کاهش شدید ذخایر آبزیان از ۶ دهه پیش در دریای خزر

معاون پژوهشی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی تغییر سرعت باد در حوضه ولگا، افزایش یا کاهش پوشش برف و افزایش دمای مناطق ساحلی را از جمله چالش‌های امروز دریای خزر نام برد و افزود: علاوه بر آن به دلیل گسترش فعالیت‌های انسانی شاهد کاهش شدید ذخایر آبزیان در حوضه آبریز دریای خزر هستیم.

حمید علیزاده در نشست بررسی دستاوردهای پژوهشی حوضه دریای خزر و خلیج فارس که در پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی برگزار شد، به بیان ویژگی‌های دریای خزر پرداخت و افزود: مساحت حوضه آبریز دریای خزر ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار کیلومتر مربع است و توزیع حوضه آبریز روسیه، ایران، آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، گرجستان، ارمنستان و ترکیه به شمار می‌رود.

او حجم ورودی آب به دریای خزر را ۷۸ هزار کیلومتر مکعب ذکر کرد و یادآور شد: در حال حاضر آب‌های ۱۲۰ رودخانه به دریای خزر وارد می‌شود و در سال ۱۸۴۶ میلادی اولین کشتی تجاری هلندی از طریق کانال بالتیک وارد ولگا و دریای خزر شد. معاون پژوهشی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، بیشترین تعداد جمعیت ساکن در حوضه آبریز خزر را مربوط به کشور روسیه و بیشترین جمعیت ساکن در ناحیه ساحلی خزر را مربوط به کشور ایران دانست.

علیزاده به بیان چالش‌های امروز دریای خزر پرداخت و یادآور شد: افزایش دمای آب سطحی خزر به میزان یک درجه سلسیوس، افزایش و کاهش پوشش برف در حوضه آبریز، تغییر سرعت باد در حوضه ولگا، مصرف آب در حوضه آبریز خزر به میزان ۲۳ کیلومتر مربع در سال، افزایش ورودی مواد مغذی به دریای خزر و کاهش اکسیژن در آب عمیق از جمله چالش‌های امروز دریای خزر به شمار می‌رود.

وی افزود: تغییرات غیر آلاینده در رودها، برداشت بی‌رویه و حضور پرتعداد انسان‌ها در دهانه رودخانه‌ها از دیگر چالش‌های این حوضه آبریز به شمار می‌رود. علیزاده همچنین به سازوکارهای تشکیل خلیج و تالاب در سواحل دریای خزر اشاره کرد و گفت: سه عامل چین‌خوردگی و تشکیل طاقدیس و ناودیس مانند دهانه‌ها و خلیج‌ها در شبه جزیره آب‌شوران، انتقال رسوب با جریان طولی ساحلی و تشکیل بارها، جزایر و سپس زبانه‌ها که بخشی از دریا را محصور می‌کند مانند تالاب انزلی و خلیج گرگان و همچنین افزایش سریع تراز آب و تشکیل پشته ماسه‌ای از جمله سازوکارهای تشکیل خلیج و تالاب در خزر به‌شمار می‌رود.

معاون پژوهشی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با بیان اینکه بیش از ۹۰ درصد از تالاب‌های خزر از طریق روش دوم تشکیل می‌شود، خاطرنشان کرد: بر‌اساس این سازوکار است که شاهدیم برخی از تالاب‌ها که در گذشته تشکیل شده بود، امروزه وجود ندارد؛ ضمن آنکه تالابی مانند تالاب گمیشان که تشکیل شده است، به دلیل خشکسالی در حال نابودی است. این محقق حوزه دریای خزر با اشاره به تغییرات زیست محیطی در دریای خزر، یادآور شد: گسترش فعالیت‌های انسانی به‌ویژه تغییرات فیزیکی در رودخانه‌ها از ۶ دهه پیش سبب کاهش شدید ذخایر آبزیان در این محیط آبی شده، ضمن اینکه سدسازی و سازه‌های هیدرولیکی انحراف آب و برداشت مصالح از بسترهای رودخانه‌ها موجب شده تا آلاینده‌هایی در این محیط ایجاد شود. او تغییر سطح بستر و فرسایش زیر پل‌ها و کاهش آبدهی رودخانه‌ها را از دیگر چالش‌های دریای خزر نام برد که موجب عدم تکثیر طبیعی ماهیان رود رو شده است.