مکانیسم ماشه فعال شود، چیزی از برجام نمی‌ماند
گروه ایران|
اولین مرحله از نصب تجهیزات رآکتور آب سنگین خنداب (مدار ثانویه و درپوش) دیروز با حضور رییس سازمان انرژی اتمی راه‌اندازی شد. روندی که بعد از اجرایی شدن برجام با همکاری ایران و چین و مشارکت دیگر اعضای برجام از جمله ایالات متحده آغاز شد و در ادامه با خروج ایالات متحده از این توافق بین‌المللی، انگلیس جایگزین این کشور شد تا فرآیند عملیاتی ساختن این پروژه بر اساس برنامه‌های از پیش تعیین شده پیش رود. طبق برجام، بازطراحی رآکتور آب‌سنگین خنداب باید در یک فرایند پنج‌ساله انجام می‌شد اما به دلیل کارشکنی‌های امریکا، این فرآیند با اندکی تاخیر همراه شده که این روند با انتقادات جدی ایران همراه شده است. اما با بروز برخی زمزمه‌ها درخصوص به کار انداختن احتمالی مکانیسم ماشه توسط برخی کشورهای متعهد در برجام، ایران نیز تلاش می‌کند تا از طریق پیشبرد برنامه‌هایش در حوزه دانش هسته‌ای تصویری از واکنش‌های احتمالی ایران در صورت چنین تصمیمی ارایه کند. رییس سازمان انرژی اتمی بر اساس چنین دورنمایی است که در پاسخ به این سوال که راه‌اندازی ثانویه چه پیامی برای طرف غرب به ویژه امریکا دارد؟ خاطرنشان کرد: طرف مقابل می‌داند اگر در رآکتور اراک کمک نکند، با توانمندی خودمان، آن را به سرانجام می‌رسانیم. امیدواریم این همکاری‌ها که با افت و خیز همراه بوده و اخیرا بهتر شده، ادامه یابد. او در ادامه در واکنش به این پرسش که برخی افراد و چهره‌ها در خصوص فعال‌سازی مکانیسم ماشه صحبت می‌کنند واکنش شما به این اظهارات چیست؟ با بیان اینکه حرکت اروپا به سمت مکانیسم ماشه خلاف خواست و نیت آنهاست، گفت: « اگر این مکانسیم فعال شود چیزی از برجام باقی نمی‌ماند.» علی‌اکبر صالحی دیروز در نشست خبری با اصحاب رسانه که در مجتمع رآکتور تحقیقاتی آب سنگین خنداب اراک برگزار شد، اظهارداشت: امروز شاهد یک اتفاق بزرگ هستیم. رآکتور خنداب فعالیتش از ۲۰ سال قبل شروع شد. طرح آن قدیمی بود که توسط روسیه انجام شده بود که کارشناسان ما با همکاران روس خود آن را بازطراحی و فعالیت‌ها را آغاز کردند. در واقع طرح اولیه برای روس‌ها بود ولی اقدامات بعدی توسط جوانان ایرانی انجام شده است.
رییس سازمان انرژی اتمی افزود: آن طرح چون قدیمی بود نمی‌توانست محصولات لازم را به ما بدهد چرا که جمعیت نوترونی سابق اندک بود و ما بسیاری از رادیوایزوتوپ‌های سابق را نمی‌توانستیم به دست بیاوریم و بسیاری از توقعات هم حاصل نمی‌شد. صالحی گفت: در مذاکرات برجام، قرار شد طراحی رآکتور خنداب بازنگری شود؛ از منظر طرف مقابل، این رآکتور ۸ کیلو پلوتونیوم در سال تولید می‌کرد که می‌تواند برای ساخت بمب به کار رود. آنها می‌خواستند خاطرجمع شوند که آن پلوتونیوم برای مقاصد نظامی به کار نرود. چاره، بازطراحی اولیه برای کاهش تولید پلوتونیوم بود که راهکار آن افزایش غنای سوخت بود که موجب می‌شد میزان تولید پلوتونیوم کاهش یابد. ما با بازطراحی نظر آنها را تامین کردیم هرچند براساس فتوای رهبری ساخت، انباشت و استفاده از سلاح‌های اتمی حرام است. معاون رییس‌جمهوری اضافه کرد: ما با کمک آنها بازطراحی رآکتور را آغاز کردیم تا جمعیت نوترونی رآکتور چند برابر شود که هم فضای بیشتری برای آزمایش‌های نوترونی فراهم شد و هم فرصت بیشتری برای ساخت رادیوایزوتوپ‌ها فراهم می‌شد.
پلوتونیوم ۲۳۹
برای مقاصد نظامی به کار نمی‌رود
به گفته صالحی با بازطراحی جدید، هم رآکتور جدیدی داریم و هم نگرانی طرف مقابل رفع شد. البته چیزی که طرف مقابل می‌گفت از نظر علمی چندان دقیق نبود چراکه پلوتونیوم تولیدی رآکتور قبلی که پلوتونیوم ۲۳۹ برای مقاصد نظامی به‌کار نمی‌رود، در حالی که با پلوتونیوم ۲۴۰ و ۲۴۱ آغشته است که جدا کردن آنها غنی‌سازی جدید است. از طرفی پلوتونیومی که بیش از یک سال از آن بگذرد، برای ساخت بمب مناسب نیست. معاون رییس‌جمهوری در بخش دیگری از اظهارات خود در خصوص هزینه‌های صرف شده برای صنعت هسته‌ای گفت: فعالیت‌های سازمان انرژی اتمی پس از جنگ آغاز شد. من گفتم مخارج صنعت هسته‌ای پس از سال ۶۸، درآورده شود و به دلار به قیمت آن زمان تبدیل کنند. جمعا شش و نیم تا هفت میلیارد دلار خرج صنعت هسته‌ای شده که یک و نیم میلیارد دلار برای تکمیل نیروگاه بوشهر بوده است. اگر ما این میزان را بر ۳۰ سال تقسیم کنیم، حدود ۲۰۰ میلیون دلار می‌شود. آیا این میزان برای یک صنعت افتخارآفرین زیاد است؟ صالحی با تاکید بر اینکه ارزش افزوده‌ای که سازمان انرژی اتمی تولید می‌کند، زیاد است، یادآور شد: نیروگاه بوشهر هفت هزار کیلووات ساعت برق تولید می‌کند که ارزش آن چیزی حدود ۷۰۰ میلیون دلار در سال می‌شود که سه برابر بودجه ماست. من گفته‌ام این درآمد را به ما بدهید و بودجه هم به ما ندهید. چه سازمان و صنعتی این‌گونه سراغ دارید؟ صنعت هسته‌ای براساس افقی که در تولید برق و استخراج دارد، آن‌قدر تولید ثروت می‌کنیم که دیگر نیازی به بودجه نداریم، مالیات زیادی بدهیم و اشتغالات زیادی هم ایجاد کنیم. صالحی با اشاره به سابقه آشنایی خود با مدیرکل سازمان بین‌المللی انرژی اتمی گفت: آقای گروسی شخصیتی است که اشراف خوبی به مسائل آژانس دارد آنطور که ایشان گفته جانب انصاف را می‌گیرد و تحت فشار و نفوذ کشورهای صاحب نفوذ نمی‌رود. او می‌داند اگر به گونه‌ای دیگر عمل شود عکس‌العمل ایران چیست. وی با بیان اینکه در چارچوب پادمان، پروتکل الحاقی و برجام با آژانس همکاری می‌کنیم، اظهار داشت: خارج از این چارچوب تعهدی نداریم. به آنچه ملتزم شدیم، عمل می‌کنیم. در برجام هم همین کار را کردیم. همکاری ایران با آژانس کما فی السابق در قالب پادمان، پروتکل و برجام ادامه می‌یابد.
امکان قطع همکاری را هر لحظه در نظر داریم
معاون رییس‌جمهور اضافه کرد: کارها خوب پیش می‌رود ولی آنها چه باشند و چه نباشند، کارمان را خوب انجام می‌دهیم. کارهای حساس خود را به همکاری دیگران وصل نمی‌کنیم و امکان قطع همکاری طرف مقابل را در هر لحظه در نظر داریم. وی درباره مذاکرات روحانی و آبه بیان کرد: فرانسوی‌ها به دنبال پادرمیانی بودند و پیشنهاد مرضی‌الطرفین داده بودند. طرف مقابل می‌گوید ما می‌خواهیم ایران به سمت سلاح هسته‌ای نرود. این مساله را ترامپ چند بار مطرح کرده است در حالی که پمپئو ۱۲ شرط را مطرح کرده بود. ایران می‌گوید براساس برجام، تحریم‌ها باید برداشته شود. اگر این دو شرط احراز شود، مابقی مسائل را می‌توان در ۱+۵ مطرح کرد. این عضو دولت تدبیر و امید با بیان اینکه این پیشنهاد وجود دارد که رییس‌جمهوری فتوای رهبری را امضا کند و دیگر کشورها هم آن راامضا کنند، به شرطی که تحریم‌ها هم رفع شود، عنوان کرد: اینکه در ژاپن همین چارچوب مطرح شده باشد، من اطلاع ندارم. آنها هم علاقه‌مند پادرمیانی هستند، ولی ایران تاکید می‌کند که مذاکره مجدد در برجام معنا ندارد و تا تحریم‌ها برداشته نشود، ایران هیچ اقدامی انجام نخواهد داد. مساله‌ای هم از سوی دکتر ظریف مطرح شده و آن، تسریع در تصویب پروتکل الحاقی است.
عقلا نخواهند گذاشت وضع بدتر شود
صالحی در پاسخ به سوالی درخصوص احتمال بازگشت پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت گفت: فکر می‌کنم عقلا در جهان صدای‌شان رسا خواهد شد که نگذارند وضع بدتر شود. این نه به نفع منطقه و نه به نفع بین‌المللی است و محاسبات به هم می‌خورد. وی تصریح کرد: هیچ‌کس عواقب چنین اتفاقاتی را نمی‌تواند پیش بینی بکند. قطعاً عواقب غیرقابل پیش بینی خواهد داشت امیدوارم هیچ‌وقت به آنجا نرسد. رییس سازمان انرژی اتمی درباره گام پنجم کاهش تعهدات هسته‌ای عنوان کرد: ما در بحث فنی، در برجام به گونه‌ای عمل کردیم که ماهیت فعالیت‌های هسته‌ای صدمه نبیند، یعنی هیچ فعالیت ضروری، زمین نماند. اما محدودیت پذیرفتیم. این محدودیت‌ها به گونه‌ای است که اتفاقی در صنعت هسته‌ای رخ نمی‌دهد. مثلا یک محدودیت این است که برای مدتی فلز اورانیوم نسازیم در حالی که ما قصد این کار را هم‌اکنون نداریم. صالحی با بیان اینکه صحبت کردن درباره گام پنجم زودهنگام است، اظهار داشت: این مسوولیت با آقای روحانی است که صحبت جدی از سوی ایشان نشده است. ما پیشنهاداتی داشتیم. می‌توان برخی اقدامات را شتاب داده و تولیدات را افزایش دهیم. رییس‌جمهور در زمان مقتضی تصمیم لازم را گرفته و به ما ابلاغ می‌کنند هرچند مشورت‌هایی هم می‌شود. من الان چیزی درباره گام پنجم و حتی اصل آن نمی‌توانم بگویم. این مساله به رصد تحولات بین‌المللی بستگی دارد. رییس سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه اروپا اگر به دنبال مکانیزم ماشه برود، برخلاف خواسته و نیت آنها است، خاطرنشان کرد: اگر مکانیزم ماشه فعال شود، از برجام چیزی باقی نمی‌ماند. این تناقص در گفتمان اروپایی‌هاست. افکار عمومی هم فهمید ایران بازیگر منصف و پایبند به تعهداتش است. امیدواریم این گفتمان اروپا اصلاح شود چراکه این گفتمان موجب هم‌ردیف شدن اروپا با امریکای بدعهد می‌شود. وی درباره برگشت‌پذیری کاهش تعهدات برجامی ایران بیان کرد: بسیاری از گام‌های ایران برگشت‌پذیر است یعنی اگر اروپایی‌ها به تعهدات‌شان عمل کنند، بسیاری از اقدامات قابل برگشت به سابق است.
