سوختگیری قطره‌چکانی با مراجعات متعدد روزانه
گروه انرژی| فرداد احمدی|
آمار کاهش 24 درصدی مصرف بنزین در ایران پس از اجرای طرح سهمیه‌بندی این حامل انرژی در حالی دیروز از سوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران به صورت رسمی اعلام شد که مشاهدات حاکی از آن است که ازدحام خودروهای متقاضی بنزین در جایگاه‌های عرضه سوخت طی این روزها افزایش یافته است. این وضعیت در نگاه نخست متناقض به نظر می‌رسد، اما با در نظر گرفتن ملاحظاتی که ناصر رییسی‌فرد، رییس اسبق کانون صنفی جایگاه‌داران در گفت‌وگو با روزنامه تعادل مطرح کرد، می‌توان آن را درک کرد. به گفته رییسی‌فرد، علاوه بر آنکه از این پس باید شاهد افزایش رجوع مردم به پمپ بنزین‌ها در اول هر ماه برای استفاده از سهمیه بنزین‌شان باشیم، افزایش سه‌برابری قیمت بنزین باعث شده است که صاحبان خودروهای شخصی، به خصوص افرادی با این خودروها مسافرکشی می‌کنند با هر بار مراجعه به پمپ بنزین‌ها مقدار کمی سوختگیری انجام دهند، زیرا این افراد توان مالی پر کردن باک خودروی خود در هر بار رجوع به جایگاه‌های عرضه سوخت را ندارند. این امر باعث می‌شود که علی‌رغم آنکه مصرف بنزین کاهش یافته است، باز هم شاهد شلوغی جایگاه‌ها باشیم. به گفته رییسی‌فرد، از این پس هر چه از روزهای ابتدایی به سمت روزهای پایانی ماه‌ها پیش برویم، شاهد کاهش ترافیک در جایگاه‌های عرضه سوخت خواهیم بود.
دیروز شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در اطلاعیه‌ای اخبار بعضی از رسانه‌ها مبنی بر افزایش مصرف بنزین پس از اجرای طرح مدیریت مصرف سوخت را رد و اعلام کرد: روند مصرف بنزین کشور در روزهای اخیر کاهشی بوده و میانگین آن از زمان اجرای طرح مدیریت مصرف سوخت به روزانه ۷۹ میلیون لیتر رسیده است. در متن اطلاعیه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران آمده است: «به اطلاع می‌رساند میانگین مصرف بنزین کشور از زمان اجرای طرح مدیریت مصرف سوخت در روز جمعه،
۲۴ آبان‌ماه تا پایان روز یک‌شنبه، سوم آذرماه، حدود ۷۹ میلیون لیتر در روز بوده است؛ این در حالی است که میانگین مصرف بنزین از ابتدای سال جاری تا پایان روز پنج‌شنبه، ۲۳ آبان‌ماه (پیش از اجرای این طرح) حدود ۹۸ میلیون لیتر در روز بوده است. به این وسیله شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران با توجه به آمارهای غیررسمی که در بعضی از رسانه‌ها منتشر شده است، ضمن رد آمارهای یادشده، میانگین مقدار مصرف بنزین کشور را در روز سوم آذرماه، ۷۵ میلیون لیتر اعلام می‌کند.»
اطلاعیه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در واکنش به سخنان روز دوشنبه کمال هادیان‌فر، رییس پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا انتشار یافت. هادیان‌فر درباره اثر اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین در میزان مصرف این حامل انرژی گفته بود: «پیش از این مصرف روزانه بنزین در کشور ۹۴ میلیون لیتر بود در صورتی که طی دو روز گذشته (روزهای شنبه و یک‌شنبه این هفته) این مصرف افزایش یافته و به ۱۰۵ میلیون لیتر در روز رسیده است». البته منبع آمار اعلام شده توسط رییس پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا اعلام نشده است.
تکذیبیه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی می‌توانست نقطه پایانی برای حرف و حدیث‌ها درباره کارایی طرح سهمیه‌بندی بنزین برای کاهش مصرف آن باشد، اگر آمار ذکر شده توسط این شرکت با مشاهدات میدانی از پمپ‌های بنزین همخوانی می‌داشت. به گزارش «تعادل»، جایگاه‌های عرضه سوخت طی روزهای پس از سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین شاهد ازدحام خودروها و موتورسیکلت‌ها بودند. در چنین شرایطی اعلام آمار کاهش 24 درصدی مصرف بنزین پس از اجرای طرح سهمیه‌بندی آن، این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که این آمار چگونه با افزایش ازدحام در جایگاه قابل جمع است؟
مشاهدات میدانی حاکی از آن بود که بخشی از ازدحام روزهای اخیر در پمپ بنزین‌ها به دلیل مراجعات مردم برای ارزیابی وضعیت کارت سوخت‌شان بوده است. بخش دیگری از ازدحام به دلیل حضور افرادی بود که به دنبال فروش سهمیه بنزین خود بودند. اما ناصر رییسی‌فرد، رییس اسبق کانون صنفی جایگاه‌داران در گفت‌وگو با «تعادل» موارد دیگری را هم به لیست دلایل شلوغ بودن پمپ بنزین‌ها در این روزها اضافه کرد و گفت: «علاوه بر مساله دریافت سهمیه‌های بنزین، به دلیل گران شدن این حامل انرژی تردد خودروها نیز در پمپ‌های بنزین بیشتر شده است. زیرا خیلی از مردم، به خصوص مسافرکشان با خودروهای شخصی توان پرداخت مبلغ مورد نیاز برای پر کردن باک خودروی خود را ندارند و با هر بار مراجعه فقط 10 لیتر بنزین می‌زنند. بدین‌ترتیب این افراد دفعات زیادی در روز به جایگاه‌ها مراجعه می‌کنند تا بنزین بزنند.»
وی ادامه داد: «در حقیقت با اجرایی شدن طرح سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین، مقدار سوختگیری مردم در هر بار مراجعه کمتر شده است، ولی تعداد دفعات مراجعه شمار قابل توجهی از رانندگان به پمپ‌های بنزین‌ها افزایش یافته است.»
به گفته رییسی‌فرد «به دلیل آنکه در روزهای نخست سهمیه‌بندی و به خصوص اینکه در ابتدای ماه قرار داریم، تمام افرادی که سهمیه بنزین دریافت کرده‌اند در تلاش هستند که سهمیه‌های خود را برداشت کنند. از آنجا که پس از اعلام ناگهانی سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین نوعی «بی‌اعتمادی» میان مردم به وجود آمده است، مردم ترس دارند که سهمیه بنزین‌شان از بین برود و عجله می‌کنند که در همین ابتدای ماه سهمیه خود را از کارت‌های سوخت‌شان برداشت کنند. اما اکنون آرام آرام شرایط پمپ بنزین‌ها در حال بازگشت به حالت عادی است و کم‌کم به سمت خلوت‌تر شدن پیش می‌رود. دلیل این امر نیز آن است که سهمیه‌های مردم دارد تمام می‌شود.»
بر اساس برآوردهایی که رییس اسبق کانون صنفی جایگاه‌داران ارایه کرد، در روزهای نخست پس از سهمیه‌بندی بنزین مردم به‌طور میانگین به ازای هر سه لیتر بنزینی که از سهمیه کارت سوخت‌های شخصی استفاده می‌کردند، یک لیتر از کارت جایگاه‌ها بنزین می‌زدند. این نسبت در چند روز بعد از آن به سه لیتر از کارت سوخت شخصی و دو لیتر از کارت جایگاه‌ها تغییر کرد و در این یکی دو روز، به مرحله نسبت برابر رسید. انتظار می‌رود هرچه به انتهای ماه نزدیک می‌شویم، به دلیل آنکه سهمیه‌ها تمام می‌شود، رویه برعکس شده و بیشترین بنزین از کارت‌های جایگاه‌ها و با نرخ آزاد تأمین شود.
رییسی‌فرد با بیان این مطلب که از این پس شاهد تفاوت‌های معنی‌داری در آمار مصرف بنزین در روزهای ابتدایی و انتهایی ماه‌ها با روزهای میانه ماه‌ها خواهیم بود عنوان کرد که باید انتظار افزایش آمار مصرف در ابتدای هر ماه به دلیل هجوم مردم به جایگاه‌های عرضه سوخت برای استفاده از سهمیه‌های بنزین را داشت.
بر این اساس، آمار واقعی مصرف بنزین و سهم کاهش مصرف آن به واسطه طرح سهمیه‌بندی بنزین را باید با محاسبه میانگین مصرف در کل ماه برآورد کرد و آمار مصرف روزهای اخیر منبع دقیقی برای نتیجه‌گیری درباره حجم کاهش مصرف بنزین نیست. رییسی‌فرد معتقد است که به دلیل آنکه بنزین یک کالای مصرفی است، مردم در هر صورت بنزین را تهیه و مصرف می‌کنند و کاهش فعلی مصرف نیز به مرور زمان تعدیل شده و آمار مصرف به میزان روزهای پیش از سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین باز خواهد گشت.
با این حال، می‌توان تصور کرد که فشار افزایش سه برابری قیمت بنزین باعث شده است که جیب‌های خالی رانندگان، آنها را ملزم به سوخت‌گیری‌های متعدد روزانه بنزین در حجم‌های ناچیز کند.
