استیگلیتز: همه درگیر جنگ هستیم
گروه جهان|
این روزها، تمام داده‌های اقتصاد جهانی یک چیز را نشان می‌دهند: سرعت رشد اقتصاد اروپا و سراسر جهان در حال کند شدن است. در چنین شرایطی نظام‌های سنتی همچنان برای بقای خود تلاش می‌کنند. جوزف استیگلیتز اقتصاددان معاصر امریکایی و برنده جایزه نوبل اقتصادی در ۲۰۰۱، استدلال می‌کند که این وضعیت ناشی از اختلاف فزاینده بین میزان خلق ثروت و امکان بهره‌مندی عمومی از آن است. یورونیوز با او در آمستردام به مناسبت انتشار کتاب جدیدش مصاحبه کرده است.
یورونیوز: کتاب جدید شما «مردم، قدرت، و منافع: سرمایه‌داری مترقی برای عصر نارضایتی» نام دارد در سراسر جهان شاهد نارضایتی هستیم. مثلا در فرانسه با اعتراض گسترده جلیقه‌‌زردها روبرو هستیم، در هنگ‌کنگ، و همچنین در لبنان و شیلی. اما آیا این همه نارضایتی بدان معنی نیست که سرمایه‌داری در واقع به پایان خود نزدیک می‌شود؟
استیگلیتز: بله همینطور است. شیلی یکی از کشورهایی است که گرچه عملکرد اقتصاد کلان آن خوب بود اما اگر به میزان نابرابری در این کشور نگاه کنید می‌بینید که یکی از نابرابرترین کشورهای جهان است. جالب است که به نظر می‌رسید دولت این موضوع را پذیرفته بود، تا اینکه گفتند آن را قبول نمی‌کنند. در این کتاب توضیح داده‌ام که ما نیاز به یک قرارداد اجتماعی جدید بین بازار، دولت و جامعه مدنی داریم. سرمایه‌داری بخشی از تاریخ است. نمی‌توان به همان نظام سرمایه‌داری‌ای اتکا کرد که ۴۰ سال گذشته داشته‌ایم. این نظام نمی‌تواند یک نوع سرمایه‌داری مبتنی برخودخواهی باشد- سرمایه‌داری لجام گسیخته و بی‌روحی که هدفش به حداکثر رساندن ارزش سهام‌ها در بازار، صرف نظر از پیامدهای اجتماعی آن. نتیجه این سرمایه‌داری اتفاقی است که در ایالات متحده امریکا شاهد آن هستیم که نه تنها به افزایش نابرابری منجر شده، بلکه بحران اعتیاد به مواد مخدر را هم به دنبال داشته است. در امریکا امید به زندگی روبه کاهش است. با بحران موادغذایی و ابتلا به دیابت در دوران کودکی روبرو بودیم. صنایع کشاورزی و غذایی از جوانان ما بهره‌برداری می‌کنند. شرکت نفتی «اکسان موبیل “ تغییرات آب‌وهوایی را انکار می‌کنند، صنعت دخانیات مضر بودن سیگار برای سلامتی را به‌رغم دلایل محکم و قانع‌کننده‌ای که وجود دارد، تکذیب می‌کنند. موارد و نمونه‌های زیادی رفتار‌های غیراخلاقی وجود دارد.
یورونیوز: با امانوئل ماکرون رییس‌جمهوری فرانسه، موافقید که خواستار بازنویسی قوانین مربوط به اتحادیه اروپا و منطقه یورو است؟
استیگلیتز: به‌شدت با او موافقم. مشکل اروپا، مشکل اشتغال است. وعده داده شده بود که اگر نرخ تورم پایین زیر ۲ درصد و کسری بودجه از ۳درصد پایین‌تر و رشد نرخ بدهی عمومی زیر سقف قانونی ۶۰ درصد بماند، با رشد اقتصادی روبرو خواهند بود. این سیاست چندین دهه اجرا شده است و با این حال، در اروپا شاهد رکود اقتصادی هستیم. بنابراین واضح است که این سیستم دیگر کارایی ندارد. ممکن است بحران مالی اتفاق بیفتد، اما بحران مالی نمی‌بینم. آنچه می‌بینم کندی رشد اقتصاد است که در همه نقاط جهان وجود دارد: مثلا در چین که از ۲۰۰۸ موتور رشد اقتصادی جهان بود، یا در ایالات متحده که نرخ رشد اقتصادی آن ۱.۹ درصد است و تنها کمی بالاتر از رشد اقتصادی منفی است. در حالی که ترامپ وعده رشد اقتصادی ۳.۴ درصدی یا بیشتر را داده بود. در آلمان هم روند رشد اقتصاد کند است. از نظر من جنگ‌های تجاری که ترامپ به راه انداخته و حمایت‌گرایی اقتصادی واقعا برای اقتصاد جهانی نگران‌کننده است.
یورونیوز: برنده جنگ‌های تجاری کیست؟ ترامپ نیست، امریکا نیست، چین برنده و ظاهرا اروپا هم برنده نیست. این جنگ به سود چه کسی است؟
استیگلیتز: همه در این جنگ بازنده هستند. جنگ‌های تجاری واقعا ایده بدی بود. ترامپ با گفتن اینکه در این جنگ‌ها به‌آسانی پیروز خواهد شد، جنگ‌ها را شروع کرد. اما اینطور نیست. جنگ تجاری ساده نیست. پس از سه سال مذاکره، هنوز به هیچ توافقی با چین دست نیافته است. تنها چیزی که دولت امریکا تاکنون به آن دست یافته، چیزی است که آن را «توافق مرحله یک» نامیده‌اند. توافق مرحله یک همان چیزی است که سال‌ها پیش دولت در شرایط عادی (غیر از جنگ) در مذاکره با چین به آن دست یافته بود. بنابراین، جهان به‌دلیل وجود این عدم قطعیت چیزهای زیادی را از دست داده است. واقعیت این است که می‌دانیم حتی اگر توافقی هم صورت بگیرد که به نفع بازار باشد، ترامپ چنانچه به نفعش نباشد، آن را پاره می‌کند.»
یورونیوز: درباره تغییرات آب‌وهوایی صحبت کنیم. پیامدهای آن را به‌وضوح می‌بینیم. همه از یک توافق به اصطلاح سبز در اقتصاد حرف می‌زنند. اما چه کسی قرار است هزینه انتقال به اقتصاد سبز را بپردازد، آنهم وقتی با کندی رشد اقتصاد روبرو هستیم؟
استیگلیتز: زمانی که جنگ جهانی دوم شروع شد هیچکس نمی‌گفت چگونه می‌توان جلو آن را گرفت؟ کسی را نمی‌شناسم که گفته باشد: «بیایید تسلیم آلمان بشویم، زیرا جنگ برای ما خیلی هزینه خواهد کرد.» الان مشغول جنگی هستیم که زندگی ما و شیوه زندگی ما را تحت تاثیر قرار داده است. در ایالات متحده، هر سال نزدیک به ۲ درصد تولید ناخالص داخلی از دست می‌رود. با آتش‌سوزی، سیل و توفان روبرو هستیم. همه اینها یک جور جنگ است.
یورونیوز: پیشنهادتان چیست؟
استیگلیتز: همانطور که می‌دانید من دو دوره ریاست کمیسیون بین‌المللی (سنجش عملکرد اقتصادی و پیشرفت اجتماعی) را به همراه لرد استرن برعهده داشتم. ما این نکته را بررسی کردیم که برای دستیابی به اهداف توافق پاریس و کپنهاگ- یعنی اطمینان از این نکته که دمای هوا بیشتر از ۱.۵ یا ۲ درجه سانتیگراد افزایش نیابد- چه کاری باید انجام داد. طبق گزارش ما رسیدن به این اهداف کار پرهزینه‌ای نبوده، و حتی به نفع اقتصاد هم هست و باعث تحریک رشد آن می‌شود. الان صحبت از کندی رشد است. سرمایه‌گذاری در این زمینه منجر به تحریک رشد اقتصادی می‌شود . به همین دلیل به نظرم این ایده که دستیابی به اهداف توافق آب و هوا نیاز به فداکاری دارد، کاملا اشتباه است.
یورونیوز: سال آینده در ایالات متحده انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار می‌شود. به نظرتان چه کسی می‌تواند دونالد ترامپ را شکست دهد؟
استیگلیتز: به نظرم هر یک از نامزدهای پیشرو دموکرات می‌تواند ترامپ را شکست بدهد. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که همه آنها قادرند ترامپ را شکست دهند.
یورونیوز: اگر از شما بخواهند حاضرید به دنیای سیاست بازگردید؟
استیگلیتز: بله. احتمالاً این کار را انجام می‌دهم. به نظرم امریکا و سراسر جهان با بحران روبروست و فکر می‌کنم کاملاً واضح است که باید شیوه اقتصاد و اداره جامعه را اصلاح کنیم.
