ملخ‌ها در راهند
اوایل بهمن سال ۹۷ در حالی که هنوز دو روز هم از هشدارهای سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو) نسبت به هجوم ملخ‌ها به ایران نگذشته بود، ملخ‌های صحرایی در دسته‌های هزارتایی و میلیونی از صحرای آفریقا، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و عمان به استان‌های خوزستان، بوشهر، هرمزگان، کرمان، سیستان و بلوچستان و فارس در کشور حمله کردند حالا از ماه گذشته فائو باز هم هشدارهایی درباره طغیان ملخ‌ها در ایران منتشر کرده که آخرین مورد آن روز گذشته بود. هشدار فائو البته در حالی است که از چندی پیش بخشی از استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان با ملخ‌ها درگیر هستند و آنطور که مسوولان وزارت جهادکشاورزی می‌گویند، عملیات مبارزه به ازای هر هکتار ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان هزینه دارد و به این ترتیب برای ۸۰۰ هزار هکتار مبارزه ۴۰ میلیارد تومان اعتبار لازم است. با این حال مرور آمارهای سال گذشته نشان می‌دهد که حمله ملخ‌ها در زمستان 97 چیزی حدود ١٢٥هزار‌میلیارد تومان محصول کشاورزی را در معرض خطر قرار داد. این در حالی است که وضعیت تهیه سموم مورد نیاز، هواپیمای سم‌پاش و بودجه لازم برای مقابله با طغیان ملخ‌ها هنوز معلوم نیست.
تراژدی هجوم ملخ‌ها در ایران
سال گذشته تنها دو روز از هشدار فائو نگذشته بود که ملخ‌های صحرایی به ایران حمله کردند، حمله‌ای که گفته می‌شد در نیم‌قرن اخیر، بی‌سابقه بوده است و بخش بزرگی از امنیت غذایی ایران را تهدید می‌کند. با این حال، مبارزه با ملخ‌ها کندتر از حد معمول پیش رفت تا آنجا که ملخ‌های مهاجر از جنوب ایران تا خیابان‌های تهران لشکرکشی کردند. در نهایت یورش ملخ‌ها ۳۸ درصد جنگل‌ها و بیشه‌زارها، ۲۱ درصد باغ‌ها و مزارع و ۳۶ درصد تولید محصولات زراعی و باغی و همچنین ۲۱ درصد مراتع درجه یک و دو کشور را در استان‌های خوزستان، بوشهر، فارس، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و جنوب استان کرمان قرار دارند، تحت‌تاثیر قرار داد. از سوی دیگر حمله ملخ‌ها در زمستان گذشته چیزی حدود ١٢٥هزار‌میلیارد تومان محصول کشاورزی را در معرض خطر قرار داد و درنهایت هم به‌طور دقیق مشخص نشد که ملخ‌ها چقدر خسارت به مزارع ایران وارد کردند. عیسی کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور هم در همان زمان گفته بود که حمله ملخ با این حجم در ٥٠سال گذشته، بی‌سابقه بوده است. این میزان حجم خسارات زیادی به جنگل‌ها و پوشش‌های گیاهی وارد می‌کند. او همچنین توضیح داده بود که در سال ١٣٤٠ یک‌بار ملخ‌ها به زمین‌های کشاورزی حمله کردند و به بیش از دو‌میلیون و ٥٠٠هزار هکتار زمین آسیب زدند. حالا بار دیگر فائو نسبت به حمله ملخ‌ها هشدار داده است. در بخشی از گزارش فائو که به ارزیابی بحران یورش ملخ‌ها در منطقه شرق آسیا پرداخته، آمده است: «عملیات کنترل در مقابله با گروه‌های ملخ‌ها و نسل دوم تولید مثل که ایجاد گروه‌ها و دسته‌های جدید را به همراه داشته، در امتداد دو سوی مرز هند و پاکستان تشدید شده است. در ماه سپتامبر، هند ۸۴ هزار و ۶۳۹ هکتار زمین و پاکستان ۳۰ هزار و ۲۱۰ هکتار زمین را از وجود ملخ‌ها پاک کردند. با توجه به اینکه باران‌های موسمی بیش از معمول ادامه پیدا کردند، هجوم ملخ‌ها در ماه اکتبر (مهر-آبان) نیز ادامه خواهد داشت. هر ملخی که شناسایی نشده یا کنترل نشود، گروه‌های بالغ و دسته‌های کوچک تشکیل خواهد داد که پیش‌بینی می‌شود در ماه اکتبر و نوامبر (اوایل مهر تا اوایل آذر) به سمت غرب یعنی به جنوب غرب پاکستان و جنوب شرق ایران مهاجرت کنند؛ مناطقی که وقوع بارش‌ها از ماه اکتبر به بعد در آنها پیش‌بینی شده است. این کار ادامه هجوم را تا زمانی که با فرا رسیدن بهار دما بالا رفته و شرایط برای تولید مثل میسر شود، ممکن می‌کند.»
از تعیین بودجه تا سرنوشت هواپیماهای سم‌پاش
هشدار فائو در حالی است که مسوولان وزارت جهاد کشاورزی هم از مدتی قبل ورود موج جدید ملخ صحرایی به ایران را پیش‌بینی کرده بودند اما هنوز معلوم نیست وضعیت اعتبار مورد نیاز برای مقابله با این پدیده به چه مرحله‌ای رسیده و ابزار و سموم لازم تامین شده است یا خیر. محمدرضا درگاهی، رییس سازمان حفظ نباتات کشور درباره این موضوع بیان کرد: بنا بر هشدار کمیسیون مبارزه با ملخ صحرایی فائو با توجه به شرایط اقلیمی مساعد شمال شرق آفریقا و شبه‌جزیره عربستان و همچنین پاکستان و هندوستان شرایط برای طغیان ملخ‌ها فراهم شده است. در همین راستا برای ایجاد هماهنگی‌های لازم نامه‌ای برای معاون اول رییس‌جمهور نوشتیم که ایشان هم بر اساس این نامه، دستورات بسیار خوبی را به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و وزارت کشور دادند تا در این خصوص پیش‌بینی‌های لازم از طریق سازمان برنامه و بودجه و استانداران صورت پذیرد.او افزود: سال گذشته حدود ۱۲ میلیون هکتار پایش و ردیابی شدند و در ۷۵۰ هزار هکتار مبارزه زمینی و هوایی صورت گرفت و پیش‌بینی می‌شود برای امسال نیز پایش حداقل در همین سطح صورت پذیرد و عملیات مبارزه نیز در مساحتی به بزرگی ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار هکتار انجام شود. عملیات مبارزه به ازای هر هکتار ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان هزینه دارد و به این ترتیب برای ۸۰۰ هزار هکتار مبارزه ۴۰ میلیارد تومان اعتبار لازم است.درگاهی بیان کرد: همه اعتبارات سازمان برای این مبارزه آماده است و از سوی دیگر در استان‌ها پیش‌بینی لازم صورت پذیرفته است و با توجه به دستور معاون اول رییس‌جمهور، سازمان برنامه و بودجه اعتبارات خوبی برای این موضوع در نظر خواهد گرفت که امیدواریم دغدغه اعتبار در این عملیات وجود نداشته باشد و همه انرژی سازمان صرف مبارزه با این آفت شود.رییس سازمان حفظ نباتات گفت: پیش‌بینی می‌شود بین دو تا سه هزار نفر نیروی انسانی برای مبارزه با این آفت وارد عمل شوند. در حال حاضر بزرگ‌ترین دغدغه، خرید سم لازم است که بخشی از آن خریداری شده و با پیگیری استان‌ها بخش دیگر در حال خریداری است.
اظهارات درگاهی در حالی است که هنوز تکلیف هواپیماهای سم‌پاش که در دولت محمود احمدی‌نژاد، در یک فرآیند اشتباه خصوصی‌سازی به شهرداری قزوین سپرده شد تا برای سفرهای تفریحی استفاده شود، معلوم نیست. محمدرضا میر، سخنگوی سازمان حفظ نباتات و عضو کارگروه مبارزه با ملخ‌ها درباره این موضوع بیان کرد: «این ناوگان به وزارت کشاورزی برگردانده نشدند و شرکت خدمات ویژه هوایی ورشکسته شده است و بسیاری از ناوگان آن زمینگیر شده‌اند.سال گذشته تنها ١٠درصد از سمپاشی‌ها به صورت هوایی انجام شد و احتمالا امسال حدود ٥درصد از حمله ملخ‌ها با سمپاشی هوایی مهار شود.
ملخ صحرایی، آفت همه‌چیزخوار
ملخ‌های صحرایی به عنوان زیان‌بارترین گونه از ملخ‌ها شناخته می‌شوند. این گونه از ملخ‌ها روزانه تا چند برابر وزن خود علوفه، غلات، صیفی‌جات و حتی علف هرز می‌خورند و هر آنچه را در سر راهشان باشد خورده و از بین می‌برند. یک ملخ صحرایی قادر است در روز معادل وزن خودش غذا بخورد، هر کیلومترمربع از دسته ملخ‌ها که شامل حدود ۵۰ میلیون ملخ است، ظرفیت از بین بردن ۱۰۰ تُن از پوشش گیاهی دارد. هر ملخ صحرایی بین ۳ تا ۵ ماه عمر می‌کند و گونه ماده آن در این مدت سه بار تخم‌ریزی می‌کند و در هر بار ۱۰۰۰ تخم می‌ریزد؛ بچه ملخ‌ها بیشترین میزان خوراک را دارند. نکته هشداردهنده دیگر این است که ملخ‌های بالغ پس از ورود به اراضی کشاورزی سریعا شروع به تخم‌ریزی کرده و از آن پس کنترل این هجوم سخت‌تر و سخت‌تر می‌شود.
