زیربنای توسعه در خانه‌ها

گروه بنگاه‌ها|

در شرایطی که اقتصاد کشورمان در دوران تحریم‌های دامنه‌دار غرب به دنبال راهکاری است که از طریق آن هم به نیازهای معیشتی مردم در حوزه اشتغالزایی پاسخ دهد و هم با مشکلاتی چون فقر مطلق و...مقابله کند و هم سهمی از بازارهای صادراتی را به خود اختصاص دهد؛ مشاغل کوچک و متوسط و خانگی راهبردی است که می‌تواند به مجموعه این مطالبات اقتصادی به گونه‌ای منطقی پاسخ دهد؛ یعنی از طریق توسعه مشاغل خرد و خانگی از یک طرف می‌توان با هیولای بیکاری افسارگسیخته در جامعه مقابله کرد و هم به مردم برای بهبود شاخص‌های معیشتی شان یاری رساند و هم از سوی دیگر سبد صادراتی کشورمان را در فضای پیرامونی تنوع ببخشد. ضمن اینکه از این طریق می‌توان بسیاری از گزاره‌های فرهنگی و تاریخی کشورمان را نیز به مردم جهان معرفی کرد. قلمروی کسب و کاری که نه دست تحریم‌های ترامپ به آن می‌رسد و نه برای رتق‌و‌فتق امور آن احتیاج به سرمایه‌گذاری‌های میلیارددلاری است اما در عین حال به بسیاری از نیازهای اقتصادی کشورمان در این دوران پر فراز و نشیب پاسخ می‌دهد؛ اما در شرایطی که بحث توسعه کسب و کار خرد و مشاغل خانگی به عنوان یکی از مهم‌ترین اولویت‌های کشور در دوران تحریم‌ها مورد تاکید اساتید دانشگاهی و کارشناسان قرار گرفته؛ روند حمایت از این نوع مشاغل آن‌گونه که باید و شاید در میان مسوولان و دستگاه‌های تصمیم ساز جدی گرفته نشده است؛ آن‌گونه که تصور عمومی مسوولان بر این امر است که فرآیند حمایت از این نوع مشاغل تنها از طریق تزریق تسهیلات مالی پایان خواهد گرفت و بعد از مرحله تامین مالی وظیفه‌ای بر عهده دستگاه‌های مسوول برای حمایت از این مشاغل وجود ندارد؛ با توجه به اهمیت این نوع مشاغل در جریان این گزارش سراغ دیدگاه‌های فعالان اقتصادی و صاحبان مشاغل خانگی و خرد رفتیم تا نوری به ابعاد مختلف مشکلاتی بتابانیم که بر سر راه این نوع فعالیت‌های اقتصادی وجود دارد.

    فروش یکی از مشکلات مشاغل خانگی است

فاطمه امیری، بانوی کارآفرینی است که در استان قزوین زیر بنای یک کارو کاسبی کوچک و خانگی را پایه‌ریزی کرده است؛ این فعال اقتصادی که زیورآلات درست می‌کند درباره دلایل فعالیت در این حوزه می‌گوید: دو دختر دارم و به دلیل علاقه به کارهای هنری دستبند، گیره روسری و گردنبند رو مانتویی درست می‌کنم، مادرم هم در منزل گلیم می‌بافد، همچنین خاله‌هایم در منزل به رشته‌های هنری دیگر اشتغال داشته و محصولاتی را تولید می‌کنند.  وی اضافه می‌کند: بیشتر مسوولان تصور می‌کنند که با وام مشکلات کسب و کار خانگی حل می‌شود؛ تامین مالی تنها یکی از نیازهای این نوع حرفه‌هاست. حمایت حقوقی، حمایت‌های بازاریابی ودر نهایت کمک به فروش محصولات موضوعاتی است که برای موفقیت در این مشاغل ضروری است. «فروش» یکی از مشکلات مشاغل خانگی است وقتی محصول تولیدی را به بازار می‌بریم با پایین‌ترین قیمت آن را خریداری می‌کنند برای مثال از یک گیره روسری تنها ۵۰۰ تومان سود می‌کنیم، یا یک دستبند را تنها ۲۰۰۰ تومان می‌خرند درحالی که خرید یک بند مروارید برای من ده تومان تمام می‌شود اگر چنین نمایشگاه‌هایی برگزار شود برای فروش مشکل نخواهیم داشت و واسطه حذف خواهد شد. امیری تأکید می‌کند: وام کلان نمی‌خواهیم فقط جایی باشد که بتوانیم محصولات خود را عرضه کنیم و بازار فروش داشته باشیم؛ این گلیم‌ها را از شهریورماه به غرفه‌های سنتی سعدالسلطنه داده‌ام ولی تا به امروز فروش نرفته‌اند آورده‌ام اینجا شاید بفروشم. این کارآفرین خاطرنشان می‌کند: مادرم باوجوداینکه به آسم مبتلاست با ماسک مشغول بافتن گلیم است چون علاقه دارد؛ اگر مکان متمرکزی برای فروش محصولات وجود داشته باشد بخش اعظمی از مشکلات فروش این محصولات حل خواهد شد.

    تامین نیازهای خانواده

شیما محمدی فعال اقتصادی دیگری که که انواع سرویس پارچه‌ای آشپزخانه و عروسک می‌دوزد، می‌گوید: برای تأمین نیاز مالی خانواده در خانه سرویس آشپزخانه می‌دوزم و به این طریق هزینه‌های تحصیل فرزندانم را تأمین می‌کنم ولی برای فروش مشکل دارم. برای فروش محصولاتم به مغازه‌های بازار مراجعه کردم که قیمت خیلی پایینی را گفتند؛ پارچه را متری ۲۲ هزار تومان خریدم ولی دم‌کنی سه‌تکه را از من ۱۰ هزار تومان می‌خریدند. محمدی اشاره می‌کند: به دلیل مشکلات فروش، فرزندانم فروش اینترنتی را پیشنهاد دادند ولی به‌واسطه عدم فروش محصولات، انگیزه خود را ازدست‌داده‌ام؛ وقتی می‌بینم با هزار زحمت پارچه می‌خرم و می‌دوزم و درنهایت اجناسم فروش نمی‌رود مأیوس می‌شوم. این بانوی کارآفرین عنوان می‌کند: از مسوولان می‌خواهم تا خانم‌هایی که شرایط اقتصادی مطلوبی ندارند را یاری کنند؛ زنان بدسرپرست برای چرخاندن چرخ زندگی خود مجبور به حفظ ظاهر هستند؛ اگر یک مکان ثابت برای عرضه محصولات زنان بدسرپرست یا سرپرست خانوار اختصاص دهند محصولات تولیدشده با قیمت مناسب به دست مصرف‌کننده خواهد رسید.

    استفاده از ظرفیت مشاغل خرد برای سازندگی

در همین خصوص رضا شاهین فر پژوهشگر حوزه مشاغل خانگی به تهدیدها و فرصت تحریم‌های اقتصادی اشاره می‌کند و می‌گوید: شرایط این تحریم‌ها به نوع عملکرد ما بستگی دارد. هنگامی که خانواده‌ای سبد مالی‌اش کم می‌شود، این خانواده می‌تواند تبدیل به باتلاقی شود زیرا نتوانسته است به درستی مدیریت کند و هزینه‌هایش را کاهش دهد. او نتوانسته است جابه‌جایی هزینه کرد ایجاد کند و خودش را ارتقا دهد. در نتیجه به سمتی می‌رود که بتواند حداکثر استفاده را از شرایط اضطرار ایجاد کند. شاهین فر بیان کرد: برخلاف این مساله، بسیاری از کشورها در شرایط جنگ و بحران توانسته‌اند به توسعه، رشد و بالندگی برسند. جنگ تحمیلی نیز باعث شد ایران در صنایع نظامی، سلولی و بسیاری از صنایع دیگر، به جایگاه بسیار بالایی در دنیا دست پیدا کند. وی خاطرنشان کرد: اگر ما بتوانیم این مساله را به صنایع و حوزه‌های دیگر سرایت دهیم یعنی اثرات مقابله با تحریم فراگیر بشود و تفکر وزرا، مدیران و آحاد جامعه و تک تک اعضای خانواده به سمتی برود که بتوانیم از این فرصت‌ها حداکثر استفاده را ببریم شاید در شرایط اقتصادی و مشکلات تحریم‌ها، باغچه یک منزل، بتواند منبع تامین و درآمدی برای آن خانواده بشود. به گفته وی، تحریم‌ها می‌تواند فرصتی برای ارتقای مشاغل خانگی و خرد و کمک این مشاغل به صنایع بالا دستی و صنایع بزرگ‌تر و استقلال مملکت ایجاد کند. وی ادامه داد: اگر نگاه و تفکر وزرای ما به سمت مقابله با تحریم‌ها و حمایت از صنایع داخلی و ریسک‌پذیری آنها باشد و اگر ارگان‌های مرتبط بازرسی ما با این مقوله آشنا شوند، در زمان پیش رویی به سمت استقلال و خود کفایی کشور، حتما ریسک مدیریت و هزینه کردها بالا می‌رود. این برخوردها و قوانینی که مرتبط با این موضوع است باید تفاوت داشته باشد. وی گفت: همچنین ضرورت دارد در دانشگاه‌ها، اساتید و دانشجویان به چنین تفکری آشنا شوند و بدانند اگر قرار است هزینه و زمانی در حوزه تحقیق و توسعه صورت بگیرد، باید آن مطالعه برای مقابله با این تحریم‌ها هدفمند باشد و دانش فنی برای تولید داخلی به وجود بیاید. وی در پایان گفت: اگر کشور در شرایط تحریم در مسیر سازندگی قرار بگیرد، این تهدیدها، تبدیل به فرصت می‌شود زیرا تحریم‌ها فرصتی طبیعی هستند که به راحتی نصیب هر کشوری نمی‌شوند اما اگر کشور در این مسیر گام برندارد، با ایجاد رانت‌ها و دور زدن‌ها و افزایش مضاعف اقلام و کالاها، کشور تبدیل به باتلاقی برای صنایع، دانشگاه‌ها و آحاد جامعه می‌شود بنابراین مقابله با تحریم‌ها به خود ما بستگی دارد که چطور با این مقوله برخورد می‌کنیم.