شهر به مثابه موجودی زنده

برخی از زیست‌شناسان شش ویژگی مشترک در موجودات زنده تعریف کرده‌اند که شامل این موارد است. دارای نظام و سازمان یابی، نیاز به تغذیه و انرژی، برخورداری از رشد و توسعه، واکنش به محیط و انطباق با محیط. حال اگر بتوان اثبات کرد که شهر این موارد را دارا است شاید بتوان گفت شهر نیز موجودی زنده است. مطمئنا شهرها برای ادامه بقای خود نیازمند نظم، تقسیم وظایف، ساختارها و سازمان‌ها و یک فرآیند سیستماتیک هستند، در غیر این صورت شهر طی اندک زمانی وحدانیت خود را از دست داده و نابود خواهد شد. از لحاظ فیزیکی نیز می‌توان بسیاری از اعضای بدن انسان را با اعضای شهر مقایسه و تطبیق داد. شهرهای ما از بدو شکل‌گیری نیازمند ورود انرژی‌هایی بوده‌اند، حال نیز نیازمند انرژی‌هایی نظیر آب، برق، گاز و ارتباطات و...هستند تا بتوانند به بقای خود ادامه دهند. همچنین دارای خروجی‌هایی نیز مانند فاضلاب‌ها، مواد زاید و زباله‌ها هستند. شهرها همواره طی زمان دارای رشد کمی (گسترش محدوده شهر) و توسعه کیفی (پیشرفت خدمات و افزایش قابلیت‌ها) بوده‌اند و این فرآیند همواره ادامه خواهد داشت. شهرها همواره در پاسخ به شرایط محیط زیستی، سیاسی، فرهنگی، جنگ‌ها، علمی و... واکنش نشان داده‌اند و فرم و شکل و معنی خاصی گرفته‌اند و متناسب با شرایط در کلیت، موضع خاصی اتخاذ کرده‌اند. قسمت اعظمی از هویت شهرها همواره به دلیل شرایط اقلیمی بوده و شهرهای اقلیم‌های چهارگانه در تمامی دنیا بر اساس انطباق با محدودیت‌ها و بهره‌گیری از فرصت‌ها، شکل و فرم و هویت خاصی و منحصربه فردی گرفته‌اند .براساس موارد یاد شده شهرها باید چند ویژگی داشته باشند که عبارتند از:

   شهر پاک: برای دستیابی به بهبود کیفیت و تامین تعادل‌های زیست محیطی، شهر را باید همیشه پاک نگه داشت.

   شهر روان: برای دستیابی به شهری که مردم بتوانند در زمان مناسب سفرهای درون شهری خود را میان محل سکونت و کار یا برای تامین نیازمندی‌ها و تفریح و استراحت به انجام رساند شهر باید روان باشد.

   شهر سبز: فضاهای سبز در نقاط مختلف شهر در محله‌ها به توسعه فضای سبز و امکانات بهینه فضای سبز و بهره‌برداری مردم از آن کمک می‌کند و باعث شادابی مردم می‌شود.  

   شهری با فرهنگ غنی: برای توسعه فرهنگ مردم و محله‌ها برای ارتباط مردم و اصلاح فرهنگ همگانی، باید نهادهای فرهنگی در مناطق شهری و محله‌ها به عنوان پایگاه فرهنگ‌سازی از طریق آموزش همیشه مورد نظر باشد.

   شهر پویا و زنده: در تمام مناطق شهری اقدامات خدمات رفاهی را باید گسترش داد تا با توازن و تعادل شهر توسعه یابد و در تمام مناطق شهری مردم به بازارها و فضای شهر و مراکز تفریحی امکانات خدمات رفاهی و گردشگری دسترسی داشته باشند تا از سفرهای درون شهری کاسته شود.

   شهر با بافت سنتی و مدرن: برای دستیابی به اهداف و ارتقای ضوابط و مقررات شهری و ارتقای تاسیسات و سطوح خدماتی متناسب با نیازها و توزیع مناسب آن در سطح شهر، بازسازی بافت‌های کهن با حفظ میراث فرهنگی و تاریخ و تمدن آن شهر و نمادهای فرهنگی و احترام به فرهنگ ملت در این مورد اقداماتی مدرن‌سازی انجام داد.  در خصوص شهر سبز این مورد را باید در نظر داشت که فضاهای سبز شکل‌های گوناگون دارند و بنا به کاربرد آنها به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شوند. به‌طورکلی فضاهای سبز را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد:

یکی فضاهای سبز برون شهری و دیگری فضاهای سبز درون‌شهری. فضاهای سبز پیرامون یا حاشیه شهر یعنی همان فضاهای سبز برون‌شهری از سویی نقش مهارکننده رشد بی‌رویه شهر را دارد و از سوی دیگر بازدهی اکولوژیک - زیست‌محیطی‌شان، شامل همه محیط‌زیست شهری می‌شود. فضاهای سبز عمومی تنها قسمت کوچکی از تمام پوشش گیاهی شهری را تشکیل می‌دهند. بنابراین می‌توان از همه فضاهای سبز موجود در سطح شهر صورت‌برداری کرد. در این حالت باید پس از شمارش فضاهای سبز، آنها را به صورتی روشن و منطقی، برحسب کاربرد، طبیعت یا مساحت برای هر مرحله و منطقه جغرافیایی طبقه‌بندی کرد.  دارایی سبز یک شهر، صرف‌نظر از فضاهای سبز عمومی که توسط شهرداری اداره می‌شوند، از مجموع فضاهای خصوصی، فضاهای کوچک دارای گیاهان خودرو و زمین‌های متعلق به دولت یا اداره‌ای خاص تشکیل می‌شود. فضاهای سبز درون شهری هم بیشتر به صورت پارک احداث می‌شوند و از دیدگاه شهرسازی به زیبایی محیط‌زیست شهری می‌افزایند. افزون بر پارک‌های شهری، میدان‌ها، مجموعه‌های ورزشی، پارک‌های تفریحی کودکان و باغ‌های گیاهی را نیز باید در زمره این گروه به شمار آورد.

   فضاهای سبز برون‌شهری

فضای سبز برون شهری خود به چند دسته تقسیم می‌شود: کمربندی‌های سبز احاطه‌کننده، کمان‌های سبز محورهای سبز، پارک‌های ملی، پارک‌های جنگلی و پارک‌های گیاه‌شناسی. اگر فضاهای سبز شهری را از نوع مالکیت به سه دسته عمومی، نیمه عمومی و خصوصی تقسیم کنیم، پارک‌های شهری در طبقه فضاهای سبز عمومی هستند. طبیعت این فضاها به گونه‌ای است که تمام طبقات مردم می‌توانند از آن استفاده کنند؛ در پارک‌های عمومی تمام وسایل سرگرمی و رفاهی، برای همه گونه سلیقه، فکر و سن وجود دارد.   پارک‌های شهری در مقیاس واحد همسایگی، در مقیاس محله‌ها، در مقیاس ناحیه و در مقیاس منطقه موجود هستند. همچنین فضاهای سبز خیابانی هم هستند که شامل فضای سبز میدان‌ها، حاشیه بزرگراه‌ها، حاشیه پیاده‌روها، جزایر میانی، تقاطع‌های غیرهمسطح، بانه‌های میانی راه‌ها (رفیوژ) و کنار خیابان‌ها می‌شوند.