رویای همگرایی منطقه‌ای
گروه جهان|
هشتمین نشست وزرای خارجه «روند استانبول-قلب آسیا» دوشنبه در ترکیه آغاز شد. نشست دو‌روزه امسال با عنوان «صلح، مشارکت، رفاه» در شرایطی آغاز شده که قرار است تمرکز اصلی بر حل بحران افغانستان باشد. ناظران اما با اشاره به کلاف سردرگم تقابل قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی در افغانستان رسیدن به همگرایی در این باره، را رویایی دست‌نیافتی می‌دانند.
به‌گزارش آناتولی، رجب طیب اردوغان رییس‌جمهور ترکیه، دوشنبه در نشست «روند استانبول-قلب آسیا» که تمرکزش بر همگرایی و همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای است، با تاکید بر حمایت از افغانستان اعلام کرده برای نابودی کامل داعش در افغانستان با تمام توان به کابل کمک خواهد کرد. اردوغان همچنین بر لزوم افزایش حمایت مادی و معنوی جامعه جهانی از افغانستان، تاکید کرده و گفته: «باید اقدامات بیشتری در راستای برقراری صلح و امنیت در افغانستان انجام دهیم. در حال حاضر 800 نیروی امنیتی ترکیه در افغانستان حضور دارند. باید جامعه بین‌المللی به تعهدات خود نسبت به افغانستان پایبند باشد و همچنین دولت افغانستان نیز باید وظایف خود را به درستی انجام دهد. افغانستان باید گام‌های موثری برای مبارزه با فقر، قاچاق موادمخدر و همچنین در زمینه حقوق زنان و آموزش بردارد.»
وزارت خارجه افغانستان نیز اعلام کرده در پایان این نشست اعلامیه‌‌ای صادر خواهد شد که محور آن حمایت از صلح افغانستان با محوریت دولت وحدت ملی است. روزنامه هشت صبح افغانستان در این باره نوشته: اشرف غنی رییس‌جمهور به استانبول ترکیه رفته تا در نشست قلب آسیا شرکت کند. نشست قلب آسیا به این منظور راه‌اندازی شده که هماهنگی کشورهای منطقه را با افغانستان در عرصه‌های مبارزه با تروریسم، جرایم سازمان‌یافته، تجارت و ترانزیت بیشتر کند. انتظار این بود که روند قلب آسیا از این نشست‌ها که سال‌ها برگزار می‌شود شکل می‌گرفت و واقعاً کشورهای منطقه به هم‌دیگر وصل می‌شدند؛ اما با گذشت سال‌ها نه‌تنها کشورهای منطقه به هم وصل نشدند که مشکلات نیز بیشتر شد. مشکل جدی در حال حاضر این است که قدرت‌های منطقه‌ای دیدگاه‌های مختلف در مورد افغانستان دارند. در سال‌های اول سقوط طالبان بیشتر کشورهای منطقه با قدرت‌های بزرگ هماهنگ بودند و همه از بازسازی و دولت‌سازی در افغانستان پشتیبانی می‌کردند؛ اما در سال‌های اخیر کشورهای منطقه به صراحت از حضور نظامی محدود ناتو و ایالات متحده در افغانستان انتقاد می‌کنند. کشورهای منطقه در این سال‌ها با طالبان هم تأمین رابطه کرده‌اند. این کشورها به بهانه کنترل اطلاعاتی طالبان و نفوذ‌گذاری برای تأمین صلح، با طالبان روابط برقرار کرده‌اند. روشن است که برقراری روابط با گروهی مثل طالبان، بدون پرداخت پول، سلاح و نظایر آن امکان ندارد. این وضعیت سبب شده است که روابط افغانستان با تمام کشورهای منطقه دچار مشکل شود.
مشکل دیگری که به وجود آمده، این است که کشورهای مختلف در مورد آن‌چه حل سیاسی جنگ افغانستان خوانده می‌شود با هم‌دیگر رقابت دارند. عربستان از روندی هراس دارد که همه‌‌کاره آن قطر باشد. قطر امیرنشین کوچکی است که با پادشاهی عربستان رقابت دارد. این پادشاهی نگران است که نکند امیرنشین قطر در حل سیاسی جنگ افغانستان چنان نقشی ایفا کند که کل نفوذ و احترامی که عربستان در حال حاضر از آن برخوردار است را به صفر برساند. ترکیه هم در این وسط می‌خواهد نقش جدی داشته باشد. ترکیه نمی‌خواهد فرصت نقش داشتن در حل و فصل سیاسی بحران افغانستان را از دست بدهد. نقش پاکستان که روشن است. رهبران طالبان و پایگاه‌های نظامی آنان در پاکستان است و همه قدرت‌های بزرگ به نقش پاکستان اذعان دارند و حتی برخی از کشورها پذیرفته‌اند که پاکستان می‌تواند در افغانستان نفوذ نامشروع داشته باشد. روشن است که این وضعیت مورد قبول هند نیست. هند در زمان حاکمیت طالبان بسیار ضرر دید. نیروهای بنیادگرای مخالف هند که مورد حمایت طالبان بودند، در افغانستان اردوگاه‌های آموزشی داشتند. رهبران و حامیان مالی این بنیادگرایان پس از سقوط طالبان در قلمرو پاکستان میزبان رهبران طالبان و حتی سران القاعده شدند. آن نیروها هنوز هم با طالبان هستند. کسی نمی‌تواند روابط طالبان با بنیادگرایان پاکستانی مخالف هند را انکار کند. هند نمی‌خواهد حل سیاسی جنگ افغانستان به گونه‌ای اتفاق بیفتد که در کل به سود افراطی‌های مخالف هند و پاکستان باشد.
چین و روسیه هم نگرانی‌های خودشان را دارند. روس‌ها نگران بنیادگراهای آسیای میانه و چینی‌ها هم نگران سازمان ترکستان شرقی است. این افراطی‌ها در مناطقی که زیر سلطه دولت افغانستان نیست، فعالیت دارند. بخشی از این افراطی‌ها با گروه تروریستی داعش پیوسته بودند و برخی از آنان هنوز هم با طالبان هستند. هیچ بعید نیست که یک عده از حلقه‌های قدرتمند و ثروتمند در خاورمیانه و ترکیه با افراطی‌های مخالف ضد چین و روسیه در ارتباط باشند. این به نگرانی چین و روسیه افزوده است. کشورهای آسیای میانه هم که بیشتر از مسکو حرف‌شنوی دارند. این وضعیت هماهنگی منطقه‌ای در مورد افغانستان را به یک رویا تبدیل کرده است. بیشتر از هر وقت دیگر تحقق رویای همگرایی منطقه‌ای دشوار به نظر می‌رسد. دولت افغانستان، نیروهای سیاسی داخلی و حتی برخی از دیپلمات‌های امریکایی تلاش می‌کنند که رقابت‌های منطقه‌ای را از افغانستان دور نگه دارند، ولی به نظر می‌رسد که امروز بیشتر از هر وقت دیگر رسیدن به این هدف دشوار است. واقعیت این است که دستگاه دیپلماسی افغانستان در حکومت وحدت ملی در امر ایجاد همگرایی منطقه‌ای زیاد موفق نبوده است.
نخستین نشست «روند استانبول-قلب آسیا» در نتیجه تلاش‌های ترکیه در سال 2011 به منظور گسترش همکاری‌های منطقه‌ای در قبال افغانستان و با شرکت وزیران امور خارجه 14 کشور؛ ترکیه افغانستان، آذربایجان، چین، هند، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، عربستان، تاجیکستان، ترکمنستان و امارات متحده عربی در استانبول برگزار شد. استرالیا، کانادا، دانمارک، مصر، فرانسه، فنلاند، آلمان، عراق، ایتالیا، ژاپن، نروژ، هلند، اسپانیا، سوئد، انگلیس و امریکا هم کشورهای حامی این روند هستند. چندین سازمان منطقه‌ای و بین‌المللی نیز از آن پشتیبانی کرده‌اند.
