بازار سهام قربانی شفافیت می‌شود؟
گروه بورس|محمد‌امین خدابخش|
از اواسط مهرماه که شیب صعودی بازار سرمایه تغییر جهت داد و فشار عرضه به افت قیمت در بسیاری از نمادهای بورس و فرابورس انجامید، تاکنون اخبار و شایعات زیادی مطرح شده که هر کدام به نوعی تضعیف موضع خریداران را به دنبال داشته است. از زمانی که رشد شاخص‌های سهام متوقف شده و قیمت سهام رو به کاهش گذاشته است تا پایان معاملات روز گذشته در بورس تهران، شاخص یاد شده در محدوده 300 تا 309 هزار واحدی در رفت و آمد است. تداوم نوسان‌های بازار در محدوده یاد شده سبب شده است تا نظرات مختلفی از سوی کارشناسان شنیده شود و در حالی که تا همین چندی قبل همگی در مورد تداوم رشد بازار هم نظر بودند، حالا برخی از آنها احتمال ریزش بیشتر شاخص‌ها را نیز مد نظر قرار دهند. همانطور که در گزارش‌های قبلی نیز به آن اشاره شد یکی از عواملی که در هفته‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است تغییرات احتمالی در مالیات‌ها است که می‌تواند بر سودآوری سرمایه‌گذاری در بورس تهران نیز موثر باشد. به گفته بسیاری از کارشناسان در صورتی که از این بابت افزایشی بر عوامل موثر بر سرمایه‌گذاری اعمال شود، می‌تواند جریان ورود سرمایه به بازار را تحت‌الشاع قرار داده یا حتی به تعمیق رکود در آن بینجامد. از آنجایی که در تمامی کشورهای دنیا بازار سرمایه به عنوان مسیر مطمئن برای جذب پس اندازها و تسهیل تامین مالی آسان و کم هزینه برای شرکت‌ها شناخته می‌شود از این رو اتخاذ تصمیماتی که به افزایش التهاب یا خروج سرمایه از بازار سهام منتهی شود در دستور کار مقامات اجرایی یا قانون گذار قرار نمی‌گیرد. همین امر سبب شده تا بسیاری از کارشناسان اعمال قوانینی که به صدمه جدی به بازار می‌زند را محتمل ندانند.
شنیده‌ها از مالیات 5 درصدی
در همین راستا یکی از شایعاتی که در هفته‌های اخیر مورد توجه فعالان بازار قرار گرفته بحث اخذ مالیات بر عایدی سرمایه است. از آنجا که این موضوع نقاط مبهم زیادی داشته و میزان اثر‌گذاری آن بر درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری چندان مشخص نیست، پرسش‌های زیادی پیرامون آن مطرح شد و توانست ابهامات بسیاری را برانگیزد. به همین دلیل دور از انتظار نبود که در نشست خبری مدیرعامل بورس تهران نیز به آن اشاره شود. در این نشست علی صحرایی با اشاره به مطرح شدن این موضوع مقدار پیشنهادی آن را 5 درصد عنوان کرد. البته این مقام مسوول در ادامه سخنان خود بر عملی نبودن اخذ چنین مالیاتی از سرمایه‌گذاری‌های سال جاری تاکید کرد و وصول آن در سال آتی را به قانونی شدن اخذ آن منوط دانست. بر این اساس کسب درآمد از این منبع برای دولت در صورتی میسر خواهد بود که قانون آن در مجلس شورای اسلامی تصویب شود. برای روشن شدن این موضوع و بررسی آثار احتمالی آن بر بازار سهام «تعادل» ضمن گفت‌وگو با سه کارشناس در امور اقتصادی، حقوقی و بازار سهام، دلایل اتخاذ چنین تصمیمی را جویا شد.
نحوه اخذ مالیات چگونه خواهد بود
در این راستا آلبرت بغزیان کارشناس اقتصادی چنین تصمیمی را برای بهبود وضعیت بازار سرمایه مضر دانست و چنین عنوان کرد: به نظر من اگر درصدد ضربه زدن به بورس تهران باشیم این سیاست، سیاست خوبی خواهد بود. اخذ مالیات از عایدی بر سرمایه می‌تواند بر رونق مبادلات سهام اثر منفی بگذارد. در صورتی که قرار باشد از عایدی سرمایه مالیات اخذ شود این کار نیازمند وجود زیر ساخت‌های لازم خواهد بود. به علاوه باید مشخص شود که نحوه اخذ مالیات از این طریق چگونه است. همانطور که مشخص است، سرمایه‌گذاری عملکردی است که با سود یا زیان همراه است و به همین دلیل باید مشخص شود تا نحوه اخذ مالیات از این فعالیت چگونه خواهد بود.
وی افزود: منطقی نیست که پس از هر فروش از شخصی که سود کسب کرده مالیات دریافت شود چراکه در چنین شرایطی باید مشخص کرد که تکلیف دولت در مورد اشخاصی که دچار زیان می‌شوند چه خواهد بود.
طرح خوبی است اما نه فعلا
وحید واشقانی فراهانی، مدیر حقوقی فرابورس ایران در رابطه با احتمال اخذ مالیات ضمن آنکه کلیت این مقوله را امری طبیعی دانست که در بیشتر کشورهای جهان نیز وجود دارد، در عین حال به زیان‌های احتمالی چنین تصمیمی در مقطع فعلی اشاره کرد.
واشقانی در مورد چرایی مورد توجه قرار گرفتن بحث مالیات در بازار سهام و انگیزه‌های شکل گرفته برای پیگیری موضوع مالیات بر عایدی سرمایه گفت: در حال حاضر مالیاتی که از خرید و فروش سهام اخذ می‌شود، مالیات بر معامله سهام است نه مالیات بر عایدی (مالیات بر معاملات سهام در حال حاضر به ازای هر داد و ستد 0.5درصد ارزش معامله است) . از آنجایی که مالیات فعلی را همه افراد فارغ از کسب سود یا زیان پرداخت می‌کردند، در ماه‌های اخیر سازه‌هایی مبنی بر ناعادلانه بودن اخذ مالیات به شیوه جاری کوک شد. این کارشناس حقوقی ادامه داد: به نظر من مشوق دادن به سرمایه‌گذاران هم کار خوبی نیست اما باید به خاطر داشت که کسب مالیات از عایدی سرمایه زمانی عادلانه خواهد بود که از سایر سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در کشور نیز مالیات گرفته شود.
واشقانی در ادامه گفت: مالیات بر عایدی سرمایه در صورت تصویب قانون در قوه مقننه ماهیت مضاعف نخواهد داشت. در واقع این منبع مالیاتی در اغلب کشورهای جهان روشی پذیرفته شده است. به عقیده من دریافت مالیات بر عایدی سرمایه‌گذاری سرنوشت محتوم بازار سرمایه است اما در شرایط فعلی می‌تواند به ضرر بازار سرمایه تمام شود. وی افزود: مهم‌ترین دلیل این ادعا عدم شفافیت در بازارهای موازی است. از آنجا که ثبت و ضبط درآمد در بازارهایی نظیر طلا و ارز با موانع بیشتری رو به‌رو است، گرفتن مالیات از بازاری شفاف مانند بازار سرمایه رغبت مردم را برای ورود به چرخه معاملات کمتر خواهد کرد. مدیر حقوقی فرابورس با اشاره به اینکه کسب چنین مالیاتی منوط به روشن شدن زوایای مختلف آن است، گفت: برای دریافت مالیات بر درآمد از این منبع نیاز به چارچوب‌های لازم است و به نظر نمی‌آید در شرایط فعلی امکانات موردنیاز برای انجام آن وجود داشته باشد. مسلما پیشرفت نظام مالیاتی به نفع کشور خواهد بود با این حال در شرایطی که مقدمات قانونی و اجرایی آن وجود ندارد و بازارهای رقیب نیز از شفافیت معقولی برخوردار نیستند، با اخذ مالیات از عایدی سرمایه یا سپرده‌های بانکی دولت متضرر خواهد شد. وی تاکید کرد که کسب مالیات از این طریق نیازمند وجود یک نظام جامع مالیاتی برای اشخاص حقیقی است که فعلا از آن برخوردار نیستیم.
واشقانی در مورد اینکه آیا صحبت دریافت مالیات از سود پرداختی در مجامع عمومی شرکت‌ها نیز وجود دارد یا خیر گفت: در حال حاضر صحبتی از اخذ مالیات از این نوع درآمدها مطرح نشده است، آنچه در شرایط فعلی مورد توجه قرار گرفته مالیات بر نقل و انتقال سهام است.
مالیات از سود سالانه اخذ خواهد شد؟
اما دیگر کارشناسی که در مورد عواقب احتمالی اعمال مالیات بر عایدی سرمایه گفت ولید هلالات بود. این صاحب نظر در حوزه سرمایه‌گذاری به «تعادل» گفت: مسلما هر حرکتی که در این زمینه انجام شود می‌تواند از جذابیت بازار سرمایه بکاهد. اما در هر صورت همانطور که می‌دانیم از زمانی که یک طرح مطرح می‌شود تا اینکه به نتیجه برسد و تصویب شود کلی تغییر در آن اعمال می‌شود.
هلالات گفت: از آنجا که در حال حاضر چند و چون نحوه اجرای طرح مطرح نشده نمی‌توان در مورد آن نظری روشن داد اما باید توجه داشت که اگر بخواهند از معاملات سودده مالیات اخذ کنند باید تکلیف معاملاتی که با زیان خاتمه می‌یابند را نیز مشخص کنند.
وی ادامه داد: اگر هم قرار باشد که مالیات به صورت سالانه اخذ شود این به آن معنا خواهد بود که همه سرمایه‌گذاران همانند کسب و کارهای خصوصی مالیات بپردازند که این امر نیازمند بررسی‌های زیادی خواهد بود. در صورتی که بخواهیم برای مثال از 100 هزار نفر در سال مالیات بگیریم، نیازمند آن است این 100 هزار نفر هر سال اظهارنامه مالیاتی پر کنند.
این کارشناس بازار سرمایه در مورد روزهای پیش روی بازار نیز گفت: به نظر من تا پایان سال بازار با شیبی ملایم مسیری صعودی را خواهد پیمود اما آنچه مهم است تاثیر متغیرهای مختلف بر بازار است که کیفیت این رشد را در هفته‌های پیش رو مشخص خواهد کرد. از جمله این متغیرها می‌توان به نرخ دلار، اف‌ای‌تی‌اف و لایحه بودجه اشاره کرد.
وی در مورد تغییراتی که ممکن است در مالیات‌های فعلی نیز شاهد آن باشیم ضمن رد احتمال افزایش میزان مالیات بردرآمد شرکت‌ها که در قانون تجارت مشخص شده است، گفت: احتمال افزایش نرخ مالیات بر درآمد شرکت‌ها را بعید می‌دانم. اما این احتمال که منابع درآمدی افزایش یابد و معافیت‌های مالیاتی حذف شود وجود دارد. برای مثال در حال حاضر صنایعی که محصول خود را صادر می‌کنند از معافیت بهره مند هستند که ممکن است این وضعیت برای سال بعد متفاوت باشد.
برش
وحید واشقانی فراهانی، مدیر حقوقی فرابورس ایران در رابطه با احتمال اخذ مالیات ضمن آنکه کلیت این مقوله را امری طبیعی دانست که در بیشتر کشورهای جهان نیز وجود دارد، در عین حال به زیان‌های احتمالی چنین تصمیمی در مقطع فعلی اشاره کرد.
آلبرت بغزیان کارشناس اقتصادی چنین تصمیمی را برای بهبود وضعیت بازار سرمایه مضر دانست و چنین عنوان کرد: به نظر من اگر درصدد ضربه زدن به بورس تهران باشیم این سیاست، سیاست خوبی خواهد بود.
مسلما هر حرکتی که در این زمینه انجام شود می‌تواند از جذابیت بازار سرمایه بکاهد. اما در هر صورت همانطور که می‌دانیم از زمانی که یک طرح مطرح می‌شود تا اینکه به نتیجه برسد و تصویب شود کلی تغییر در آن اعمال می‌شود.
