«معماری بوشهر»؛ سمفونی رنگ، باد و نور

مهندسان معمار بوشهر، با آفرینش‌های هنری خود در مجموعه بافت، نه تنها روح، احساس، هیجان، بلکه سلامت کالبدی ساکنین را فراهم آورده بودند. پروفسور ایرج نبی‌پور رییس پژوهشکده فناوری خلیج فارس در نشست جادوی بافت تاریخی بوشهر گفت: اگر چه به دلیل شهادت سردار عزیزمان، حال جامعه خوش نیست و تصمیم به عدم برگزاری این جلسه داشتیم، اما تهدید توییتری ترامپ در خصوص هدف قرار دادن مکان‌های فرهنگی ایران ما را بر آن داشت تا این نشست فرهنگی قطعا برگزار شود.  او با اشاره به تاثیر بنیادین فرهنگ بر جوامع بشری افزود: وقتی آلمان نازی به سن پترزبورگ حمله کرد، مردم این شهر نمادها و آثار فرهنگی آن را جمع‌آوری و به مکان‌های امن منتقل کردند و این موضوع، نشانگر اهمیت این نمادها در هویت بخشی به شهر کنونی سن پترزبورگ است. این پژوهشگر اظهار کرد: استعمار همواره برای نفوذ و سلطه خود، کشورها را از فرهنگ تهی می‌کند تا بتواند بر آنها سلطه ایجاد کند. نبی پور با اشاره به پژوهش‌های میدانی خود در بافت قدیم بوشهر اظهار کرد: وقتی جهت انجام یک پروژه تحقیقاتی، به عکاسی و رصد بافت مشغول بودم به این نتیجه رسیدم که شراره‌های بافت قدیم بوشهر با تمام خستگی و بی‌مهری نسبت به آن، طنازی می‌کند و از این رو است که هر روحی در شوق وصال آن سوزان می‌شود و ناخواسته در شبکه کوچه‌های تنگ و پیچیده آن محو می‌شود. او این تفسیر شاعرانه را متکی بر ذات معماری دوآلیسم بافت قدیم بوشهر دانست و گفت: برخلاف بسیاری از نقاط دیگر ایران، معماری بوشهر هم درونگرا و هم برونگرا است، به‌طوری که علاوه بر درون زیبا، بیرون همه پسندی نیز دارد. رییس پژوهشکده فناوری خلیج فارس به شمارش برخی از نمادهای معماری بوشهر پرداخت و گفت: پنجره‌های نیم دایره که تقریبا در تمام نقاط بافت قدیم با آن روبرو می‌شویم یکی از این نمادهاست که مانند عشوه چشم عشاق بر پیکره این بناها خودنمایی می‌کند. نبی‌پور ادامه داد: معماران این کهن بافت در کار گذاشتن پنجره‌ها با طاق قوسی از قوانین تقارن سود جسته‌اند و در هر ضلعی از ساختمان، با تابعیت از اصل هدایت حداکثر وزش باد و نور به اندرون، از تعداد بسیار چشمگیر پنجره در هر ضلعی از بنا استفاده نموده‌اند. این پژوهشگر بیان کرد: قوس نیم دایره بر سر پنجره‌ها نشانگر تمایل فرار انسان از فضای سه بعدی به دو بعدی، یعنی یک گام نزدیک‌تر بر بی‌بعدی و بیکرانگی هستی است و اینگونه است که حیات در درون این بناها، در ارکستری از الگوهای هندسی معنا می‌یابد.

پروفسور ایرج نبی‌پور شیشه‌های رنگی و اصول تقارن در به کارگیری آن را یکی از شگفتی‌های این سبک معماری می‌داند و معتقد است پنجره‌ها و شیشه‌های رنگی بافت قدیم بوشهر، همچون چشم و ریه‌های این ارگانیسم هستند که باد، نور و حیات را به اندرون هدایت می‌کنند و انرژی، زندگی و پویایی آنها را فراهم می‌آورند.

او در این خصوص اضافه کرد: استفاده از رنگ یکی از مشخصه‌های معماری ایرانی-اسلامی است چرا که در دیگر کشورهای اسلامی (مثلا عربستان) به دلیل اقلیم و طبیعت آن، کمتر به رنگ‌ها توجه شده اما در ایران و به واسطه طبیعت غنی آن، رنگ‌ها جایگاه ویژه‌ای دارند. این پژوهشگر خاطرنشان کرد: اگرچه در معماری اسپانیا، عثمانی و شمال شرق آفریقا هم با پدیده رنگ روبرو هستیم، اما تفاوت‌های فاحشی با معماری بوشهر دارند و می‌توان این معماری را صاحب سبک دانست. رییس پژوهشکده فناوری خلیج فارس تاکید کرد: رنگ و نور، حیات را در بافت بوشهر معنی می‌کند و بعضا در این معماری با رگباری از رنگ و نور مواجه می‌شویم.