استخر آب کشاورزان، تهدیدِ جدیدِ تاریخ برازجان!

یک دانش‌آموخته تاریخ از تخریب تدریجی «مهرکده محمدآباد دشتستان» خبر می‌دهد؛ محوطه‌ای تاریخی که کشاورزان منطقه مدتی است در چند متری‌اش با حفر گودالی، قصد ایجاد استخر آب برای کشت خود را دارند. اسماعیل کهنسال با اشاره به بررسی‌های باستان‌شناسی چند سال گذشته اسماعیل یغمایی در معبد «مهرکده محمدآباد دشتستان» بیان می‌کند: اکتشافاتی از این معبد تاریخی در منطقه برازجان استان بوشهر انجام شد، اما متاسفانه کاوش‌ها تکمیل نشد و محوطه به حال خود رها شد. او با اشاره به اینکه یغمایی ـ باستان‌شناس ـ معتقد است، احتمالا «مهرکده سنت کلمنت ایتالیا» با اقتباس از مهرکده محمدآباد دشتستان بوشهر ساخته شده، بیان می‌کند: بر اساس نتایج آن، احتمال می‌رود این محوطه متعلق به دوره اشکانی باشد، دوره‌ای تاریخی که آثار آن هنوز در کشور محدودند. او با تاکید بر اینکه با وجود ثبت ملی این محوطه به‌طور کامل در فهرست آثار ملی در دهم مهرماه ۱۳۸۰ به شماره ۴۱۹۲، در طول چند سال گذشته هیچ حفاظتی از این محوطه انجام نشده است و دست‌کم طاق‌ها تا دو سال گذشته سالم بودند، به ایسنا می‌گوید: بعد از دو سال پنجشنبه ۲۶ دی‌ماه به این محوطه تاریخی رفتم، اما به چشم خود دیدم که علاوه بر تخریب طاق‌های معبد، گیاهان هرز روی سطح محوطه سبز شده و یک گودال بسیار بزرگ در حدود ۵۰ متری آن حفر شده است. این دانش‌آموخته تاریخ در مقطع کارشناسی ارشد با اشاره به اینکه کف گودال حفر شده به‌طور کامل کامپکت شده است، بیان می‌کند: مردم محلی می‌گویند این کار توسط کشاورزان و برای احداث یک استخر انجام شده تا با جمع‌آوری آب داخل آن، بتوانند مزارع خود را آبیاری کنند. کهنسال با اشاره به اینکه دپوی سنگ‌های باقیمانده از حفر این گودال در کنار آن ادامه می‌دهد: از یک سو مشخص نیست خاک‌های این محوطه را کجا دپو کرده‌اند، از سوی دیگر در سنگ‌های دپو شده در کنار این محوطه، تعدادی آثار به چشم می‌خورد، مانند «سنگ مکال» که شئی سفالی است که از شیراف تا دشتستان در بیشتر سایت‌های تاریخی وجود دارد و برخی معتقدند که در گذشته با آن گندم کوبیده می‌شده و به اعتقاد برخی دیگر در وسیله‌ای قرار گرفته و به سمت دشمن پرتاب می‌کرده‌اند. او با اشاره به وجود «سنگ سیاه» در بین سنگ‌های دپو شده در این محوطه تاریخی بیان می‌کند: کاخ‌های هخامنشی قرار گرفته در این منطقه از استان بوشهر، منحصربه‌فرد هستند، چون پایه ستون‌های آنها دو رنگ سیاه و سفید را به صورت مخلوط دارد یا یک رنگ در بالای سنگ و رنگ دیگر در پایین آن است، از این نوع سنگ، فقط در یکی از کاخ‌های پاسارگاد در استان فارس نیز وجود دارد، اما هنوز معدن آن در بوشهر کشف نشده است. نمونه سنگ پیدا شده در این محوطه نیز به احتمال بسیار زیاد می‌توان گفت که شبیه سنگ‌های محوطه «چرخاب» و «بردک سیاه» است و متعلق به دوره هخامنشی‌هاست. او با اشاره به اینکه احتمالا در حجم بزرگ خاکی که از این محوطه برداشت شده، آثار زیادی وجود داشته که باستان‌شناسان می‌توانستند اطلاعات زیادی از آنها به دست آورند، بیان می‌کند: معبد مهرآباد در ۵۰ متری جنوب شرقی زمین حفاری شده و منطقه‌ای است که زمین‌های کشاورزی زیادی در اطراف آن کشت شده‌اند. احسان یغمایی ـ باستان‌شناس این محوطه تاریخی ـ پیشتر درباره «کاوش‌های باستان‌شناسی در مهرکده محمدآباد» برازجان در بوشهر گفته بود: «دانسته‌های ما از کیش مهر و چگونگی نیایش پیروان آن در مهرکده‌ها، بسیار ناچیز، پراکنده و دگرگون شده است. از دیگر سو، بیشتر آگاهی‌های ما از مهرپرستی از رهگذر پژوهش‌های بیگانگان به‌ دست آمده است. پژوهش‌های آنان نیز گاه آلوده به غرض‌ورزی است. بررسی و شناسایی مهرکده‌ها در ایران نیز آشفته‌، پراکنده‌، بی‌هدف و بی‌بنیاد است. آنچه می‌دانیم‌، بیشتر شفاهی است. مطالعاتم در جاهایی همانند دخمه ایوان فرهاد، مهرکده محمدآباد و مهرکده گوسعیدی در دشتستان برازجان بوده است. در این میان بررسی مهرکده محمدآباد برازجان را باید در شمار نخستین گام‌ها دانست‌؛ هر چند همین بررسی هم با گسستگی ده‌ساله همراه بوده است».