آموزش شهروندی در طول زمان

مفهوم شهروندی یکی از دیرپاترین مفاهیم سیاسی اجتماعی است که از دوران یونان باستان تاکنون مورد توجه شمار زیادی از اندیشمندان سیاسی و اجتماعی قرار داشته است. هر چند ممکن است دیدگاه

نظریه‌پردازان گوناگون نسبت به اهمیت این مفهوم متفاوت باشد، اما به هر صورت جایگاه ویژه آن در نظام اندیشه بشر، نشان از اهمیت برجسته آن دارد. جالب اینکه تعلیم و تربیت شهروندی در کانون توجه کتاب‌های مهمی نظیر جمهوریت افلاطون و سیاست ارسطو نیز قرار گرفته است.

هر جامعه در هر دوره زمانی، موافق مقتضیات خود از انسان‌هایی که عضو آن هستند مطالبات معینی دارد که از ذات زندگی اجتماعی سرچشمه می‌گیرد. لذا در پرتو مجموعه فعالیت‌های هدفمند و سنجیده جامعه سعی بر آن دارد که فرد مورد پسند خود را به عنوان شهروندان امروز و فردا مجهز به مهارت‌هایی کندکه او بتواند در عرصه زندگی فردی، اجتماعی، اقتصادی و فنی نقش موثری ایفا کند

آموزش شهروندی مستلزم یادگیری دانش‌آموزان و افراد از طریق انجام فعالیت‌های کاملاً فعال تجربه‌های مشارکتی در مدرسه یا جامعه محلی و فراتر از آن است.آموزش شهروندی، افراد و دانش‌آموزان را به یک سری ابزارها (شامل دانش و درک مهارت‌ها و نگرش‌ها، ارزش‌ها و گرایش‌ها) مجهز می‌کند و آنها را قادر می‌سازد تا مشارکتی فعالانه و معقول در نقش‌ها و مسوولیت‌هایی که در زندگی بزرگسالی با آن روبه رو خواهند شد، داشته باشند. این رویه، آموزش شهروندی را با کل تجربه آموزش دانش‌آموزان پیوند می‌دهد.در واقع آموزش‌های شهروندی یک پدیده کارکردی محسوب می‌شود که در اثر نیاز به وجود آمده و در رفع آن نیازها می‌کوشد. این پدیده‌ دارای کارکرد آشکار و پنهان با رویکرد مثبت است، چرا که در جهت انسجام و استحکام جامعه و شهر سودمند است.از جمله کارکردهای مثبت آموزش‌های شهروندی این است که فعالیت‌های آموزشی با رویکرد شهری و شهروندی به مخاطبان منتقل شده و با مشارکت شهروندان به اهداف آن نظم و جهت داده می‌شود. همچنین در این مسر، محتوای آموزشی موثر و اثربخش، فعالیت‌های آموزشی و تجارب یادگیری، تقویت شده و اثر متحد و یکپارچه‌ای ایجاد کرده و الگوهای ساختاری مورد هدف را در افراد به وجود می‌آورد.از دیگر کارکردهای آموزش‌های شهروندی و مشارکت‌های اجتماعی، مشخص‌ شدن نیازهای جامعه در بین سطوح و اقشار جامعه، توسعه مشارکت‌های اجتماعی در راستای بازیابی و بازسازی شهر، شناخت ظرفیت‌های نیازهای موجود در بستر شهر، توجه مدیران شهری به سرمایه‌های اجتماعی جامعه و رشد و اعتلای آن است. علاوه بر آن می‌توان به مواردی همچون ایجاد تعلق اجتماعی در بین مردم، ایجاد و گسترش زندگی اجتماعی مطلوب در شهر، پی‌ریزی شالوده‌‌ای محکم به ‌منظور توسعه پایدار شهری، بهبود زیرساخت‌های حل مشکلات شهری، مثل حمل‌ و نقل، بازیافت، حفظ محیط ‌زیست و فضای سبز و ... نیز اشاره کرد.در کنار اینها بهبود وضعیت اجتماعی، بهداشتی و فرهنگی‌ جامعه شهرنشینی، حفظ محیط سبز در شهر، همکاری حوزه خدمات شهری و گسترش مشارکت آنان در جهت پیشبرد اهداف شهری، به وجود آمدن حس مشارکت فرهنگی و اجتماعی در بستر جامعه، اعتلای طرح‌های توسعه شهری به روش گروهی، مردمی و مشارکت، تقویت نقش شهرداری در ابعاد آن با شهروندان، استفاده بهینه از منابع موجود، اعتلا و ارتقای هویت مشارکتی در مناطق و محلات و توانمندسازی جامعه برای پذیرفتن مسوولیت شناسایی مشکلات، از دیگر کارکردهای آموزش شهروندی است.مدیریت خدمات و بهداشت شهری بدون مشارکت گسترده و متشکل مردم، امکان‌پذیر نخواهد بود. بسیاری از آلودگی‌های زیست‌محیطی، ناشی از عدم‌ همکاری و مشارکت مردم یا عدم‌ آشنایی آنها با فرهنگ زندگی شهری است و تجربه ثابت کرده که آموزش مردم به میزان زیادی می‌تواند بر رفتار آنها در تولید آلودگی‌های زیست‌محیطی و بهداشت عمومی موثر باشد.برای مثال در مورد تفکیک زباله، به‌ دلیل عدم ‌آگاهی مردم یا به‌ دلیل عدم‌ سرمایه‌گذاری در آموزش مردم، روزانه هزاران تن مواد باارزش و قابل بازیافت به همراه دیگر مواد زباله‌ها نابود می‌شوند و بر آلودگی‌های محیط می‌افزایند. آموزش مردم در تغییر الگوی مصرف آب، تولید فاضلاب، آلودگی هوا، صوتی و ... همین نتایج را می‌تواند به همراه داشته باشد.