رشد خدمات ابری و نقشه در رقابت با سرویس خارجی

گروه دانش و فن|

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هفته گذشته طرحی را به صحن شورای عالی فضای مجازی برد که با موافقت صددرصدی اعضای این شورا، روبرو نشد؛ به همین دلیل مقرر شد اعضای حقیقی شورای عالی فضای مجازی به همراه کارشناسان مرکز ملی فضای مجازی و مسوولان وزارت ارتباطات، در کارگروهی، طرح پیشنهادی «سند معماری شبکه ملی اطلاعات» را بررسی کنند و معماری این شبکه را به تصویب نهایی برسانند.

 از طرفی مسوولان ارتباطی کشور معتقدند در بازطراحی معماری شبکه ملی اطلاعات، این شبکه به سه لایه زیرساخت، خدمات و محتوا تفکیک شده و منتقدان به این تقسیم‌بندی، سندی بر ادعای خود ندارند. درمقابل اگرچه خدمات پایه کاربردی از جمله پیام‌رسان و موتور جست‌وجو باوجود حمایت‌های میلیاردی و اختصاص پهنای باند رایگان به وضعیت مطلوب موردنظر نرسیدند اما خدمات ابری و نقشه در فضای رقابتی با سرویس‌های خارجی خوب عمل کردند و در این بازار، سرویس باکیفیت ارایه دادند.

پس از آخرین ضرب‌الاجلی که حدود یک ماه قبل شورای عالی فضای مجازی به وزارت ارتباطات داد، بالاخره این وزارتخانه طرح کلان شبکه ملی اطلاعات را روی میز شورای عالی فضای مجازی گذاشت. اعضای شورای عالی فضای مجازی که در سال ۹۲ سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات را به تصویب رسانده‌اند، معتقدند که وزارت ارتباطات در عمل به تکالیف خود تنها زیرساخت‌های ارتباطی شبکه ملی اطلاعات را محقق کرده و درصد پیشرفت زیرساخت‌های اطلاعاتی این شبکه که شامل مراکز داده، نرم‌افزارها و خدمات پایه‌ای مانند نقشه، پیام‌رسان، موتور جست‌وجو و مسیریاب است، مورد قبول نیست. این ادعا در زمان قطع اینترنت در آبان ماه و بروز مشکلاتی در حوزه اطلاع‌رسانی، شبکه‌های اجتماعی و رسانه به اثبات رسید و مشخص شد که موتورهای جست‌وجوی بومی و پیام‌رسان‌ها توان پوشش ملی را نداشته و نیاز به حمایت و تصمیم‌گیری در این زمینه وجود دارد.

 از این رو در جلسه ۲۳ آذرماه شورای عالی فضای مجازی با حضور رییس‌جمهوری، موضوع برداشت وزارت ارتباطات مبنی‌بر تحقق ۸۰ درصدی شبکه ملی اطلاعات، به بحث گذاشته شد و مورد اصلاح قرار گرفت. در این جلسه به وزارت ارتباطات سه هفته مهلت داده شد تا طرح تکمیلی شبکه ملی اطلاعات را بر مبنای آنچه که نظر شورای عالی فضای مجازی است، ارایه کند تا این طرح ظرف دو ماه به تصویب شورای عالی فضای مجازی برسد. ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی پس از جلسه ۲۳ آذرماه گفته بود که «برآورد مرکز ملی فضای مجازی نسبت به پیشرفت ۸۰ درصدی شبکه ملی اطلاعات که از سوی وزارت ارتباطات گزارش شده، کمتر از این مقدار است و پس از بررسی جزییات کاملی از بخش‌های مختلف شبکه ملی اطلاعات در حوزه‌های مختلف زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی، خدمات پایه کاربردی، امنیت و تعرفه‌ها در این شورا، وزارت ارتباطات مشکلات این شبکه را در حوزه‌های مختلف از جمله تعرفه، پیام‌رسان‌ها و موتور جست‌وجو پذیرفته است.» وی با اشاره به محورهای مورد بحث در جلسه شورای عالی فضای مجازی از جمله وابستگی ۹۸ درصدی کشور به موتور جست‌وجوی گوگل و وجود انحصار در استفاده از برخی سرویس‌های فضای مجازی، گفت: «وزیر ارتباطات قول داده که طرح تکمیلی کلان شبکه ملی اطلاعات را ظرف سه هفته برای ارایه به شورا، آماده کند.»

   با طرح کلان شبکه ملی   موافقت نشد

پس از پایان مهلت سه هفته‌ای شورای عالی فضای مجازی به وزارت ارتباطات، این وزارتخانه در تاریخ ۲۱ دی ماه طرح تکمیلی اجرای شبکه ملی اطلاعات را به این شورا ارایه داد. در این خصوص محمدحسن انتظاری عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی اعلام کرد که این طرح مورد تأیید همه اعضای شورای عالی فضای مجازی نبود و به همین دلیل مقرر شد کارگروهی، تقسیم وظایف در اجرای صحیح شبکه ملی اطلاعات را برعهده بگیرد.

وی توضیح داد: «در این جلسه مطابق با آنچه که در جلسه قبلی شورای عالی فضای مجازی مقرر شده بود، وزارت ارتباطات طرحی را مبنی بر طرح کلان شبکه ملی اطلاعات ارایه داد که اعضای شورای عالی فضای مجازی نظرات خود را در مورد آن اعلام کردند و قرار شد برای بررسی دقیق‌تر موضوع، کارگروهی در مرکز ملی فضای مجازی تشکیل شود.

 انتظاری تاکید کرد: «طرحی که از سوی وزارت ارتباطات در این جلسه تحت عنوان طرح کلان ارایه شد، ابعاد مختلفی داشت که اعضای شورا روی آن نظر داشتند؛ پیشنهاد وزارت ارتباطات در این طرح مربوط به در اختیار گرفتن مسوولیت تمامی لایه‌های خدمات و محتوای شبکه ملی اطلاعات بود که مورد تأیید اعضا قرار نگرفت. چراکه مطابق با مصوبات قبلی شورای عالی فضای مجازی، تکمیل و مسوولیت سه لایه زیرساخت ارتباطی، زیرساخت اطلاعاتی و خدمات پایه کاربردی، برعهده وزارت ارتباطات قرار دارد و سایر موارد که در طرح کلان از سوی این وزارتخانه پیشنهاد شد، مورد توافق همه اعضا قرار نگرفت.»

   وزارت ارتباطات

مفهوم شبکه ملی اطلاعات را بازسازی کرد

این در حالی است که امیر ناظمی رییس سازمان فناوری اطلاعات ایران، معتقد است طی سال‌های گذشته، وقتی وزارت ارتباطات بخش اجرایی پروژه شبکه ملی اطلاعات را به عهده گرفت به بازسازی مفهوم شبکه ملی اطلاعات پرداخت. وی در نشست «شبکه ملی اطلاعات و محدودیت اینترنت؛ دو روی سکه» در سومین کنفرانس حکمرانی و سیاست‌گذاری عمومی، با بیان اینکه ذات شبکه اینترنت مبتنی بر تعامل، تأثیرپذیری و تأثیرگذاری گره‌ها (نودها) با هم است و در شبکه ملی اطلاعات نیز نودها در داخل باهم ارتباط قوی دارند و دیگران هم به تناسب نیاز خود از بخشی از آن استفاده می‌کنند، گفت: «اما این بخش از گراف، قابل حذف شدن از گراف جهانی نیست.»

معاون وزیر ارتباطات با تاکید بر اینکه طی سال‌های گذشته، وقتی وزارت ارتباطات بخش اجرایی پروژه شبکه ملی اطلاعات را به عهده گرفت به بازسازی مفهوم شبکه ملی اطلاعات پرداخت، گفت: «پس از بازسازی حس کردیم این مفهوم باید بازطراحی و معماری شود و به سه لایه زیرساخت، خدمات و محتوا تفکیک شد. این تقسیم‌بندی مورد نقد افرادی در مرکز ملی فضای مجازی قرار گرفته است. از این منتقدان حتی یک برگ سند هم پیدا نمی‌کنید و صرفاً به طرح نظرهای اتوپیایی می‌پردازند.» وی با تاکید بر اینکه این شبکه براساس وظایفی که به وزارت ارتباطات واگذار شده در حال کار است و کلیات سند این شبکه نیز در جلسه اخیر شورای عالی فضای مجازی به تصویب رسیده، افزود: «برای دیدن نتایج بهتر در کنار دولت، نهادهای دیگر هم باید از کسب‌وکارهای داخلی در جهت تقویت شبکه ملی اطلاعات حمایت کنند و داده خود را در اختیار آنها قرار دهند.» معاون وزیر ارتباطات خاطرنشان کرد: «براساس سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات، مصوب شورای عالی فضای مجازی، چهار سرویس خدمات پایه که عبارت بودند از خدمات ابری، نقشه، موتور جست‌وجو و پیام‌رسان، تعریف شد اما سرویس‌های موتور جست‌وجو و پیام‌رسان به دلایل مختلف و با وجود حمایت‌های میلیاردی و اختصاص پهنای باند رایگان، نتوانستند نظر کاربران را تأمین کنند.»

رییس سازمان فناوری اطلاعات در مورد سرنوشت دو سرویس خدمات ابری و نقشه هم توضیح داد: در یک سال و نیم گذشته مجموع کاربران دو نقشه به بیش از کاربران مسیریاب ویز رسیدند و در مورد CDN هم دو شرکتی که در حال حاضر مشغول به کارند، بسیار خوب عمل کردند. همواره منتقدان می‌پرسند چرا رقیب خارجی را فیلتر نمی‌کنید؟ من در پاسخ به این سوال می‌گویم به همان دلایلی که فیلتر نکردن باعث شد سرویس‌های نقشه و ابری موفقی داشته باشیم. مهم‌ترین دلیل آن است که آزادی انتخاب مردم را محدود نکردیم و مردم انتخاب می‌کردند که کدام سرویس را انتخاب کنند. ما سوبسید و یارانه بی‌مورد به این سرویس‌ها عرضه نکردیم، اتفاقا در بازار رقابتی با رقیب خارجی خود جنگیدند و توانستند در همین بازار سرویس باکیفیت ارایه کنند.» او همچنین به سیاست‌های وزارت ارتباطات در مورد نقشه‌ها اشاره کرد و گفت: «ما داده در اختیار سرویس‌ها قرار دادیم. زمانی ما خیلی با نهادها بحث کردیم تا به این نقشه‌ها داده بدهند و با مخالفت روبرو می‌شدیم؛ اما ابتدای سال که سیل آمد بالاخره داده‌ها را در اختیار این سرویس‌ها قرار دادند و در طول آن مدت به خوبی کاربر جذب کردند. چون مردم می‌توانستند با این نقشه مناطق آبگرفته را مشاهده کنند.»

همچنین روز گذشته سیروس موثقی، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ارتباطات و فناوری اطلاعات در مجمع عمومی تملک دارایی‌های سرمایه‌ای سازمان فناوری اطلاعات، به استفاده از ظرفیت‌های توسعه‌ای این سازمان و مشارکت بخش غیردولتی در توسعه خدمات شبکه ملی اطلاعات تاکید کرد. وی افزود: «با اجرای فرآیندهای ایجادی و ابزارهای دراختیار سازمان فناوری اطلاعات، کسب‌وکارهای نوپا می‌توانند در تمام خدمات مبتنی‌بر شبکه ملی اطلاعات، فعال‌تر شده و با صرف هزینه‌های کمتر، خدمات موثر و بهینه‌تری را به مردم ارایه کنند.

   بررسی معماری شبکه ملی اطلاعات

 با حضور موافقان و مخالفان

در حال حاضر مخالفان و موافقان طرح پیشنهادی وزارت ارتباطات برای تعریف کلان شبکه ملی اطلاعات، در کارگروهی گردهم آمده‌اند، تا معماری این شبکه را به تصویب نهایی برسانند. در این زمینه رضا تقی‌پور انوری، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی از برگزاری نخستین جلسه کارگروه بررسی «طرح معماری شبکه ملی اطلاعات» که از سوی وزارت ارتباطات به این شورا پیشنهاد شده است، خبر داد و گفت: «مطابق با مهلتی که از سوی شورای عالی فضای مجازی برای ارایه طرح کلان شبکه ملی اطلاعات به وزارت ارتباطات داده شده بود، این وزارتخانه در مهلت مقرر، این طرح را در آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی (۲۱ دی ماه ۹۸) ارایه کرد.» وی با بیان اینکه طرح شبکه ملی اطلاعات در قالب دو سند «معماری شبکه» و «طرح کلان» از سوی وزارت ارتباطات در صحن شورای عالی فضای مجازی ارایه شد، افزود: «با توجه به اینکه بررسی این اسناد تدوین‌شده در شورای عالی فضای مجازی نیازمند زمان بود، این شورا با ایجاد کارگروهی در مرکز ملی فضای مجازی موافقت کرد تا طرح شبکه ملی اطلاعات مورد بررسی قرار گیرد.»

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی با بیان اینکه این کارگروه با حضور برخی اعضای حقیقی شورا، معاونان مرکز ملی فضای مجازی و نمایندگان وزارت ارتباطات تشکیل شده است، گفت: «نخستین جلسه این کارگروه برای بررسی سند معماری شبکه ملی اطلاعات عصر روز شنبه ۲۸ دی ماه برگزار شد. قرار است این کارگروه در جلسات متعددی طرح ارایه‌شده ازسوی وزارت ارتباطات را بررسی کند و پس از توافق نهایی نتیجه آن در جلسه آتی شورای عالی فضای مجازی، تصمیم‌گیری شود.» وی گفت: «در جلسه نخست کارگروه، ایرادات نسخه اولیه معماری شبکه ملی اطلاعات بررسی و برخی از موارد، تکمیل شد و قرار است این کارگروه در جلسات آینده به جمع‌بندی نهایی از این طرح، برسد.»

به گفته عضو شورای عالی فضای مجازی، ارایه خدمات پایه کاربردی مبتنی بر شبکه ملی اطلاعات، به عنوان یکی از تکالیف وزارت ارتباطات نیز در طرح کلان شبکه ملی اطلاعات آمده است که نحوه نگارش آن در دستور بررسی قرار دارد.