نقش دولت و بخش خصوصی در بازآفرینی اکوسیستم گردشگری
نمایندگان بخش خصوصی در نشست دوازدهم کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی تهران، نسبت به طراحی و تدوین یک اکوسیستم کسب و کار در حوزه گردشگری برای فعالیت استارت‌آپ‌ها و بنگاه‌های دانش‌بنیان با هدف توسعه هرچه بیشتر این صنعت و درآمدزایی از آن به بحث و تبادل نظر پرداختند.
به گزارش اتاق بازرگانی تهران، اعضای کمیسیون گردشگری اتاق تهران در دوازدهمین گردهمایی خود نیز به بررسی «چگونگی طراحی و استقرار اکوسیستم کسب وکارهای حوزه گردشگری» پرداختند. موضوعی که از جلسات پیشین این کمیسیون با حضور تعدادی از اعضای هیات نمایندگان و مدیران استارت‌آپ‌های مطرح حوزه گردشگری به بحث و تبادل نظر گذاشته شده است. اعضای این کمیسیون پس از چند جلسه بحث و بررسی، اکنون به یک جمع‌بندی درخصوص تعریف و ماهیت اکوسیسم حوزه گردشگری دست یافته‌اند که مجید حسینی‌نژاد، رییس کمیسیون گردشگری اتاق تهران طی گزارشی با عنوان «خلق بستری پر قدرت برای توسعه اقتصادی ایران با بازآفرینی اکوسیستم گردشگری» به ارایه آن پرداخت.
حسینی‌نژاد با اشاره به اینکه صنعت گردشگری به عنوان بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین صنعت و به عنوان هدفی قابل حصول در فرآیند توسعه پایدار مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته است، گفت: گفته شده است گردشگری تا انتهای سال 2020 به صنعت شماره یک جهان تبدیل می‌شود. همچنین بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان جهانی جهانگردی در سال2020 بالغ بر 717 میلیون و در سال 2030 بالغ بر 1037 میلیون نفر گردشگر به کشورهای درحال توسعه سفر خواهند کرد. این آمار از ظهور بازاری گسترده پیش روی ایران خبر می‌دهد که با برنامه‌ریزی و تمهیدات گسترده می‌توان از آن استفاده فراوان کرد.
او سپس با طرح چند پرسش کلیدی از قبیل اینکه «اکوسیستم چیست و اکوسیستم نوآوری چه مفهومی دارد»، «اکوسیستم چرا اهمیت دارد و چه نیازی به آن داریم» و همچنین «ذی‌نفعان چه نقشی در توسعه اکوسیستم نوآوری پایدار ایفا می‌کنند» توضیح داد: علت استفاده از این واژه این است که یک شباهت مفهومی بین اکوسیستم نوآوری و اکوسیستم‌های بیولوژیکی مشاهده شده در طبیعت، وجود دارد. اکوسیستم بیولوژیکی سیستمی است که کلیه موجودات زنده در یک منطقه همچنین محیط‌های فیزیکی آن عوامل غیربومی در کنار هم به عنوان یک واحد فعالیت می‌کنند.
حسینی‌نژاد با بیان اینکه حیات این سیستم بیولوژیکی در گرو جریان یافتن انرژی است، ادامه داد: در یک اکوسیستم نوآوری، روابط پیچیده در داینامیک اقتصادی جایگزین انرژی در اکوسیستم بیولوژیکی می‌شود. این روابط پیچیده بین بازیگران یا موجودیت‌هایی که هدف عملکردی آنها فعال کردن توسعه فناوری و نوآوری است، شکل می‌گیرد. او سپس به تجربه آلمان در خلق اکوسیستم نوآوری اشاره کرد و گفت: اروپا در دهه‌های گذشته هزینه‌های بسیار زیادی در حوزه تحقیق و توسعه صرف می‌کرد که بیشتر آن به تولید منجر نمی‌شد. دفتر اتحادیه اروپا در یک هدفگذاری عجیب اعلام کرد باید سهم تحقیق و توسعه تا پایان سال 2010 به 3 درصد از هزینه‌های کل تولید ناخالص داخلی کاهش یابد. کشورهایی مثل سوئد که تا آن زمان هزینه‌های تحقیق و توسعه بالایی داشتند این تعهد اتحادیه اروپا را غیرممکن دیدند. کشور آلمان اما پس از این هدفگذاری، نتایج شگفت‌انگیزی را رقم زد.
به‌طوری که در سال 2010 در آلمان، سهم هزینه‌های تحقیق و توسعه 2.82 درصد از کل تولید ناخالص داخلی بود که از این میزان 1.92 درصد آن سهم بخش خصوصی بود. همان سال آلمان بهترین کشور از نظر ثبت اختراعات شناخته و در این زمینه پیشرو شد. نه‌تنها در ثبت اختراعات در اروپا بلکه به نسبت جمعیت و تولید ناخالص داخلی نیز تعداد اختراعات ثبت شده رقم چشمگیری داشت.
همچنین 65.1 درصد از شرکت‌های آلمانی در محصول یا در خدمات فناوری شرکت‌های نوآور شناخته شده بودند.
حسینی‌نژاد به نقش دولت آلمان در خلق چنین نتایجی اشاره کرد و گفت: اگرچه دولت آلمان درگیر توسعه و ترویج نوآوری شده بود اما نه به عنوان بخشی از برنامه‌ریزان یا عاملان تصمیم‌گیری بلکه به عنوان حامی نقش اساسی را ایفا می‌کرد. به‌طور کلی دولت آلمان سه اقدام مهم را در راستای تحقق این هدف انجام داد؛ نخست ترویج نوآوری در چهار حوزه انتخاب شده، یعنی چهار حوزه بیش از سایر حوزه‌ها در اولویت قرار گرفت و آنها را حوزه نیازها نامید که شامل بهداشت، حفظ محیط زیست، نقل و انتقال آسان و امنیت بود. اقدامات دیگر این دولت هم، ترویج همکاری بخش تحقیقاتی و بخش خصوصی و بهبود شرایط موجود در چارچوب نوآوری بود. او با بیان اینکه نتایج سیاست‌گذاری دولت آلمان چند نکته کلیدی را یادآوری می‌کند، مواردی چون «تمرکز در یک بخش به جای صرف هزینه روی بخش‌های متنوع»، «عدم تزریق سرمایه از جمله هزینه‌های هنگفت تحقیقاتی به صورت مستقیم به بنگاه‌ها یا مراکز تحقیقاتی و ایجاد فضای رقابتی»، «ترویج و توسعه نوآوری با حمایت‌های غیرمادی اعم از ارایه امکانات، واگذاری سرمایه‌گذاری به بخش خصوصی و حمایت از بخش خصوصی با تسهیل در قانونگذاری» و «خلق بستر مشارکتی قابل اعتماد با حمایت از افراد کلیدی، قابل اعتماد و تاثیرگذار در صنعت» را جزو نکات کلیدی در خلق اکوسیستم نوآوری دانست.
حسینی‌نژاد در ادامه راهبری، ایجاد مشوق، دولت، نهادها و اجتماعی‌سازی را به عنوان ارکان اکوسیستم نوآوری برشمرد و چند پیشنهاد اجرایی در راستای بازآفرینی اکوسیستم گردشگری در ایران با تکیه بر ارکان مورد اشاره ارایه کرد. او گفت: جذب و حمایت از کارآفرینان موفق در صنعت گردشگری و تمرکز بر صنعت گردشگری، ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی در این حوزه و جذب مشارکت سرمایه‌گذاران خصوصی از جمله پیشنهادات در بعد راهبری و ایجاد مشوق است و دولت نیز باید حمایت از بخش‌های مختلف سرمایه‌گذاری و مدیریت و تسهیل روابط و قوانین را برعهده گیرد. رکن دیگری این اکوسیستم نهادها هستند که باید حمایت از تشکیل و توسعه انکوباتورها، شتاب‌دهنده‌ها و ارایه امکانات متنوعی اعم از فضای کاری، فضای آموزشی و آزمایشگاه‌ها را بر عهده گیرند. در بعد اجتماعی‌سازی نیز خلق رسانه‌ای برای اکوسیستم و حمایت از آن باید در دستورکار قرار گیرد.
