ناکامی «تعطیلات زمستانه مدارس» در بحران آلودگی هوا
از ابتدای پاییز امسال تاکنون به دنبال بحرانی شدن وضعیت آلودگی هوا، تعطیلی مدارس تنها تصمیمی بود که از سوی مسوولان گرفته شد و به اجرا درآمد، تاجایی که روزهای تعطیلی مدارس در آذرماه بیشتر از روزهای فعالیت آن بود با این حال اگرچه بیش از یک دهه است تعطیلی مدارس در روزهای اوج آلودگی هوا به صورت روزانه اعلام می‌شود اما سال گذشته مجلس طرح تعطیلات زمستانه که از سوی سازمان حفاظت محیطزیست کشور و وزارت آموزش و پرورش با هدف کاهش آلودگی هوا و توزیع سفر در طول سال تدوین شده بود را رد کرد. طرحی که به گواه کارشناسان آموزش و برنامه‌ریزی می‌تواند تکلیف مدارس را جهت تدوین تقویم آموزشی خود روشن کرده و از کاهش کیفیت آموزش دانش‌آموزان هم جلوگیری کند اما با وجود تمام هشدارهای کارشناسان، طرح تعطیلات زمستانه در ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی، ناکام و بی‌سرانجام بود، با این حال آنطور که نمایندگان می‌گویند بعید است به این دور از مجلس برسد و احتمالا میان بررسی لایحه بودجه از یادها می‌رود.
لایحه بداقبال
زمزمه‌های اولیه اجرای این طرح در زمان وزارت «محمدعلی نجفی»، یعنی سال 75 شنیده شد و وزیر وقت آموزش‌وپرورش هدف از اجرای آن طرح را امکان مسافرت‌های زمستانی خانواده‌ها بیان کرد؛ به همین دلیل نیز قرار شد، مدارس ١٠ روز در میانه زمستان تعطیل باشد و دانش‌آموزان ١٥ روز زودتر و در میانه شهریور به مدرسه بروند. این طرح، اما بخت چندانی نداشت و تنها پس از یک دوره کوتاه، اجرای آن با مخالفت دانش‌آموزان، معلمان و تصویب سه‌فوریتی مجلس، غیرقابل اجرا شد. توقیف این طرح، اما به معنای کنار گذاشتن آن برای همیشه نبود، بلکه سال‌ها بعد، دوباره زمزمه‌هایی مبنی بر ضرورت اجرای آن به راه افتاد؛ این‌بار، اما این شورای عالی آموزش‌وپرورش بود که قدم پیش گذاشت و پیشنهاد ساماندهی تعطیلات تابستانی دانش‌آموزان را بررسی کرد. شورای عالی همچنین در نامه‌ای از پژوهشکده تعلیم و تربیت خواست که این طرح را واکاوی کند و به مطالعه بیشتر درباره آن بپردازد، طرحی که البته این‌بار نیز ابتر ماند تا بارها و بارها از سوی مسوولان مختلف، تکرار شود. آلودگی هوای کلانشهرها باعث شد این موضوع دوباره مطرح شود. معصومه ابتکار، رییس اسبق سازمان حفاظت محیطزیست یکی دیگر از طرفداران طرح تعطیلات زمستانی بود؛ برای همین دی‌ماه 95، خبر داد که به وزارت آموزش‌وپرورش پیشنهاد تغییر تعطیلات مدارس را داده است، پیشنهادی که البته هیچگاه به نتیجه نرسید تا در سال 96، قرعه به نام عیسی کلانتری، رییس سازمان حفاظت از محیطزیست، افتاد که برای جبران تعطیلی دانش‌آموزان به دلیل روزهای آلوده، خواستار تغییر تقویم آموزشی البته در تهران باشد. او پیشنهاد داده بود: «مدارس در نیمه شمالی کشور و مناطق سردسیر از جمله تهران یک ماه زودتر آغاز و از 15 آذر تا 15 دی مدارس این مناطق تعطیل شود تا دانش‌آموزان با هوای آلوده مواجه نشوند.» اما کلانتری هم موفقیتی در قانع کردن نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای تصویب این طرح نداشت و طرح بار دیگر رد شد. با این حال سال گذشته به دنبال تشدید آلودگی هوا و تعطیلی مدارس محمدمهدی زاهدی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: «تقویم آموزشی کشور شروع و پایان سال تحصیلی را مشخص کرده است بنابراین هرگونه تغییر در تقویم آموزشی مدارس باید در مجلس مصوب شود؛ زمانی که این پیشنهاد به صورت لایحه از سوی دولت به مجلس تقدیم شود بررسی‌های لازم صورت می‌گیرد.» اما اظهارنظر زاهدی در حالی است در سال ۹۵ بود که به دنبال تشدید آلودگی هوا در پاییز، دولت لایحه‌ای را به مجلس ارسال کرد که در آن به جابه‌جایی بخشی از تعطیلات تابستانی مدارس اشاره شده بود که با کلیات آن در مجلس موافقت نشد و نمایندگان چنین موضوعی را نیازمند بررسی‌های کارشناسانه بیشتر دانستند. محمد قمی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس روز گذشته درباره اینکه آیا مجلس با توجه به وضع فعلی آلودگی هوا تصمیمی برای بررسی مجدد این لایحه دارد یا خیر به تعادل گفت: بعید است بررسی این لایحه به عمر مجلس فعلی برسد و اصلا در برنامه‌های نمایندگان هم نیست. اکنون مشغول بررسی لایحه بودجه هستیم و شرایط آلودگی هوا به گونه‌ای نیست که این لایحه به دستور کار بازگردد. ضمن اینکه نمایندگان درگیر انتخابات اسفندماه هم هستند. بنابراین هیچ بحثی برای رسیدگی به این لایحه وجود ندارد.
این درحالی است که روز گذشته منصور شیشه فروش، مدیرکل ستاد مدیریت بحران استان اصفهان از معاونت پیش‌بینی و پیشگیری سازمان مدیریت بحران کشور خواستار رسیدگی به وضعیت تعطیلات زمستانه با توجه به بحران آلودگی هوا شد. او درباره این موضوع بیان کرد: پیشنهاد داریم برای شهرستان‌های متأثر از آلودگی هوا طرح تعطیلات زمستانه به مدت یک ماه در دو بازه ۱۵ روزه در فصول پاییز و زمستان برای مقاطع تحصیلی آموزش و پرورش پیش‌بینی شود و به جای آن از تعطیلات تابستانی به همان میزان کسر شود.
موافقان و مخالفان طرح چه می‌گویند؟
مقاومت مجلس برای بررسی این لایحه در حالی است که این طرح هم مانند بسیاری از طرح‌ها و لوایح موافقان و مخالفان خود را دارد. گروهی از کارشناسان معتقدند تصویب لایحه نظم را به سیستم آموزشی بازگردانده و به کاهش آلودگی هوا هم کمک می‌کنند اما در مقابل مخالفان طرح معتقدند این موضوع نشان می‌دهد قرار نیست معضل آلودگی هوا به صورت ریشه‌ای حل شود و مسوولان تنها به دنبال یافتن راه‌حل‌های مقطعی هستند. مهدی کریمی، کارشناس آموزش و برنامه‌ریزی که از مخالفان طرح تعطیلی زمستانه مدارس است درباره این موضوع به تعادل گفت: این راهکارها نشان می‌دهد که کسی قصد مقابله با آلودگی هوا را ندارد. به جای اینکه به حل این معضل بپردازند، مدام به آموزش‌وپرورش فشار می‌آورند که تعطیلات تابستانی را کاهش دهد.
وزیر آموزش‌وپرورش می‌گوید آنهایی که می‌خواهند تعطیل کنند، فکر عقب افتادن دانش‌آموزان از دروسشان باشند؛ حالا با پیشنهاد چنین طرح‌هایی می‌خواهند دروس عقب‌افتاده راجبران کنند؛ در حالی که حتی اگر این طرح اجرا شود، افکار عمومی‌با آن همراه نخواهند شد.
او افزود: اجرای این طرح با مشکلاتی همراه است. شرایط جغرافیایی و اقلیمی‌استان‌ها با یکدیگر متفاوت است؛ مثلا، اگر آلودگی هوا در اصفهان بیشتر در فصل زمستان مشاهده می‌شود در خوزستان وسیستان‌وبلوچستان، آلودگی در فصل تابستان مشکلاتی را به وجود می‌آورد. علاوه براین، تعطیلات زمستانی باعث می‌شود دانش‌آموزانی که پس از اتمام این تعطیلات به مدرسه می‌آیند، حال و هوای درس و مشق را نداشته و دروس گذشته را فراموش کرده باشند یا اینکه ممکن است در برخی از سال‌ها آلودگی هوا مشاهده شود و در بعضی سال‌ها این مشکل به وجود نیاید. سال تحصیلی باید پیوسته باشد و وقفه دو هفته‌ای که وسط سال تحصیلی ایجاد می‌شود، اثرگذاری آموزش بر دانش‌آموزان را کمرنگ خواهد کرد. همچنین آغاز سال تحصیلی از نیمه شهریور با توجه به شرایط اقلیمی متفاوت کشور که نمی‌توان همه جا را به یک صورت درنظر گرفت، بازخورد خوبی نخواهد داشت.
با این حال محمدجواد محسنی‌نیا، پژوهشگر آموزش که با تصویب طرح تعطیلات زمستانه مدارس موافق است درباره آن بیان کرد: متاسفانه زمان آموزش در کشور ما به‌طور دقیق مشخص نیست؛ از یک سو در تنظیم مقررات به آن توجه نشده و از سویی دیگر در اجرای زمان آموزش گرفتار نواقص و کوتاهی‌هایی هستیم.تقویم آموزشی ما انعطاف‌پذیر و سیال نیست. بنده در قالب پژوهشی پیشنهادی مبنی بر وجود تعطیلات خاص ارایه دادم که طبق آن مدارس سه بازه زمانی ۱۰۰ روزه در هرسال به مدرسه بروند و هر ۱۰۰ روز تعطیلات داشته باشند. در این صورت این امکان وجود دارد که این تعطیلات به ویژه در اواخر پاییز و اوایل زمستان به علت وارونگی هوا و شرایط بد آب و هوایی به صورت شناور تغییر کند. در شرایط بحران وضعیت آلودگی هوا سلامت فرزندان ما به خطر می‌افتد به ویژه دانش‌آموزان ابتدایی و راهنمایی؛ به هرحال چاره‌ای نیست. ولی اگر در زمان آموزش انعطاف داشته باشیم می‌توان عقب‌افتادگی‌‌ها را جبران کرد. زمان آموزش را باید منعطف کرد.
او افزود: باید در تقویم آموزشی امسال زمانی را برای جبران عقب‌افتادگی آموزشی در نظر بگیرند. متاسفانه زمان آموزش در کشور ما به‌طور دقیق مشخص نیست؛ از یک‌سو در تنظیم مقررات به آن توجه نشده و از سویی دیگر در اجرای زمان آموزش گرفتار نواقص و کوتاهی‌هایی هستیم.
این پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش و کارشناس ارشد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با اشاره به تعطیلات کلانشهرها به علت آلودگی هوا و تعطیلات مناطقی چون اهواز به علت وقوع سیل و شرایط نامناسب آب هوایی گفت: متاسفانه در سال‌های گذشته نیز اتفاقاتی از این دست بروز کرده و آموزش و پرورش معمولا دنبال کلاس جبرانی و افزایش ساعات آموزش نیست. گوش شنوایی وجود ندارد و چشم‌ها بسته است. باید اصولی برخورد کنیم زیرا دچار مشکلات پایه اساسی در زمان آموزش هستیم.
