آموزش و پرورش باز هم در مضیقه

ریحانه جاویدی|

لایحه بودجه سال 99 روز گذشته از سوی رییس‌جمهور به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد. لایحه‌ای با اما و اگرهای بسیار که در شرایط فعلی اقتصاد کشور حکایت از آن دارد، مضیقه مالی در بسیاری از حوزه‌ها مخصوصا حوزه‌های مرتبط با فرهنگ به چشم می‌خورد. در این میان وزارت آموزش و پرورش هم از این قاعده مستثنی نیست، اگرچه این وزارتخانه چندین سال است که با کسری بودجه دست و پنجه نرم می‌کند اما امسال میان رقم پیشنهادی مسوولان آموزش و پرورش با آنچه دولت برای این وزارتخانه تعیین کرد فاصله بسیاری وجود دارد. بودجه آموزش‌وپرورش برای سال ۹۹، معادل ۵۷ هزار و ۱۲۲ میلیارد تومان تعیین شد اما این رقم در حالی است که مسوولان این وزارتخانه از درخواست اختصاص ۷۳ هزار میلیارد تومان خبر داده بودند. رقم تعیین شده برای سال 99 در حالی است که سهم وزارت آموزش و پرورش از بودجه سال 98 معادل، ۵۶ هزار و ۳۰۹ میلیارد تومان به تصویب رسیده بود یعنی امسال درصد بسیار پایینی افزایش داشته است با این وجود بررسی بودجه سال 99 در مقایسه با سال‌های گذشته تفاوت‌هایی هم دارد، به عنوان مثال با جزییات بیشتری همراه است و به جای دستگاه‌ها به برنامه‌ها بودجه داده‌اند و از سوی دیگر معافیت‌هایی در برخی هزینه‌های جاری مدارس هم برای سال 99 به چشم می‌خورد که در لایحه سال 98 نبود.

   نه 73 هزار میلیارد وزارتخانه

 نه 54 هزار میلیارد دولت

در روزهای منتهی به تقدیم بودجه سال 99 از سوی دولت به مجلس، برخی گمانه‌زنی‌ها حکایت از آن داشت که دولت برای عریض و طویل‌ترین وزارتخانه خود با داشتن بیشتری تعداد کارمند حقوق‌بگیر، رقمی معادل 54 هزار میلیارد تومان برای سال آینده در نظر گرفته است، عددی که با بودجه پیشنهادی این وزاتخانه تفاوت بسیاری داشت تا جایی که علی الهیار ترکمن معاون وزارت آموزش‌وپرورش در گفت‌وگو با تسنیم درباره وضعیت بودجه سال 99 آموزش و پرورش و تفاوت بین رقم 74 هزار میلیارد تومانی پیشنهاد شده از سوی این وزارتخانه با بودجه 54 هزار میلیارد تومانی مد نظر دولت گفته بود: آموزش‌وپرورش گزارش کامل خود مبتنی بر نیازهای این وزارتخانه، الزامات سند تحول و حداقل نیازهای اعتباری را تهیه کرده است که براین اساس بودجه مورد نیاز 74 هزار میلیارد تومان است و این را به عنوان پیشنهاد بودجه‌ای خود به سازمان برنامه و بودجه ارایه کردیم و در پیش نویس سامانه بودجه نیز وارد شده است. با این وجود اگر بودجه آموزش‌وپرورش بر اساس 54 هزار میلیارد تومان بسته شود، در درجه نخست 20 درصد از پوشش تحصیلی در معرض خطر قرار می‌گیرد و با تعطیلی کلاس‌های دایر ممکن است پوشش تحصیلی 20 درصد دچار کاهش شود.

حالا با تقدیم لایحه بودجه 99 اعداد و ارقام نشان می‌دهد با دو هزار میلیارد تومان تفاوت، رقم در نظر گرفته شده به گمانه‌ها نزدیک‌‎تر است تا نیاز آموزش و پرورش.  در جدول شماره هفت لایحه بودجه سال 99 کل کشور با عنوان «بودجه دستگاه‌های سیاست‌گذار در سال‌های 99 و 1400» مجموع بودجه هزینه‌ای پیش بینی شده برای سال آینده وزارت آموزش و پرورش 57 هزار و 122 میلیارد تومان است که با نیاز 74 هزار میلیارد تومانی این وزارتخانه فاصله بسیار زیادی دارد و در واقع می‌شود گفت 22 درصد کمتر از بودجه پیشنهادی آموزش و پرورش است.در این جدول همچنین 100 میلیارد تومان به عنوان یارانه برای وزارت آموزش و پرورش در نظر گرفته شده است.البته بودجه هزینه‌ای این وزارتخانه در لایحه سال 98، 45 هزار و 742 میلیارد تومان بوده است که رقم لایحه سال 99، حدود 25 درصد افزایش را نشان می‌دهد. همچنین بودجه مصوب هزینه‌ای سال 98 وزارت آموزش و پرورش 46 هزار و 378 میلیارد تومان بوده که رقم لایحه 99 نشان‌دهنده افزایش 24 درصدی آن است.کاهش جزئی بودجه عمرانی‌در این جدول همچنین مجموع بودجه تملک دارایی‌های سرمایه‌ای پیش بینی شده برای سال آینده وزارت آموزش و پرورش سه هزار و 62 میلیارد تومان است که نسبت به بودجه مصوب تملک دارایی‌های سرمایه‌ای امسال این وزارتخانه که سه هزار و 149 میلیارد تومان بوده است، 87 میلیارد تومان کاهش را نشان می‌دهد.

   از بودجه شیر مدارس

تا معافیت در هزینه‌های جاری

بر اساس لایحه بودجه سال 97، ‌برای سال تحصیلی 98-97، معادل 180 میلیارد تومان اعتبار برای توزیع شیر در مدارس در نظر گرفته شده اما به دلیل کمبود بودجه، اعتباری که برای توزیع شیر رایگان در مدارس تعیین شده بود، حذف شد. این روند در سال 98 هم همچنان ادامه داشت و خبری از توزیع شیر میان دانش‌آموزان نبود حالا در لایحه بودجه سال 99 در جدول شماره ۹ برآورد اعتبارات ردیف‌های متفرقه، ۴۵۰ میلیارد تومان به شیر مدارس اختصاص یافته است.  همچنین در لایحه بودجه پیشنهادی دولت برای سال 99 آمده است: تمام واحدهای آموزش دولتی وزارت آموزش و پرورش از پرداخت هزینه‌های آب، برق و گاز در صورت رعایت الگوی مصرف معاف هستند. سقف الگوی مصرف طی دستورالعملی توسط وزارتخانه‌های نفت، نیرو و آموزش و پرورش حداکثر تا سه ماه ابلاغ می‌شود.

   ردپای تجاری‌سازی مدارس در بودجه 99

موضوع تغییر کاربری یا به عبارتی تجاری‌سازی مدارس که به مدیران واحدهای آموزشی این اجازه را می‌داد فضای مازاد مدارس را با هدف کسب درآمد به مشاغل مختلف اجاره دهند، چند سالی است به موضوعات مورد بحث میان مسوولان آموزش و پرورش و کارشناسان این حوزه تبدیل شده است، کارشناسان معتقدند کاربری تجاری در مدارس در تضاد با رسالت این واحدها یعنی تعلیم و تربیت است اما آموزش و پرورشی‌ها از این طرح به عنوان راه‌حلی برای جبران کسری بودجه خود دفاع می‌کنند با این حال محسن حاجی‌میرزایی، وزیر آموزش و پرورش از نخستین روز شروع به کار خود این وعده را داد که مدارس تجاری‌سازی نمی‌شود اما حالا بررسی لایحه بودجه سال 99 نشان می‌دهد که دولت بر این موضوع به عنوان یک راه‌حل برای کسب درآمد تاکید می‌کند. بر اساس لایحه بودجه سال 99 به وزارت آموزش و پرورش و علوم اجازه داده می‌شود به منظور ساماندهی و بهینه‌سازی کاربری بخشی از املاک و فضاهای آموزشی، ورزشی و تربیتی خود را با رعایت ملاحظات آموزشی و تربیتی نسبت به احداث، بازسازی و بهره‌برداری از آنها اقدام کند. همچنین تغییر کاربری موضوع این بند به ترتیب به پیشنهاد شورای آموزش و پرورش استان و هیات امنای هر دانشگاه و تصویب کمیسیون ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران با اصلاحات و الحاقات بعدی صورت می‌گیرد و از پرداخت تمام عوارض شامل تغییر کاربری، نقل و انتقال املاک و... معاف است.

از طرف دیگر با توجه به نیاز مبرم وزارت آموزش‌وپرورش به فضاهای آموزشی، پرورشی و ورزشی برای دانش‌آموزان از ابتدای سال 99 تمام دستگاه‌های اجرایی که مستقر در فضاهای مربوط به آموزش‌وپرورش هستند مکلفند ظرف مدت 6 ماه نسبت به تخلیه ساختمان‌های مذکور و تحویل آن به وزارت آموزش‌وپرورش اقدام کنند.

   95 درصد بودجه

صرف حقوق پرسنلی می‌شود

کارشناسان آموزش معتقدند سهم آموزش و پرورش از بودجه عمومی ۱۰ درصد است که در مقایسه با کشورهای پیشرفته رقم قابل توجهی نیست اما نکته قابل توجه این است که بیشترین پول در این وزارتخانه عیال‌وار، صرف پرداخت حقوق پرسنل می‌شود تا جایی که به اذعان آموزش و پرورشی‌ها بیش از ۹۵ درصد بودجه به اعتبارات پرسنلی اختصاص پیدا می‌کند. مهدی بهلولی، کارشناس آموزش درباره این موضوع به تعادل گفت: بودجه آموزش و پرورش تغییر چندانی نسبت به سال گذشته نکرده است. اما آنچه باید به آن توجه ویژه داشت این است که همواره بیشترین پول در این نهاد صرف امور جاری و پرداخت حقوق می‌شود. حتی اگر افزایش ۱۵ درصدی حقوق در سال آینده در این لایحه در نظر گرفته شده باشد، آیا این بودجه کفاف پرداخت‌ها را می‌دهد؟ در واقع به نظر می‌رسد این بودجه براساس کار کارشناسی نیست و حتی کارشناسان آموزش و پرورش هم مخالف آن هستند.

او افزود: در استاندارد جهانی ۷۰ درصد اعتبارات به هزینه‌های پرسنلی اختصاص می‌یابد، اما در آموزش و پرورش ما شرایط به گونه‌ای دیگر است و کمتر به کیفیت بخشی و بهسازی توجه می‌شود و بخش عمده اعتبارات برای هزینه‌های پرسنلی در نظر گرفته می‌شود.

او درباره تعیین بودجه امسال مبتنی بر برنامه و فارغ از سازمان‌ها یا معاونت‌ها که تفاوت اساسی بودجه‌ریزی امسال نسبت به سال گذشته برای وزارت آموزش و پرورش است، گفت: ردیف‌های بودجه‌ای جزئی و روشن‌تر شده است البته تا زمانی‌که بودجه کم باشد چنین اقداماتی نمی‌تواند چندان تاثیرگذار باشد و مسوولان آموزش و پرورش اگر واقعا نگران این دستگاه هستند و صرفا تابع هر گونه نظر سازمان برنامه نیستند باید قدرت چانه‌زنی بیشتری داشته باشند یا اقدامی اعتراضی برای بهبود اوضاع داشته باشند، به همین دلیل هم همواره وزیر و تیمی توانمند را در آموزش و پرورش مطالبه می‌کنیم که بتواند احقاق حق کند.

   مهم‌ترین ردیف‌های بودجه‌ای

آموزش‌ و‌ پرورش

برنامه ارتقای سلامت دانش‌آموزان: 137 میلیارد و 441 میلیون تومان.

برنامه تربیت‌بدنی دانش‌‌آموزان: 270 میلیارد تومان.

برنامه آموزش ابتدایی: 23هزار و 333 میلیارد و 879 میلیون و 900 هزار تومان.

برنامه آموزش استثنایی: یک هزار و 318 میلیارد و 424 میلیون و 400 هزار تومان.

برنامه آموزش پیش از دبستان: 52 میلیارد تومان.

برنامه آموزش دوره متوسطه اول: 15 هزار و 514 میلیارد و 252 میلیون و 300 هزار تومان.

برنامه آموزش دوره متوسطه دوم: 9 هزار و 22 میلیارد و 874 میلیون و 100 هزار تومان.

برنامه حمایت از فرهنگیان: 61 میلیارد و 237 میلیون تومان.

برنامه تأمین کتاب‌های درسی، مواد آموزشی و کمک آموزشی: 63 میلیارد و 245 میلیون تومان.

برنامه راهبری توسعه مدارس غیردولتی و مشارکت‌های مردمی: 45 میلیارد و 506 میلیون تومان.

برنامه راهبری نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور: 28 میلیارد و 213 میلیون تومان.

برنامه آموزش و پرورش دانش‌آموزان سرآمد: 41 میلیارد و 223 میلیون تومان.

برنامه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان: 33 میلیارد و 500 میلیون تومان.

برنامه پرورشی، امور تربیتی و توانمندسازی دانش‌آموزان: 203 میلیارد و 990 میلیون تومان.

ارتقای حرفه‌ای معلمان: 82 میلیارد و 746 میلیون و 300 هزار تومان.

برنامه آموزش دوره متوسطه دوم فنی و حرفه‌ای: دو هزار و 305 میلیارد و 4 میلیون و 200 هزار تومان

برنامه آموزش دوره متوسطه کاردانش: سه هزار و 179 میلیارد و 976 میلیون تومان.