رد ارتباط بوی نامطبوع تهران با زلزله

گروه راه و شهرسازی|

بحث منشأ بوی نامطبوع تهران همچنان در کانون توجه محافل رسانه‌ای و کارشناسی قرار دارد. رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در این باره گفته انتشار بوی نامطبوع تهران، احتمالا ناشی از ترکیب شیمیایی گاز دی‌اکسید گوگرد موجود در هوا با رطوبت موجود در سطح زمین است. همزمان، مهدی زارع، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی مهندسی زلزله و زلزله‌شناسی ارتباط بوی نامطبوع با فعالیت گسل‌های تهران را رد کرد و گفت: «این بو ناشی از فعالیت‌های زمینی و آتشفشانی نیست.» به گزارش «تعادل»، دی ماه سال گذشته برای اولین‌بار ساکنان تهرانی در برخی مناطق بوی نامطبوعی را استشمام کردند. این بو به سرعت در بسیاری مناطق به خصوص شرق تهران پخش شد. همزمان مسوولان حوزه‌های مختلف، ‌از شهرداری و شورای شهر گرفته تا ستاد بحران، استانداری، ‌آتش نشانی و بسیاری دیگر برای پیدا کردن منشأ بو پای کار آمدند . فرضیه‌های مختلفی از جمله شیرابه‌های آرادکوه، فاضلاب، ماده شیمیایی مرکاپتان -که به گاز شهری‌ تزریق می‌شود به عنوان منشأ بوی نامطبوع پایتخت مطرح شد. فعال شدن آتشفشان دماوند و گوگردی بودن بوی منتشر شده فرضیه دیگری بود که قوت گرفت. فرضیه‌ای که مهدی زارع عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی مهندسی زلزله و زلزله‌شناسی آن را رد کرد و گفت: «این بو ناشی از فعالیت‌های زمینی و آتشفشانی نیست.»علی بیت‌اللهی، رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی پیشتر در مصاحبه با «تعادل» ضمن رد فرضیه زباله‌های آراد کوه گفته بود: «با مراجعه به این سایت از تاسیسات آن بازدید کردیم و چنین بویی درآنجا وجود نداشت. این را هم باید در نظر گرفت که سال‌هاست زباله‌ها دراین محل تخلیه و امحا می‌شوند و یک حادثه یک‌روزه و یک‌باره نیست و بلکه پدیده‌ای مستمر و روزانه است.اگر زباله‌های آراد کوه منشأ بوی بد باشد باید حداقل هفته‌ای یک یا دو بار این بو را در سطح شهر استشمام کنیم.»فرض دیگر، تخریب شبکه فاضلاب بود که این مورد هم مردود است. به گفته بیت‌اللهی در نقطه‌ای که فاضلاب نشتی داشته باشد، ‌بوی بد آن ساکنان اطراف را کلافه می‌کند و مردم با نزدیک شدن به منشأ بو دچار تهوع می‌شوند. اگر جایی از شبکه فاضلاب نشتی داشته باشد خودش را نشان می‌دهد.

   فرضیه جدید درباره منشأ بوی بد

دیروز اما علی بیت‌اللهی رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی فرضیه جدیدی را در این باره مطرح کرد و گفت: ممکن است گازهای متصاعده از زیر زمین در ترکیب با آلاینده‌های هوا قرار گیرند و باعث یک واکنش شیمیایی شده و کل گستره را در یک ساعت خاص دچار مشکل می‌کند. البته این را هم باید در نظر داشت که در زمان‌هایی که این بو استشمام شده معمولا بارش باران و گرفتگی هوا را داشته‌ایم و ممکن است با پدیده بارش هم در ارتباط باشد.این که این گازها از چه نوع هستند و چگونه در زیر زمین جمع شده‌اند را می‌توان مانیتور کرد .اما در نهایت منشأ بوی بد تهران هیچگاه مشخص نشد و تقریبا فراموش شده بود که مجددا از ابتدای آذر سال جاری این بو در برخی نقاط شهر استشمام شد و طی یک ماه گذشته بیش از 7 بار شهروندان تهرانی ناگزیر از استشمام این بوی متفعن بودند .

   انگشت اتهام به سمت سوخت مازوت

طی یک ماه گذشته نیز مسوولان نتوانسته‌اند دلیل بوی نامطبوع را مشخص کنند و جدیدترین فرضیه این است گوگرد موجود در سوخت مازوت کارخانه سیمان شهرری باعث ایجاد این بو شده است. همچنین به گفته مدیرکل منابع انسانی سازمان محیط زیست نیز، شهرری به عنوان یکی از منابع اصلی انتشار بو ذکر شده است، زیرا انتشار بو ابتدا از شهرری آغاز و سپس در سطح شهر پخش می‌شود. روز گذشته نیز استاندار تهران منشأ بوی نامطبوع تهران را ناشی از افزایش گوگرد دانست و گفت: «گاز دی‌اکسید گوگرد بر اثر سوخت مازوت حاصل می‌شود و در روزهایی شاهد انتشار بوی نامطبوعی در تهران بودیم که بعد از بررسی‌ها به این رسیدیم که دی‌اکسید گوگرد موجود در هوای تهران بالاتر رفته است و در نتیجه قرار شد دیگر کارخانه سیمان تهران از مازوت استفاده نکند.»محمد رستگاری، معاون پایش و نظارت اداره کل محیط زیست استان تهران اما ادعای مطرح شده توسط استاندارد تهران را رد کرد و گفت: تاکنون ۴ بار کارشناسان سازمان برای بررسی تبدیل سوخت مازوت به گاز به کارخانه سیمان شهرری مراجعه کرده‌اند و تغییر سوخت مصرفی به گاز را تایید کرده‌اند. همچنین از مدیرعامل اداره گاز استان نیز رسما استعلام کردم و با اطمینان اعلام کردند که سوخت کارخانه گاز است.او در پاسخ به این سوال که اما بوی نامطبوع همچنان در شهر تهران منتشر می‌شود، گفت: سوخت کارخانه سیمان شهرری به عنوان یکی از احتمالات منشأ بوی نامطبوع مطرح و قرار شد که مورد بررسی قرار گیرد و در نهایت مشخص شد؛ اکنون سوخت آن گاز است که این نشان می‌دهد گزینه اشتباهی مطرح شده بود.

   تئوری مرکز تحقیقات وزارت راه

بیت‌الهی با اشاره به اینکه افزایش غلظت گاز گوگرد به ویژه در مناطق جنوبی در هنگام انتشار بوی بد، سنجش شده است، گفت: بررسی‌های شخصی‌ من که بخشی از آن، مبتنی بر داده‌های شاخص کیفیت هواست، نشان می‌دهد که ترکیب گاز دی‌اکسید گوگرد با رطوبت هوا منجر به ایجاد اسیدی می‌شود که در اثر برخورد با هوای نامطبوع یا سطح زمین، فعل و انفعالاتی را ایجاد می‌کند و بوی بد را به شکل ناحیه‌ای تشکیل می‌دهد.او تصریح کرد: برای اظهارنظر قطعی در خصوص بوی نامطبوع تهران به اندازه‌گیری داده‌ها نیازمند هستیم. در واقع، شهر تهران نیاز فوری به تجهیز و نصب ایستگاه‌های سنجش گاز و ایستگاه‌های برخط سنجش آب‌های زیرزمینی دارد.بیت‌اللهی گفت: نصب ایستگاه‌های سنجش گاز و همچنین ایستگاه‌های برخط سنجش آب‌های زیرزمینی به پژوهشگران در تشخیص و علت‌یابی پدیده بوی نامطبوع پایتخت، یاری می‌رساند. در واقع با نصب این ایستگاه‌ها، گازهایی که احتمال دارد در آب‌های زیرزمینی و همچنین سطح آب زیرزمینی نوسان داشته باشند سنجش شده و مورد ارزیابی علمی قرار می‌گیرند.به گفته علی بیت‌اللهی برای کشف دلایل بوی بد پایتخت، تهیه ایستگاه‌های سنجش گاز و ایستگاه‌های برخط سنجش آب‌های زیرزمینی ضروری است. او افزود: به دلیل انتشار بوی نامطبوع در فصل‌های مختلف و همچنین در مناطق آلوده، پژوهشگران نیازمند ایستگاه‌های سنجش گاز و همچنین ایستگاه‌های برخط سنجش آب‌های زیرزمینی هستند. بیت‌اللهی توضیح داد: سال گذشته تمامی چشمه‌های احتمالی بوی بد تهران از جهات مختلف مورد بررسی قرار گرفت. از جمله آنها احتمال پخش گاز مرکاپتان که گاز بدبویی است و به گاز طبیعی که بی‌بوست تزریق می‌شود تا نشتی آن در گاز شهری مورد توجه قرار بگیرد، مورد بررسی قرار گرفت. تحقیقات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نشان داد که گاز مرکاپتان دلیل این وضعیت نیست.او گفت: پخش بوی بد در فضای شهر تهران به صورت یکنواخت در مناطق مرکز، غرب، شرق و حتی پارک پردیسان احساس شد. این یکنواختی نشان می‌دهد که پخش‌شدگی بو، ناحیه‌ای است. بررسی‌های مختلف درخصوص کارخانه‌های واقع در جنوب تهران یا وزش باد از جنوب به شمال و مواردی از این دست، مدل‌سازی شد.متاسفانه سال گذشته به دلیل آنکه هیچگونه ایستگاه سنجش گاز در سطح شهر تهران نصب نشد و تاکنون نیز پیگیری‌ها به ثمر ننشست، علت قطعی این پدیده پیدا نشد. سال گذشته با رفع بوی نامطبوع، پیگیری‌ها برای تهیه و نصب دستگاه‌ها به فراموشی سپرده شد، اما امسال مجددا با انتشار مجدد بو، مشخص شد نصب این دستگاه‌ها از ضروریاتی است که باید مورد توجه جدی مسوولان قرار بگیرد.

   رد ارتباط بو با زلزله

از سوی دیگر شایعاتی در خصوص ارتباط بوی بد تهران با زلزله مطرح شده است که مهدی زارع رییس پژوهشگاه زلزله‌شناسی ضمن رد این موضوع درباره آن توضیح داد: در تهران و اطراف تهران چشمه گوگردی فعال مثل دماوند و هراز نداریم و معتقدم بوی نامطبوع تهران در این فصل که آلودگی هوا را داریم ناشی از آلودگی‌های محیطی است. در جا‌هایی اعلام می‌کنند که بوی بد احساس شده، ولی محل‌های گسل‌های آن را اعلام نمی‌کنند در صورتی که باید محل‌های گسل‌ها اعلام شود .این استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی در ادامه گفت: در تهران و اطراف آن چشمه گوگردی فعال مثل دماوند و هزار نداریم؛ بنابراین مطرح کردن این موضوع به عنوان تئوری زمانی مورد قابل نقد و بررسی است که یک دلیلی هم برای آن آورده شده باشد.جدای از این موضوع احتمال زلزله همیشه در تهران بالاست. این فاکتور نه قابل رد است و نه قابل اثبات است و چیزی که نه قابل رد است و نه قابل اثبات علمی نیست.استاد تمام پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی تاکید کرد: طرح موضوع علت انتشار بوی گوگرد در تهران و ربط داشتن آن به زلزله قابل استناد و علمی نیست. نه تنها چشمه فعال در این مناطق تهران و اطراف تهران نداریم حتی چشمه گوگردی که در این ماه‌ها فعال شده باشد نیز نداریم.

   بیشترین شکواییه مربوط به 3 منطقه

شینا انصاری، مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران نیز توضیحاتی درباره آخرین اقدامات صورت گرفته برای شناسایی و رفع منبع بوی نامطبوع در سطح تهران ارایه کرد و گفت: امسال در چند نوبت بوی نامطبوع از طریق سامانه 137 گزارش شد و برخی مناطق تهران در روزهای 11، 17، 13و 24 آذر و روز یکشنبه با این بو درگیر بودند.انصاری ادامه داد: بو، آلودگی نسبتا جدیدی در سطح دنیا است و ممکن است منبع مشخص داشته باشد یا چندین گاز در شرایط خاص با هم ترکیب شوند و بو تولید کنند.هنوز منشأ بو به‌طور قطعی مشخص نشده است، ما با مجهولی به نام بوی نامطبوع مواجه هستیم؛ اما پس از بررسی همه روزهایی که شاهد بوی نامطبوع بودیم، برخی عناصر مشترک را مشاهده کردیم.انصاری توضیح داد: به عنوان مثال در همه روزها شاهد اینورژن (وارونگی دما) بودیم یا سرعت وزش باد بسیار کم و حداکثر 4 متر بر ثانیه گزارش شده بود، جهت باد هم در همه این روزها جنوب به شمال بود که باعث شده نظریه انتقال آلودگی‌های جنوب تهران به داخل پایتخت پررنگ شود، اما با توجه به سرعت باد این مورد دور از ذهن است. همچنین متوجه شدیم در همین شرایط اینورژن، کارخانه سیمان ری چندین هفته مازوت می‌سوزاند، پالایشگاه ری از سوخت مازوت، نیروگاه بعثت در خزانه بخارایی و نیروگاه باقرشهر در ری از گازوییل استفاده می‌کردند. در شرایط وارونگی دما، سوخت سنگین می‌تواند هم دی‌اکسید گوگرد و هم ذرات معلق تولید کند که بسیار مضر است و باعث تشدید آلودگی هوا می‌شود.مدیرکل محیط زیست شهرداری تهران گفت: قابل قبول نیست که در شرایط هشدار هوا، زمانی که بسیاری از فعالیت‌های شهروندان تحت تاثیر آلودگی هوا قرار می‌گیرد، صنایع تهران از سوخت سنگین و آلوده‌کننده استفاده کنند. در نتیجه با توجه به شرایط موجود، موضوع عدم استفاده از سوخت مازوت را قویا پیگیری کردیم.مدیرکل محیط زیست شهرداری تهران با تاکید بر اینکه به هر حال کانون بوی نامطبوع در تهران وجود دارد، اضافه کرد: در اطراف تهران صنایع آلاینده داریم اما از نظر قانونی شهرداری تکلیفی برای ورود در این زمینه ندارد و متولی نظارت و پایش صنایع آلاینده، سازمان محیط زیست است.

   تشکیل کارگروه تخصصی

او با اشاره به اقدامات این مجموعه برای تشخیص منبع بو و برون رفت از آن تصریح کرد: ما در شهرداری تهران کارگروه علمی راه‌اندازی کردیم، البته کارگروهی هم با محوریت استانداری تشکیل شده است.در گام اول بر اساس گزارش سامانه 137 نقشه سیر زمانی و مکانی شکواییه‌ها را تهیه کردیم. بر مبنای این نقشه، بیشترین مناطقی که بو در آنها استخراج می‌شد، شناسایی شده است.در مرحله دوم مناطق را درگیر کردیم؛ با کارشناسان گروهی را تشکیل داده و جلسات کارشناسی متعددی برگزار کردیم. در این جلسات و بر اساس نظرات کارشناسان فرمی را تهیه کردیم که کارشناسان محیط زیست و نواحی در فرایند شناسایی مشارکت فعال داشته باشند.انصاری تاکید کرد: همچنین قرار است تجهیزات و ادوات مورد نیاز برای نمونه‌برداری تهیه و در سطح مناطق توزیع شود که به محض تولید بوی نامطبوع، نمونه‌گیری صورت بگیرد و سپس برای تعیین پارامترهای مواد بو به آزمایشگاه انتقال یابد. پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در تحقیقی که سال گذشته و امسال انجام داد، اشاره کرده که در روزهای گسترش بوی نامطبوع، در ایستگاه‌های پایش شاهد افزایش غلظت دی‌اکسید گوگرد بوده‌ایم. اینها مواردی است که باید ارتباطشان با بوی نامطبوع مشخص شود. بر اساس گزارش‌های ارسالی از سامانه 137، بیشترین گزارش‌های رسیده مربوط به مناطق 2، 6، 10 و عمدتا مناطق مرکزی تهران بوده است.