تیغ دولبه سدسازی برای محیط زیست

با شتاب گرفتن روند سد‌سازی در کشور تجربه‌های مثبت و منفی از ساخت این سازه بزرگ بر منابع طبیعی تحمیل شده است.

سدسازی در کشور با فراز و نشیب‌های متعددی همراه است به‌طوری که در دولت ششم شاهد ساخت تعداد زیادی سد برای مهار آب در کشور بودیم؛ تجربه استفاده از ظرفیت سدها در مناطق جنوبی کشور به منظور کاهش تلفات سیلاب تجربه موفقی بود البته در برخی نقاط نیاز به احداث سد به منظور ذخیره‌سازی آب‌های سطحی احساس می‌شود.

به گزارش میزان، در این میان ساخت سدهای سیوند و گتوند با انتقادات فراوانی مواجه شده است و بسیاری از کارشناسان پیش از ساخت این سدها نسبت به تاثیرات منفی آن هشدار دادند اما این هشدارهای کارشناسی در میان عطش سدسازی مغفول ماند.

ساخت سد با پیروزی انقلاب اسلامی شتاب بیشتری گرفته است به گونه‌ای که بنابر آمار‌های موجود در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ۱۹ سد ملی با حجم ۱۳ میلیارد و ۴۰۴ میلیون مترمکعب در دست بهره‌برداری بود که این میزان با رشد ۹.۵ برابری تاکنون به ۱۸۱ سد ملی با حجم ۵۲ میلیارد و ۳۷۶ میلیون مترمکعب رسیده است.

ساخت سد‌ها در کشور با هدف مهار سیلاب و ذخیره‌سازی آب‌های سطحی به منظور تامین نیاز‌های بخش کشاورزی و صنعت ایجاد شده است به‌طوری که ظرفیت آب تنظیمی سد‌های بهره‌برداری شده در کشور در ابتدای انقلاب اسلامی ۱۴ میلیارد و ۶۲ میلیون مترمکعب بود که این رقم تا ابتدای دولت یازدهم به ۳۳ میلیارد و ۲۳۷ میلیون مترمکعب و در ابتدای فعالیت دولت دوازدهم به ۳۶ میلیارد و ۲۶۸ میلیون متر مکعب رسید.

هم اینک ظرفیت آب تنظیمی سد‌های بهره‌برداری شده ۳۷ میلیارد و ۵۷۹ میلیون مترمکعب است، درحالی که این رقم در یک سال گذشته ۳۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون متر مکعب بوده است.

مجموع شبکه‌های اصلی آبیاری و زهکشی احداث شده در کشور تا پیش از انقلاب اسلامی ۵۹۲ هزار و ۵۰۰ هکتار بود که این رقم در ابتدای دولت یازدهم به دو میلیون و ۱۵۵ هزار و ۳۰۰ هکتار و در ابتدای دولت دوازدهم به دو میلیون و ۲۵۵ هزار و ۲۰۰ هکتار افزایش یافت.

بنابر این گزارش، مجموع شبکه‌های اصلی آبیاری و زهکشی احداث شده در کشور از ۲ میلیون و ۳۵۶ هزار هکتار در دی‌ماه سال ۹۷ به دو میلیون و ۳۷۸ هزار و ۹۰۰ هکتار در پایان دی‌ماه امسال افزایش یافته است.

 کارکرد اصلی سد،  مهار سیلاب

و ذخیره‌سازی آب است

سیف‌الله آقابیگی مدیرکل دفتر بحران و پدافند غیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصاد خبرگزاری میزان، با اشاره به نقش سد‌ها در مهار سیلاب اظهار کرد: با پیش‌بینی و برنامه‌ریزی‌های اخیر وزارت نیرو و با بهره‌گیری از مخازن سد‌ها بنا باتوجه به ظرفیت آنها بین ۲۷ تا ۱۰۰ درصد از سیلاب را مهار و ذخیره‌سازی کنیم.

مدیرکل دفتر بحران و پدافند غیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران تصریح کرد: بارش‌های اخیر در مناطق جنوبی کشور بی‌سابقه بود و در مناطقی که سد و مخزنی وجود نداشت سیلاب در معابر عمومی جاری شد.

وی افزود: یکی از کارکرد‌های اصلی سد‌ها در هنگام سیل اثرگذاری در جلوگیری از خسارت و تلفات آن است و کارکرد آنها در این ایام و شرایط سخت سیلابی و بهره‌گیری از نزولات جوی و بسته به نوع طبیعت محل اثرگذار است.

آقابیگی با اشاره به دخالت‌های نابجا در طبیعت و اثرات منفی آن بیان کرد: حادثه سیلاب در دروازه قرآن شیراز به دلیل نبود سد در نزدیکی محل حادثه و اقدامات غیر اصولی مبنی بر دستکاری در مسیل‌ها و آبراه‌های و با شدت بارش، شاهد تشدید خسارت در استان بودیم، باید این موضوع را در نظر بگیریم که طبیعت نظامی دقیق است و نباید با دستکاری غیرکارشناسی بحران‌آفرینی در طبیعت را به وجود آوریم.

مدیرکل دفتر بحران و پدافند غیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران بیان کرد: با توجه به کمبود بارش در کشور طی سال‌های گذشته، عبور از خشکسالی با توجه به میزان بارش‌های اخیر معنا ندارد.

به گفته وی؛ یک سوم متوسط بارندگی در دنیا بارش داریم چه بسا متوسط بارندگی در کشور چندان بالا نیست و باید در بخش‌های صنعتی، کشاورزی و خانگی مدیریت مصرف اعمال شود.

وی عنوان کرد: میانگین بارش در شرایط فعلی نسبت به آمار متوسط بلندمدت معادل ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش داشته و نسبت به سال گذشته که بارندگی خوبی داشته‌ایم ۵ درصد افزایش داشته است.