مصدق با توصیه «سیا» به «احمدآباد» تبعید شد

سیزدهم آذر ۱۳۳۵ سالروز آغاز دوره تبعید 10 ساله دکتر محمد مصدق نخست‌وزیر قانونی ایران به روستای احمدآباد از توابع شهرستان نظرآباد واقع در استان البرز است. براساس اسناد منتشر شده وزارت خارجه امریکا، این تبعید با توصیه و تدبیر سازمان جاسوسی سیا انجام شده بود. در پی وقوع کودتای امریکایی - انگلیسی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دکتر مصدق پس از تحمل سه سال حبس انفرادی در زندان لشکر ۲ زرهی، به احمدآباد تبعید شد، این اقامت اجباری تا به هنگام مرگ در ۱۴ اسفند ۱۳۴۵ ادامه داشت . براساس اسناد منتشر شده وزارت خارجه امریکا که در سال‌های اخیر از وضعیت طبقه‌بندی امنیتی خارج شده، آژانس اطلاعات مرکزی (سیا) در تلگرافی محرمانه به تیمسار فضل‌الله زاهدی (از عوامل کودتای ۲۸ مرداد) توصیه کرده که مصدق را در اقامتگاهی در یک روستای کوچک محصور کرده و به‌شدت تحت نظر بگیرند، زاهدی در آن اسناد طبقه‌بندی شده، بی‌شرمانه اعدام بی‌درنگ مصدق را درخواست کرده بود . این تبعید از دو جهت حقوقی و سیاسی قابل بررسی است، از نظر حقوقی از همان سال‌های تبعید، حقوقدانان غیروابسته به حکومت پهلوی، این تبعید را عملی غیرقانونی دانستند چون این تبعید به حکم دادگاه نبوده بلکه به اراده دولت کودتا صورت گرفته بود؛ از دیگر سو، محاکمه نخست‌وزیر و وزیران براساس قوانین حکومت پهلوی از جمله آیین دادرسی کیفری وقت، باید در دیوان‌عالی کشور صورت می‌گرفت نه دادگاه نظامی . از نظر سیاسی، شخص محمد رضا شاه در سال ۱۳۳۹ در کتاب «ماموریت برای وطنم» و در سال ۱۳۵۸ در کتاب «پاسخ به تاریخ»، از اساس این تبعید را منکر شده و ادعا کرده که دکتر مصدق پس از بازنشستگی به اختیار همراه خانواده‌اش به ملک خود در روستای احمدآباد رفته و زندگی آرامی دارد! این در حالی است که سازمان اطلاعات و امنیت حکومت پهلوی (ساواک) هم به‌طور رسمی و هم از طریق عواملش همچون شعبان جعفری مشهور به شعبان بی‌مخ، بارها دکتر مصدق را در تبعیدگاهش مورد آزار و اذیت قرار داده بودند. بخشی از جزییات این آزارهای سازمان‌یافته، در نامه‌های دکتر مصدق به دوستان و خویشاوندانش منعکس شده است.  در اسناد دخالت سیا در محاکمه و تبعید مصدق که در وب سایت «آرشیو امنیت ملی امریکا» قابل مشاهده است، به تلگرافی اشاره شده که سیا در آن سعی می‌کند شاه را از برگزاری دادگاه علنی برای محاکمه مصدق برحذر کند، تحلیل سازمان سیا این بود که از هر حرکتی که مصدق را به یک قهرمان تبدیل کند، باید خودداری کرد.