دیپلماسی ایران و امریکا در آمستردام

علاوه بر حضور پررنگ سینماگران ایرانی در ایدفا، این رویداد مهم جهانی در عرصه فیلم مستند، شاهد نمایش فیلمی امریکایی است که به موضوع دیپلماسی ایران و امریکا و گره‌هایی که در سال‌های اولیه انقلاب بر آن خورد، می‌پردازد. سی و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند آمستردام (ایدفا)، پس از آنکه در یک اتفاق مهم و بی‌سابقه برای سینمای ایران، با فیلم جدید مهرداد اسکویی «سایه‌های بی‌خورشید» به عنوان فیلم منتخب برگزارکنندگان برای افتتاحیه جشنواره آغاز شد، عصر روز گذشته شاهد نمایش مستندی از «باربارا کاپل» ـ فیلمساز امریکایی ـ بود که با نام «Desert One» به ماجرای تسخیر سفارت امریکا در ایران و ماجرای حمله طبس می‌پردازد. در این فیلم ابتدا به پیشینه روابط دیپلماتیک ایران و امریکا در سال‌های پیش از انقلاب پرداخته می‌شود. در صحنه‌های آرشیوی که در این فیلم استفاده شده، پلان‌هایی از دیدار و سخنرانی محمدرضا شاه پهلوی در امریکا نیز دیده می‌شود و اینکه چگونه حمله پلیس به تجمع‌کنندگان معترض به حضور شاه ایران در کاخ سفید، باعث شد که محمدرضا پهلوی و رییس‌جمهور ایالات متحده امریکا نیز از تاثیر مخرب گاز اشک‌آور به دردسر بیفتند. در این فیلم که بسیار مصاحبه‌محور است، فیلمساز پای صحبت دیپلمات‌های سابق امریکا در تهران و نیز برخی از دانشجویان حمله‌کننده به لانه جاسوسی نشسته است. علاوه بر صحنه‌های آرشیوی که بعضا کیفیت بسیار نامناسب و نامتناسبی دارند، سازندگان فیلم برخی مصاحبه‌هایشان را در سفر به ایران ضبط کرده‌اند. فیلم، علاوه بر روایت تاریخی، سعی دارد به برخی کنش و واکنش‌های موثر یا مسبوق در عرصه سیاست داخلی دو کشور نیز اشاره داشته باشد؛ برای نمونه، در صحنه‌های تظاهرات انقلاب ایران، تصویر دکتر مصدق نیز نمایش داده می‌شود و نیز اشاره‌هایی به اینکه، اتفاق ۱۳ آبان و در پی آن شکست در عملیات نظامی امریکا در طبس که با هدف آزادی گروگان‌ها طراحی شده بود، چگونه باعث شد جیمی کارتر در تداوم ریاست‌جمهوری خود بازنده شود. مصاحبه با کماندوهای بازمانده و خانواده‌های کماندوهای کشته شده در ماجرای طبس، موسوم به عملیات دلتا، بخش دوم و سرنوشت‌ساز این فیلم را تشکیل می‌دهد؛ سرنوشتی که از امریکا، تصویر یک بازنده را در اذهان جهانی ساخته است. در این بخش، که با برخی فریم‌های انیمیشنی نیز همراه است، برخی اطلاعات بکر نیز برای مخاطب گنجانده شده است؛ از جمله اینکه در شب حمله، نظامیان امریکایی چگونه یک اتوبوس حامل خانواده‌های ایرانی، شامل مرد، زن و کودک را که راهی سفر زیارتی مشهد بودند دستگیر کردند و برای ساعت‌های متمادی به گروگان گرفتند.