مردم در چالشهای ارزی دنبال چه واژگانی در اینترنت میگردند
برای یافتن دلایل ایجاد نااطمینانی و هرگونه پیشنهاد سیاستی در جهت کاهش آثار منفی آن، لازم است تا شاخصی به منظور رصد نااطمینانی در بخشهای مختلف محاسبه شود. در این راستا مطالعات اقتصادی شاخصهای متنوعی را به کار بردهاند. هریک از این شاخصها دارای نقاط ضعف و قوتی در محاسبه نااطمینانی هستند. بهطور کلی شاخصهای نااطمینانی را میتوان در چهار گروه دستهبندی نمود: گروه اول شاخصهای نااطمینانی بر پایه بازارهای مالی (انحراف معیار)، گروه دوم شاخصهای نااطمینانی بر پایه قابلیت پیشبینی، گروه سوم شاخصهای نااطمینانی بر پایه اخبار یا رسانه و گروه چهارم نااطمینانی بر پایه دادههای جستوجوی اینترنتی. مطابق با بررسیهای صورت گرفته شاخصهای نااطمینانی محاسبه شده بر پایه بازارهای مالی قابلیت برآورد نااطمینانی کل اقتصاد را ندارند، این عدم توانایی به خصوص در کشورهایی که بازارهای توسعهیافته مالی ندارند شدت میگیرد. شاخصهای نااطمینانی بر پایه قابلیت پیشبینی نیز دارای مشکلاتی نظیر فقدان دادههای انتظاری برای متغیرهای اقتصادی و محاسبه نادرست نااطمینانی
(اندازهگیری تفاوت نظر اشخاص به جای نااطمینانی در بسیاری از موارد) هستند. شاخصهای نااطمینانی محاسبه شده براساس اخبار نیز میتوانند تحت تأثیر گرایش رسانههای خبری قرار گیرند.
باید توجه داشت که نااطمینانی یک حالت ذهنی است که در مقابل اطمینان به معنای باور قطعی
قرار دارد. ویژگی روانشناختی نااطمینانی، شک، تردید و درنهایت اضطراب است که این ذهنیت بر پایه عدم آگاهی شکل میگیرد. بهعبارت دیگر نااطمینانی نوعی واکنش روانشناختی به عدم آگاهی پیرامون آینده است. بر این اساس میزان جستوجوی افراد برای کاهش این ناآگاهی میتواند نشانهای از اندازه نااطمینانی موجود در ذهن آنها باشد. لذا در این مطالعه از نسل جدیدی از شاخصهای نااطمینانی که بر پایه جستوجوی اینترنتی محاسبه میشوند، استفاده شده که میتواند نااطمینانی شکل گرفته در ذهن افراد را به صورت مستقیم و بدون واسطه محاسبه نماید. علاوه بر دسترسی آسان و بهروزرسانی سریع، این شاخصها دارای نقاط قوت دیگری نیز هستند. شاخص نااطمینانی محاسبه شده بر پایه جستوجوهای اینترنتی قابلیت نمایش نااطمینانی در بخشهای مختلف اقتصاد یک کشور و بهطور خاص بازارهای دارایی نظیر، ارز، طلا و مسکن را دارد.
در این گزارش به منظور بررسی نااطمینانی در بازار ارز ایران در بازه زمانی سالهای 1383 تا 1397، علاوه بر روش مرسوم از شاخص نوین نااطمینانی بر پایه جستوجوی اینترنتی نیز استفاده شده است. با بررسی صورت گرفته میان شاخص نااطمینانی استخراج شده از هر دو روش، قیمت ارز و بازدهی نرخ ارز مشخص گردید که شاخص نااطمینانی بر پایه جستوجوی اینترنتی به خوبی نشاندهنده تحولات بازار ارز در ایران بوده و فراز و فرودهای این شاخص به ترتیب نشاندهنده تلاطم و آرامش در بازار ارز کشور است. به جهت کاهش اثرگذاری منفی نااطمینانی بر فعالیتهای اقتصادی و به خصوص تسریع فرآیند بازیابی اقتصادی بعد از بحرانهای اقتصادی، دولت باید تدابیر لازم برای کنترل و کاهش نااطمینانی اقتصادی و مالی را فراهم کند. لذا نیاز است تا ضمن سنجش نااطمینانی برنامه کنترل و کاهش آن در دستور کار دولت قرار گیرد. بدین منظور در گام اول باید ابعاد مختلف نااطمینانی توسط شاخصهایی سنجیده شده و در صورت وجود سطح مشخصی از نااطمینانی در گامهای بعدی تدابیر لازم برای کنترل و کاهش آن اتخاذ شود.
برای سنجش نااطمینانی مالی در بازار ارز ایران معرفی و برآورد شده «نام» در این گزارش شاخص است. با استفاده از این شاخص میتوان دریافت که سطح نااطمینانی در بازار ارز از دیدگاه بازیگران بازار به چه میزان است تا در گامهای بعد درصورت بالا بودن سطح نااطمینانی تدابیری برای کنترل آن اتخاذ شود. این شاخص همچنین میتواند اثر سیاستهای مختلف دولت بر ثبات بازار ارز (به معنی کاهش نااطمینانی در این بازار، نه صرفاً کاهش نوسان نرخ ارز) را ارزیابی کند.
با توجه به فراوانی بالای دادههای مورد استفاده در این شاخص و بهروزرسانی بدون تأخیر آن، شاخص مذکور میتواند نااطمینانی بازار را بلادرنگ به سیاستگذار گزارش نماید. از دیگر مزایای این شاخص عدم نیاز به نرخ بازار ارز است زیرا در بسیاری از مواقع کشف یک نرخ واحد برای بازار ارز دشوار بوده و نرخهای اعلام شده ازسوی مراجع مختلف یکسان نیستند.
بر این اساس پیشنهاد میشود سیاستگذار اقتصادی علاوه بر رصد شاخصهای اقتصادی که توسط مرکز آمار، بانک مرکزی و سایر مراکز آماری به دست میآید از شاخصهای دیگری نیز بهره بگیرد نظیر شاخص نااطمینانی مالی (نام) که دارای محتوای اطلاعاتی مناسبی هستند؛ به بیان دیگر سیاستگذار نیازمند داشتن یک داشبورد اقتصادی با شاخصهای متنوع است که هرکدام ویژگی خاصی از حوزه مورد بررسی را نمایان کند تا برمبنای آن تصمیمهای مناسبتری اتخاذ نماید. شایان ذکر است سیاستگذاران سایر حوزهها همانند حوزههای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیز میتوانند برای درک بهتر فضای مورد سیاستگذاری خود از این شاخص برای سنجش نااطمینانی استفاده کنند.