برنامه صنعت پتروشیمی برای صادرات

گروه انرژی|

اگر چه تحریم‌های امریکا علیه صنعت نفت و انرژی ایران، بر بخش پتروشیمی هم اثرگذاری خود را داشته است، اما از آنجا که این بخش به شکل مستقیم مورد تحریم قرار نگرفته و همچنین ردیابی محصولات پتروشیمی به آسانی نفت خام نیست، صنایع پتروشیمی همچنان در حال افزایش دادن تولیدات و صادرات محصولات خود هستند. بازدید خبرنگاران از شرکت‌های پتروشیمی عسلویه بیانگر آن بود که شرکت‌ها با حداکثر ظرفیت محصول تولید می‌کنند و برای صادرات آن هم دچار بن‌بست خاصی نشده‌اند. مدیران پتروشیمی‌ها از بازارهای مطمئن بین‌المللی متقاضی متانول، ال‌پی‌جی و سایر تولیداتشان سخن می‌گفتند و برنامه‌هایشان را با در نظر گرفتن افزایش سهم صادراتی تنظیم می‌کردند. البته تحریم‌ها در آنجا که برای توسعه محدودیت‌هایی برای واردات تکنولوژی و دانش فنی پیش می‌آید، بیشتر احساس می‌شود.

طی بازدید دو سه روز گذشته خبرنگاران از برخی صنایع پتروشیمی عسلویه، سخنان اکثر شرکت‌های مورد بازدید حول محور صحبت از تولید بیش از ظرفیت محصولات، بازار صادراتی مطمئن و قابل اتکا و نگرانی نداشتن از آینده صادراتی محصول تولیدی می‌چرخید. اعتماد به نفس این شرکت‌های پتروشیمی در فروش و صادرات محصولاتشان در شرایطی که شدیدترین تحریم‌های تاریخ علیه اقتصاد ایران در جریان است، تعجب‌برانگیز است. مدیرعامل یکی از این شرکت‌ها که هنوز به مرحله بهره‌برداری نرسیده و از سال 1400 قرار است 1.6 میلیون تن به تولید سالانه متانول ایران اضافه کند، سخن از نبود هیچ‌گونه نگرانی نسبت به بازار صادراتی این محصول کرد. او گفت که کشور بزرگ چین سالانه 60 میلیون تن تولید متانول دارد و علاوه بر این سالی 10 میلیون تن نیز واردات متانول دارد، در حالی که تولید عمده متانول چین از زغال‌سنگ است و به همین دلیل، این کشور تحت فشار سازمان‌های ناظر بر محیط زیست برای تعطیلی واحدهای تولید متانول از زغال‌سنگ قرار دارد. با توجه به اینکه صنایع پایین‌دستی چین باید نیاز خود به متانول را تأمین کنند، لاجرم در آینده چین باید اقدام به جایگزینی 80 درصد از تولیداتش با واردات کند که این نیز بازار بزرگی را پیش روی شرکت‌های پتروشیمیایی تولید‌کننده متانول در ایران قرار می‌دهد.

به گفته مدیرعامل یکی دیگر از شرکت‌های پتروشیمی که صادرات عمده گاز ال‌پی‌جی را انجام می‌دهد نیز، صادرات ال‌پی‌جی افزایش داشته و این شرکت هفته‌ای یک کشتی صادرات دارد. به گفته او، محصولات این پتروشیمی به دلیل با کیفیت بودن مشتری خود را دارد و در حالی که سقف استاندارد بین‌المللی غلظت سولفور در ال‌پی‌جی 30 پی‌پی‌ام است، ال‌پی‌جی تولید این شرکت دارای گوگردی زیر 5 پی‌پی‌ام و در بدترین حالت زیر 10 پی‌پی‌ام است. به گفته مدیرعامل این شرکت، رشد صادرات محصول «استایرن منومر» (یکی از محصولات پتروشیمیایی تولیدی) در 8 ماه نخست امسال 21.5 بوده است. او همچنین روند افزایش تولید و صادرات محصولات در سال آینده را پیش‌بینی کرد.

مدیرعامل شرکت سومی که محصولات تولیدی خود را به عنوان خوراک به شرکت‌های پتروشیمی دیگر می‌فروشد نیز خبر داد که به دلیل وجود تقاضا از سوی پتروشیمی‌های داخلی، اکنون ظرفیت تولید برنامه‌ریزی شده این شرکت حدود 110 درصد محقق شده است و برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته جدید در راستای افزایش 10 الی 20 درصدی تولید با همین تأسیسات فعلی شرکت است.

  آمارهای به ظاهر متناقض

در نگاه نخست به نظر متناقض می‌نماید اگر گفته‌های عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‎های نفتی کشور را در خصوص حجم صادرات محصولات پتروشیمی ایران در کنار اظهارات مدیران عامل این شرکت‌ها قرار دهیم. هفته گذشته بود که حمید حسینی به «تعادل» گفت که صادرات محصولات پتروشیمی ایران در هفت ماهه نخست سال جاری، در مجموع حدود 11 درصد کاهش داشته است.

البته او تصریح کرده بود که هر یک از سه حوزه کالایی عمده محصولات پتروشیمی که شامل «متانول و ال‌پی‌جی»، «اوره و آمونیاک» و «مواد پلیمری» است، مسیر صادراتی خاص خود را طی می‌کند، به گونه‌ای که در محصولات متانول و ال‌پی‌جی شاهد افزایش در صادرات بوده‌ایم و در بخش اوره و آمونیاک با توجه به نزدیک شدن به فصل کشاورزی، تقاضا برای خرید این محصولات از ایران رو به افزایش خواهد گذاشت. اما به واسطه تحریم‌ها، بخشی از بازارهای صادراتی ایران در زمینه پلیمرها، به ویژه به مقاصد اروپایی در حال حاضر از دست رفته است. شرکت‌های پتروشیمیایی مورد بازدید همگی از تولیدکنندگان متانول و ال‌پی‌جی هستند که به گفته حسینی، اکنون حال و روز خوبی را تجربه می‌کنند.

تحریم‌های امریکا علیه ایران در بخش انرژی شامل نفت، گاز و پتروشیمی می‌شود. البته حسینی چندی پیش به روزنامه اعتماد گفته بود که صنعت پتروشیمی به‌طور مستقیم هدف تحریم قرار نگرفته است و فقط نام برخی از شرکت‌های بازرگانی و هلدینگ‌ها در لیست تحریمی امریکا دیده می‌شود. با وجود این اظهارات کارشناسان و فعالان صنعت پتروشیمی گویای اثرپذیری این بخشی از تحریم‌های امریکا بوده است.در بخش صادرات، مدیرعامل یکی از شرکت‌های پتروشیمی به خبرگزاری ایرنا گفته است که اگر تحریم‌ها وجود نداشت، صادرات محصول «استایرن منومر» تولیدیشان که رشدی 21.5 درصدی را امسال تجربه کرد، می‌توانست 80 درصد رشد را ثبت کند.یکی دیگر از مشکلات صادرات پتروشیمی ایران، اجتناب مدیران این شرکت‌ها از ارایه آمار و مقاصد صادراتیشان است. تقریبأ همه مدیران در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره مقاصد صادراتی شرکت‌هایشان به گفتن این جمله که به دلیل وجود تحریم‌ها از دادن چنین اطلاعاتی معذور هستند، بسنده می‌کردند.احمد مهدوی، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ایران نیز پیش‌تر به «تعادل» گفته بود که به دلیل اجتناب بخش پتروشیمی ایران از تبعات احتمالی تحریم‌های امریکا، نمی‌توان اعلام کرد که محصولات پتروشیمی چگونه و به کدام کشورها صادر می‌شود.با وجود همه موانع موجود پیش پای صادرات محصولات پتروشیمی، اما شرکت‌ها علاوه بر صادرات مستقیم و با استفاده از شرکت‌های بازرگانی، از بستر بورس هم برای رساندن محصولات به دست مصرف‌کنندگان استفاده می‌کنند. مشتریان بورسی محصولات پتروشیمی اغلب این محصولات را به کشورهای همسایه صادر می‌کنند.

در بخش تحریم تکنولوژی و دانش فنی، مدیران روایت‌های فراوانی را از خروج اروپایی از همکاری با شرکت‌های پتروشیمی و تکمیل نشدن تأسیسات، پس از اعمال تحریم‌های امریکا مطرح می‌کنند که البته بیشتر این روایت‌ها به اتکا به شرکت‌های مشابه داخلی و راه‌اندازی واحدها با استفاده از تکنولوژی بومی‌شده ختم می‌شود. اکنون در اجرای جهش دوم توسعه صنعت پتروشیمی طی شش سال گذشته میزان تولید محصول نهایی به ۳۱ میلیون تن و ارزش صادرات به ۱۷.۸ میلیارد دلار (برپایه قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۰) رسیده است که توسعه فوق با ۵.۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری ارزی و ریالی در ۱۵ طرح حاصل شده است. این افزایش به معنی ۱.۵ برابر شدن تولید و صادرات این صنعت از سال ۱۳۹۲ تاکنون بوده است.

به‌گزارش ایسنا، صنعت پتروشیمی در جهش اول توسعه‌ای خود طی برنامه‌ریزی‌ها و اقداماتی که از سال ۱۳۷۶ آغاز شده بود، از ۵.۸ میلیون تن تولید محصول نهایی و ۰.۵ میلیارد دلار صادرات به تولید محصول نهایی ۲۲.۶ میلیون تن و صادرات ۱۱.۸۵ میلیارد دلار (پرپایه قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۰) در ابتدای سال ۱۳۹۲ رسیده بود اما اکنون رشد قابل توجهی دارد. به‌گونه‌ای که در حال حاضر ۶۴ واحد پتروشیمی با پیشرفت

 ۲۰ تا ۹۹ درصد در ایران درحال ساخت است که شش طرح آن تأمین خوراک با ظرفیت ۱۵ میلیون تن و پنج پروژه نیز زیرساختی است و آنطور که برآورد شده، این پروژه‌ها تا سال ۱۴۰۳ به بهره‌برداری می‌رسد و ظرفیت تولیدات پتروشیمی کشور با افزایش ۹۰ تا ۹۵ درصدی به ۱۳۰میلیون تن در سال می‌رسد.