکی از موضوعاتی که مخالفان جدایی ری از تهران مطرح میکنند، بحثهای محیط زیستی است. موسوی در این باره گفت: در این خصوص باید بگویم که مسائل و موضوعات محیط زیستی باید در قالب شهرستان ری دیده شود و نه اینکه شهرری به شکل جداگانه مطرح شود. یکی دیگر از موانعی که مخالفان عنوان میکنند به حمل و نقل عمومی بر میگردد و اینکه بعد از جدایی ری از تهران ممکن است حمل و نقل ری به دیگر نقاط با مشکلاتی همراه شود. موسوی ضمن رد این موضوع عنوان کرد: اکنون تهران با دیگر شهرهای شهرستان ری مانند کهزیرک و باقر شهر ارتباط حمل و نقلی دارد و در صورت جدایی ری از تهران این ارتباط بین تهران و ری هم ادامهدار خواهد بود. معتقدم جدایی ری از تهران در جهت احقاق حقوق شهروندان است.
یکی از مشکلاتی که مخالفان جدایی ری از تهران مطرح میکنند، بحث مدیریت یکپارچه شهر است.مرتضی الویری رییس شورای عالی استانها در این باره گفته بود: «بسیاری از آیتمهایی که در یک مجموعه افراد با هم زندگی میکنند قابل تفکیک نیست و از نظر سیاستگذاری و اجرا پیوستگی دارد و سیاستهای دوگانه و چندگانه میتواند در آن مشکل آفرین باشد. علاوه بر این تقسیمات کشوری لزوما از تقسیمات محلی و منطقهای تبعیت نمیکند.» رییس شورای عالی استانها در این باره نیز توضیحاتی ارایه کرد و گفت: اکنون مشکلات مربوط به نبود مدیریت یکپارچه گریبان بسیاری از مناطق شهر تهران را گرفته است. برای مثال در مناطق 22 و 5 نبود مدیریت یکپارچه و موازیکاریها بسیار مشهود است. اینها مواردی است که باید مد نظر قرار گیرد و بدون هر نوع نگاه احساسی و سیاسی باید این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم.
برخی مانند نژادبهرام و مسجدجامعی، مطرح کردن جدایی ری از تهران در آستانه انتخابات مجلس را سیاسیکاری میدانند، موضوعی که پروانه مافی عضو هیات رییسه کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی آن را رد میکند. به گفته مافی این مساله از 4 سال پیش در مجلس مطرح بوده و اصلا کاری سیاسی نیست. به گفته مافی این مساله از گذشته مطرح بوده است، اما به صورت طرح درنیامده بود، تا اینکه سال گذشته مجمع نمایندگان تهران به این نتیجه رسید، این کار را عملی کند.
موسوی در این باره توضیح داد: من این موضوع را رد میکنم. طرح جدایی ری از تهران ماهها پیش توسط نمایندگان ارایه شد و فرایند بررسی آن به گونهای بود که در این زمان و در این شرایط مطرح میشود و هیچ گونه جنبه انتخاباتی ندارد. ما باید مطالبه مردم را پاسخ دهیم و به دنبال این هستیم که به نتیجه مطلوب برسیم.
در شهرری چالش بودجهای نداریم
او درباره مشکلات مربوط به بودجه شهرری نیز گفت: کسانی که بحثهایی از این دست را مطرح میکنند باید عدد و رقم ارایه دهند و کلی گویی در این زمینه کمکی نمیکند.در زمان جدایی دیگر مناطق از تهران نیز این موضوعات را مطرح میکردند برای مثال زمان جدایی اسلامشهر از تهران نیز بحث کمبود بودجه مطرح شد اما من فکر نمیکنم در شهر ری با چالش بودجهای مواجه شویم و بر عکس شهر ری یکسری پتانسیلهایی دارد که باعث میشود بحث درآمدهای آن از هزینهها بیشتر باشد .
این نماینده مجلس ادامه داد: در مجموع ما میتوانیم بررسی کنیم که چه موانعی بر سر راه این طرح وجود دارد و چطور میتوان آن را محقق کرد، چرا که در حال حاضر شهرداری تهران آنچنان که مطلوب مردم است، فرصت رسیدگی به ری را پیدا نمیکند.
بررسی جدایی در جلسه مجمع ۵۱ نفره
هفته گذشته بررسی طرح جدایی ری از تهران با حضور نمایندگان تهران در مجلس شورای اسلامی، رییس شورای شهر تهران و رییس شورای عالی استانها در مجلس برگزار و مقرر شد طرح جدایی ری از تهران در جلسه مجمع ۵۱ نفره مورد بررسی قرار گیرد.
با وجود اختلاف بین مجموعه مدیریت شهری و مجلس بر سر جدایی ری از تهران، باید منتظر باشیم که آیا رایزنیهای شورای شهر میتواند مجلسیها را از این امر منصرف کند یا خیر. از سوی دیگر باید نظر مردم شهر ری نیز پرسیده شود و شهروندان این منطقه در قالب یک همهپرسی امکان بیان نظرشان در این خصوص را داشته باشند.
برش
حسن خلیلآبادی: مطرح کردن کمبود احتمالی بودجه به نوعی فرار از مساله است. شهر ری این قابلیت را دارد که غیر از خودش بخشی از تهران را هم اداره کند.این طور نیست که شهر ری فقیر باشد . این شهر از امکانات توسعهای بسیاری برخوردار است. این منطقه اکنون قطب صنعتی و کشاورزی تهران است و میتواند به قطب گردشگری نیز تبدیل شود.صنایع بزرگی در شهرری وجود دارد و امکانات و مشاغل بسیاری دارد و قطعا از پس اداره خودش بر میآید
مجید فراهانی: با توجه به بازخوردهایی که از شهروندان مناطق حریم شهر تهران گرفتهایم، در تمام شهرکها و شهرکهای اقماری و بخشهایی که از شهر تهران جدا شدهاند بلااستثنا نارضایتی مردمی را داریم که خواهان پیوستن مجدد به تهران هستند. در نتیجه این نگرانی وجود دارد که جدایی ری از تهران باعث نارضایتی مردم این منطقه شود. مردم مناطقی که قبلا از تهران جدا شدهاند، احساس میکنند از زمان جدایی در دریافت خدمات شهری مشکل پیدا کردهاند
سید فرید موسوی: نمایندگان دهم نه به شکل تشریفاتی بلکه واقعا بین مردم حضور داشتهاند و جلسات مختلفی در این باره برگزار کردهایم و در این جلسات مردم به این موضوع اشاره کردهاند. فرماندار شهرستان ری نیز از سال 95 مکاتباتی با نمایندگان مجلس داشته و بحث احقاق حق مردم ری را در آنها مطرح کرده است . این تقاضا بارها تکرار شده و فرمانداری نیز اکنون موافق این قضیه است.نظر استانداری نیز در این باره مثبت است.در این مدت با کارشناسان، صاحبنظران و اهالی اهل فرهنگ و هنر ارتباط گرفتیم و اکثر شهروندان با این موضوع موافق بودند.قطعا افرادی هم هستند که با این موضوع به دلایل مختلف مخالف باشند اما همانطور که گفتم اکثریت مردم این موضوع را پیگیری میکنند و حتی کمپینی هم در این خصوص راه انداختهاند