وقت دلارزدایی از اقتصاد

آیا اتحادی علیه زرادخانه ترامپ در حال شکل‌گیری است

گروه اقتصاد کلان|

«دلار» به اسلحه امریکا تبدیل شده است. این موضوعی است که نشریه اقتصادی اکونومیست در تازه‌ترین گزارش خود به ‌آن پرداخته و به این نکته اشاره کرده است که از زمان روی کار آمدن ترامپ دلار به ابزاری جهت تحت فشار قرار دادن کشورها تبدیل شده و از آن سوءاستفاده سیاسی می‌شود. این موضوعی است که کشورهای مقابل امریکا را به اندیشیدن چاره وا داشته است. راهی که روسیه، چین و برخی دیگر از کشورها پیش‌ گرفته‌ا ند و آن دلارزدایی از اقتصادشان است. به گزارش «تعادل»، اکونومیست در تازه‌ترین گزارش خود درباره اقتصاد امریکا، به تبدیل شدن دلار به عنوان «اسلحه‌ای علیه کشورها»، توضیح داده و آورده: از زمانی که دلار نقش ارز غالب جهان را به عهده گرفت (از نیمه‌های قرن بیستم میلادی)، موقعیت امریکا به عنوان ابر قدرت مالی جهان تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر سرنوشت اقتصادی کشورها به عهده گرفته است. با این حال این فقط در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ است که امریکا حداکثر قدرت خود را برای به کار گرفتن یک جنگ مالی به کار گرفته است. نتایج این اقدامات اما شگفت‌انگیز و تکان‌دهنده بوده است! دیگر کشورها به تقلا افتاده‌اند که از هژمونی مالی امریکا رهایی یابند.  در سال 2018 خزانه‌داری امریکا اقدام به وضع برخی محدودیت‌های قانونی برای شرکت روسال (شرکت چندملیتی چینی-روسی آلومینیوم) کرد. این محدودیت‌ها جهت ممانعت از دسترسی آزادانه این شرکت به سیستم مالی مبتنی بر دلار اعمال شد. پس از چنین تصمیمی این شرکت دیگر نمی‌توانست با شرکت‌های طرف مقابل خود معامله کند. به این ترتیب ظرف مدت کوتاهی اتاق‌های پایاپای غربی از تسویه اوراق بهادار این شرکت سرباز زدند. به این دلیل قیمت این اوراق ناگهان سقوط کرد. امریکا در حال حاضر بیش از 30 برنامه فعال در زمینه تحریم‌های مالی و تجاری دارد. در تاریخ دهم ژانویه استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری اعلام کرد که «حمایت میلیاردها دلاری از رژیم ایران را قطع خواهد کرد.» در همین حال وزارت امور خارجه امریکا اعلام کرده است که احتمالا دسترسی عراق به حساب دولتی‌اش در بانک مرکزی «فدرال رزرو» امریکا محدود شد. این امر باعث می‌شود که استقاده عراق از درآمد نفتی خود محدود شود. این اقدام می‌تواند منجر به وجود بحران مالی در اقتصاد عراق خواهد شد. به هر حال مشخص است که امریکا اکنون به شکل منحصر به فردی استفاده از جنگ مالی را در خدمت سیاست خارجی خود به کار گرفته است.

  نقش جهانی دلار

چگونه امریکا به جهان سلطه مالی دارد؟ این سوالی است که اکونومیست سعی کرده به آن پاسخ بگوید. در گزارش اکونومیست آمده: این رفتار امریکا در حالی انجام می‌شود که دلار در سطح جهانی به عنوان واحد پولی که ارزش پول‌های رایج دنیا را با آن می‌سنجند و همچنین برای حفظ ارزش دارایی‌ها از آن استفاده می‌شود به کار می‌رود. همچنین در دنیا حداقل نیمی از مبادلات جهان به دلار انجام می‌شود. این میزان پنج برابر سهم امریکا از واردات کالاهای جهان و سه برابر سهم صادرات آن است. از طرف دیگر دلار ارز ممتاز بانک‌های مرکزی و بازار سوم است همچنانکه دو سوم اوراق بهادار جهانی و ذخایر ارزی با دلار انجام می‌شود. باید قبول کرد که ریتم مالی جهان، امریکایی شده است. وقتی نرخ بهره در امریکا تغییر می‌کند یا در وال استریت هیجانی رخ می‌دهد، بازارهای جهانی به این رویدادها پاسخ می‌دهند. در عین حال امریکا سیستم سوییفت را در اختیار دارد که اعضای آن روزانه سی میلیون بار از آن استفاده می‌کنند. در کنار آن سیستم پرداخت‌های بین بانکی (chips) نیز وجود دارد که روزانه میلیون‌ها دلار در آن جابه‌جا می‌شود. امریکا از طریق این سیستم‌ها برای نظارت بر فعالیت‌ها استفاده می‌کند. بنابراین اشخاص و موسسات در سراسر جهان تحت سلطه و حتی مجازات مالی امریکا قرار دارند.

  دلار کی اسلحه شد؟

در ادامه نشریه اقتصادی اکونومیست مروری کرده است به مبداء به کار‌گیری دلار به عنوان ابزاری جهت تهدید کشورها. این مبدا یازدهم سپتامبر2001 بوده است. اکونومیست چنین توضیح داده: از 11 سپتامبر امریکا رویکرد استفاده از دلا به صورت اسلحه را به‌کار بست. از 11 سپتامیر 2001 این کشور با استفاده از نظام مالی خود جریمه‌های سنگین بزرگی را به جرم پولشویی به بانک‌های خارجی تحمیل کرد. در سال 2014 به این وسیله یک ضربه مالی 9 میلیارد دلاری به یک موسسه فرانسوی تحمیل کرد. ضربه‌ای که این موسسه را به لرزه درآورد. با این حال اکنون دونالد ترامپ استفاد از تسلیحات مالی را به سطح جدیدی رسانده است. او اکنون از تحریم‌ها برای آسیب‌ وارد کردن به نظام اقتصادی ایران، کره شمالی، روسیه، ترکیه، ‌ونزوئلا و... استفاده کرده است.  زرادخانه ترامپ همچنین وضع تعرفه‌ها و آسیب‌های قانونی به شرکت‌های بین‌المللی را به کار گرفته‌ است. از جمله این شرکت‌ها هواوی است که ترامپ آن را متهم به جاسوسی برای چین کرده است. در عین حال تحریم‌های ثانویه‌ای هم به کار گرفته شده‌اند که این تحریم‌ها در مورد شرکت‌هایی کار می‌کند که هنوز با شرکت‌های لیست سیاه امریکا تجارت می‌کنند. برای مثال در سال 2018 دیدیم که پس از اینکه ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد، شرکت‌های اروپایی یکی پس از دیگری از ایران گریختند. این در شرایطی است که اتحادیه اروپا این شرکت‌ها را برای ماندن در ایران ترغیب می‌کرد.

   متحد علیه زرادخانه ترامپ

استفاده از دلار در جهت مقاصد سیاسی توسط ترامپ منجر به آن شده است که دیگر کشورها قدرت دلار را ابزاری جهت سوءاستفاده سیاسی ترامپ بدانند. اکونومیست این موضوع را چنین توضیح می‌دهد: پوتین پیش‌تر دلار را سلاح سیاسی امریکا دانسته بود. این اتفاق نظر در رهبران چین هم وجود دارد. در اتحادیه اروپا هم کشورهایی مانند انگلستان و فرانسه که نگران مخدوش شدن نظم تجارت جهانی توسط امریکا هستند، تلاش می‌کنند قدرت ارز دلار را خنثی کنند. روندی که به هلاکت مالی امریکا منجر خواهد شد.

  افق پیش رو

در ادامه اکونومیست تلاش کرده مسیری را که کشورها برای دلارزدایی اقتصاد خود می‌کنند تشریح کند. در این گزارش آمده است:  اکنون عصر جدید آزمایش‌های پولی در جریان است. انجام معاملات و مبادلات از طریق ارزهای محلی و در عین حال به کار افتادن پرداخت‌ها از طریق ارزهای دیجیتال بخشی از این آزمایشات جدید هستند. در عین حال در ماه ژانویه روسای جمهورچین و روسیه اعلام کردند که می‌خواهند تسویه‌ حساب‌های دوجانبه با ارز خود را گسترش دهند. در عین حال در حاشیه اجلاس اخیر کشورهای ایران، مالزی، ترکیه و قطر پیشنهاد استفاده از ارزهای رمزنگاری شده، ارزهای ملی، طلا و کالا برای تجارت پیشنهاد شد. اخیرا تام کیتینگ از موسسه تحقیقاتی تینک‌تانک می‌گوید این فعالیت‌ها یک نقطه عطف است. کشورهایی که در معرض آسیب اقدامات امریکا بودند اکنون برای مقالبه جسورتر شده‌اند. این گزارش به برخی از این اقدامات اشاره کرده و گفته است که اکنون برخی کشورها در حال کاهش سهم دلار از ذخیره‌های ارزی خود هستند. روسیه اخیرا اعلام کرده که برنامه دارد سهم دلار صندوق ثروت کشور را به 125 میلیارد دلار کاهش دهد.  الویرا نابیولینا، رییس بانک مرکزی روسیه پیش‌تر گفته بود که روسیه تمایل به متنوع کردن ریسک ارزی خود دارد و به گفته وی جهان نیز برای چنین تغییری متمایل است. این سخنان شبیه سخنان مقامات پولی انگلیس است که به تازگی اعلام کرده بودند نظام پولی دلارمحور را ادامه نخواهند داد.