یک هفته در خواب اینترنتی
گروه دانش و فن
اینترنت بین‌الملل از شنبه شب هفته گذشته به تاریخ 25 آبان، برای تمامی کاربران در ایران قطع شد؛ علت این اتفاق که به گفته مسوولان، شورای امنیت کشور برای آن تصمیم گرفت، ناآرامی‌هایی بود که پس از افزایش قیمت بنزین در شهرهای مختلف کشور ایجاد شد. بنابراین برای حفظ امنیت کشور که نمایندگان و مسوولان آن را مهم‌تر از همه چیز می‌دانند، تصمیم به قطع اینترنت و جلوگیری از دسترسی کاربران به این شبکه جهانی گرفته شد. از همان فردای قطع اینترنت، اعتراض‌هایی نسبت به این موضوع شکل گرفت؛ از کسب‌وکارهایی که فعالیت خود را در گروی دسترسی به اینترنت می‌دانند تا دانشجویانی که برای فعالیت‌های علمی خود نیازمند مقالاتی هستند که تنها در منابع خارجی پیدا می‌شود. بدین‌ترتیب در روزهای گذشته یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که مورد توجه تمامی افراد در ایران قرار داشت، آگاهی از زمان اتصال مجدد به شبکه جهانی اینترنت بود. کما اینکه هر یک از مسوولان نیز در کنار تمامی مسوولیت‌های خود و اخباری که مطرح می‌کردند، گوشه چشمی به این موضوع داشتند.
بسیاری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگوهایی خواستار بازگشت اینترنت بودند و برخی دیگر که شاید بیش از سایر مسوولان نسبت به این موضوع آگاهی داشتند، نسبت به اتصال اینترنت در روزهای آینده ابراز امیدواری کردند. اظهار نظرها درباره زمان اتصال مجدد اینترنت بین‌الملل از محمود واعظی، وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات که اکنون رئیس دفتر رییس‌جمهوری است، تا علی ربیعی در سمت سخنگوی دولت و بسیاری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی که درباره اتصال اینترنت بیشتر در مقام درخواست‌کننده ظاهر شده‌اند را نیز در برمی‌گیرد. واعظی چهارشنبه گذشته در پاسخ به این پرسش که قطع دسترسی به اینترنت به تشخیص کدام نهاد بوده است، اظهار کرده بود: «در شورای امنیت کشور تصمیمات مشخصی برای امنیت کشور اتخاذ شده و در جایی هم مجبور شدند تصمیم قطع دسترسی به اینترنت را بگیرند.» او درباره زمان وصل شدن اینترنت نیز گفته بود: «اگر آرامش همین‌گونه باشد در آینده خیلی نزدیک اینترنت وصل می‌شود.» همچنین ربیعی درباره قطع اینترنت در کشور و مشکلاتی که برای برخی از مشاغل به ویژه دانشجویان ایجاد شده گفته بود: «طبیعی است که در این شرایط بسیاری از مشاغل و بانک‌ها از جمله مشاغل اینترنتی دچار مشکل شده باشند و ما سعی کردیم که این مشکل را حل کنیم؛ البته بعضی مشاغل و کارهای دانشجویان باقی مانده که می‌پذیریم. شورای عالی امنیت کشور این تصمیم را گرفته و براساس آنچه که اطلاع دارم در برخی از استان‌ها که آرام آرام این اطمینان ایجاد شود که سوءاستفاده از اینترنت صورت نمی‌گیرد، این برگشت صورت خواهد گرفت.»
در کیفیت پیام‌رسان‌های داخلی کمبود داریم
همچنین ابوالحسن فیروزآبادی -دبیر شورای عالی فضای مجازی- پنجشنبه گذشته از تشکیل جلسه‌ای برای بررسی موضوع اتصال مجدد اینترنت خبر داد. او درباره مشکلات قطعی اینترنت گفت: «در رابطه با اینترنت تصمیم‌گیری در حوزه‌های امنیتی کشور، اتخاذ و در اولین فرصت، اختلالات این حوزه برطرف خواهد شد.» دبیر شورای عالی فضای مجازی درباره مشکلاتی که برای برخی کسب‌وکارهای وابسته به اینترنت ایجاد شده، اظهار کرد: «باید کاری کنیم که این ضرر و زیان‌ها کمتر شود. اگر یک شبکه ملی پرقدرت در کشور داشتیم، این زیان‌ها به مراتب کمتر بود.» فیروزآبادی با بیان اینکه امیدواریم اتفاق اخیر که منجر به قطعی اینترنت شد، باعث شود همکاران ما در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تمهیداتی برای توانمند کردن شبکه ملی اطلاعات بیندیشند، افزود: «شبکه ملی یک ارتباط جهانی است و زمانی می‌تواند خوب کار کند که با دنیا ارتباط داشته باشد. در بستر این شبکه جهانی «صدا» و «دیتا» در کشور مشکل ندارد، اما آنچه که با محدودیت مواجه شده، پروتکل مربوط به اینترنت است که با قطع آن، ضرر و زیان‌هایی را متوجه برخی کسب‌وکارها کرد.» فیروزآبادی بیان کرد: «در شرایط محدودیت‌های به‌وجودآمده برای اینترنت، سعی کردیم خدمات بانکی، حمل و نقلی و سایر خدماتی که به نوعی با زندگی مردم در ارتباط بود را پایدار نگه داریم. ما در کیفیت پیام‌رسان‌های داخلی دچار کمبود هستیم اما با وجود این پیام‌رسان‌های بومی در این مدت با اقبال زیادی از سوی کاربران مواجه شدند. با محدودیت‌های ایجادشده در اینترنت، مردم به جایگزین‌های داخلی در موتورهای جست‌وجو و پیام‌رسان‌ها اقبال نشان داده‌اند، هرچند کیفیت پیام‌رسان‌ها و خدمات داخلی به میزان کیفیت موارد مشابه خارجی نیست اما مردم با متانت و صبوری از این امکانات استفاده کرده‌اند.» وی همچنین از شکسته شدن رکورد ترافیک داخلی خبر داد و گفت: «ترافیک داخلی ما در این مدت از 750گیگابیت بر ثانیه تجاوز کرد که رشد چندبرابری را نشان می‌دهد.»
اتصال اینترنت بین‌الملل به‌صورت محدود
اظهارات مسوولان درباره بازگشت اینترنت برای استان‌هایی که آرامش در آنها برقرار شده، تا جایی ادامه داشت که روز پنجشنبه اعلام شد برقراری اینترنت به صورت محدود در برخی از استان‌ها آغاز شده است و همچنین دانشگاه‌های بزرگ کشور از جمله امیر کبیر، صنعتی شریف، علامه طباطبایی، تهران، علم و صنعت، خواجه نصیر و شهید بهشتی به اینترنت جهانی دسترسی پیدا کردند. همچنین بنابه اظهارات برخی از کاربران اینترنتی نیز اینترنت برخی شرکت‌های فعال و نیازمند به ارتباطات اینترنتی برقرار شد. از طرفی گزارش وب‌سایت مانیتورینگ اینترنت نت بلاکس تا روز پنجشنبه حاکی از دسترسی حدود چهار درصدری مردم ایران به اینترنت بود، اما از روز پنجشنبه اخباری مبنی بر دسترسی 15 درصدی مردم ایران به اینترنت البته به صورت محدود و در میان کاربران ADSL منتشر شد، این درحالی است که هنوز هم بیشتر مردم به شبکه جهانی اینترنت دسترسی ندارند و محدودیت بسته‌های اینترنتی خطوط تلفن همراه همچنان برجای خود باقی است.
البته پس از اینکه اخباری از اتصال نقطه‌ای شنیده شد، محمدجواد آذری جهرمی -وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- خبر برقراری مجدد ارتباطات اینترنت در برخی نقاط کشور را تایید کرد و گفت: «سایر نقاط هم با تصویب ابلاغ شاک متصل خواهند شد.» وی درباره خسارات وارده به شرکت‌های استارت‌آپی و امکان جبران آن گفت: «برآوردهای تقریبی در سطح جامعه منعکس شده اما ما هنوز برآورد دقیقی نداریم. باید جلساتی با اتحادیه کسب‌وکارهای نوپا و نظام صنفی رایانه‌ای برگزار کنیم و برآوردهای دقیق استخراج شود. جبران خسارات شرکت‌ها با مصوبات دولت قابل پیگیری است اما مهم این است که بتوان نحوه برآورد خسارت را استخراج کرد.» آذری جهرمی درباره حقوقی که از مشترکین در مدت قطع اینترنت تضییع شده نیز گفت: «پیشنهادهایی برای اقدامات جبرانی داریم که هنوز نهایی نشده است و به محض نهایی شدن، اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.» وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره اینکه مشترکینی که بسته‌های مدت‌دار مثلا یک هفته‌ای خریداری کرده‌اند و در زمان قطع اینترنت قادر به مصرف بسته خود نشده‌اند، گفت: «به اپراتورها ابلاغ کرده‌ایم که مدت زمان قطعی اینترنت را به مدت اعتبار بسته‌ها اضافه کنند.» در حالی که این روزها و در پی آرام شدن شرایط کشور، در بسیاری از استان‌ها و مناطق، ناآرامی‌ها و اعتراض‌ها فروکش کرده است، بسیاری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی خواستار اتصال مجدد اینترنت بین‌الملل، البته با حفظ امنیت شدند. برخی از آنها دسترسی به اینترنت را حق‌الناس دانستند و برخی هم به کسب‌وکارهایی اشاره کردند که در این مدت متحمل ضررهای فراوان شده و در انتظار بازگشت اینترنت هستند. در آخرین گفت‌وگوها و درخواست‌ها درباره بررسی اتصال مجدد اینترنت، جلال میرزایی -نماینده مردم ایلام در مجلس- با اشاره به ضرورت برقراری اینترنت بیان کرد: «مساله اینترنت موضوعی است که روی بخش‌های مختلف کشور تاثیرگذار است و بهتر است اجازه دهیم تا کارشناسان اقتصادی، تجار، بازرگانان، صاحبان صنایع و بانکداران در این زمینه نظر دهند؛ چرا که قطع اینترنت تاثیری روی تمام این بخش‌ها دارد.» وی همچنین اظهار کرد: «انتظار می‌رود به تدریج که آرامش به کشور بازگشته است اینترنت نیز در دسترس مردم قرار گیرد. مساله اینترنت یک مطالبه عمومی نیست بلکه یک نیاز عمومی است. بهتر است این مسئله را به نوعی جلوه ندهیم که برخلاف امنیت کشور بوده و با دعوا بر سر آن به مساله دامن بزنیم.»
شبکه ملی اطلاعات جای اینترنت را نمی‌گیرد
اگرچه در همین ساعات قطع ارتباط با شبکه جهانی اینترنت هم سایت‌های داخلی با اتکا به سرورهای داخلی همچنین دیگر خدمات ارائه‌شده بر بستر این سرورها از جمله پیام‌رسان‌ها و اپلیکیشن‌های داخلی مشغول به فعالیت و کاربران ایرانی قادر به استفاده از آنها بودند، اما آنچه واضح است و بسیاری از نمایندگان هم به آن اشاره کردند، اینکه ماجرا با این روند نمی‌تواند ادامه پیدا کند. زیرا استفاده مردم از اینترنت، به شبکه ملی اطلاعات محدود نمی‌شود؛ اگرچه سایت‌های داخلی پابرجا هستند، اما بسیاری از مردم هنوز با ناپایداری در اینترنت ثابت و همراه مواجهند و موضوع مهم دیگر، نیاز بسیاری از افراد به اطلاعاتی است که خارج از شبکه ملی و در اینترنت جهانی وجود دارد. بسیاری از کاربران در واکنش به راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات و فعالیت سایت‌های داخلی در غیاب اینترنت بین‌الملل، اعتراض خود را به شیوه‌های مختلف ابراز کردند. برخی به این اشاره کردند که این روزها باید در آزمون‌های آنلاین شرکت می‌کردند که یا به دلیل عدم اتصال به درگاه بانکی و یا عدم دسترسی به ایمیل خود قادر به این کار نشدند، برخی به مشاغلی اشاره کردند که کارشان در گروی ارتباط با شرکت‌های خارج از ایران است. بسیاری از دانشجویان به قطعی اینترنت اعتراض داشتند و اینکه با قطع بودن شبکه جهانی، به مقاله‌های علمی دسترسی ندارند و برای دفاع از پایان‌نامه‌های خود دچار مشکل شدند. بسیاری از صاحبان کسب‌وکارها هم به قطعی اینترنت واکنش نشان دادند و اینکه این موضوع منجر به از دست رفتن بسیاری از کسب‌وکارها و مشاغل خواهد شد. بنابراین اگرچه این روزها و شرایط ناگزیر قطعی اینترنت فرصتی برای آزمایش شبکه ملی اطلاعات و آمادگی وب‌سایت‌های داخلی در غیاب شبکه جهانی اینترنت است، اما نمی‌توان منکر مشکلاتی شد که درحال حاضر کاربران بسیاری در جامعه به دلیل قطعی اینترنت با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
در نهایت در حالی که بسیاری از مسوولان از وصل شدن اینترنت در روزهای آینده خبر می‌دهند، هنوز هم زمان دقیقی برای این موضوع اعلام نشده است. اگرچه در حال حاضر برخی از کاربران در سراسر ایران به صورت محدود به اینترنت دسترسی دارند، اما اینکه چه زمانی تمامی کاربران در ایران قادر خواهند بود بار دیگر به اینترنت متصل شوند، مشخص نیست.
