گزارش

توجه امریکا به آسیای مرکزی با هدف کاهش نفوذ روسیه و چین

امریکا با توسعه روابط با کشورهای آسیای مرکزی به دنبال تقویت نفوذ خود برای دخالت در تصمیم‌گیری‌های مهم داخلی این کشورها و کاهش نفوذ روسیه و چین است.

«مایک پمپئو» وزیر خارجه امریکا، طی روزهای گذشته به چهار کشور اتحاد جماهیر شوروی سابق در شرق اروپا و آسیای میانه سفر کرد. یکی از پیام‌های اصلی او در این سفر به خصوص در سفر به قزاقستان و ازبکستان، هشدار درباره روابط این کشورها با چین و روسیه بود. این در حالی است که چین و روسیه روابط اقتصادی و نظامی و امنیتی گسترده‌ای با کشورهای آسیای مرکزی دارند.

وزیر خارجه امریکا در پی نشست‌های دوجانبه با مقامات قزاقستان و ازبکستان، عصر دوشنبه

۱۴ بهمن‌ماه، در نشست مشترک با وزیران خارجه پنج کشور آسیای مرکزی شامل قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و ترکمنستان در قالب گروه C۵+۱ شرکت کرد. وزارت خارجه امریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد که شش کشور در این نشست، تعهد خود را به این چارچوب دیپلماتیک مورد تأکید قرار داده و برنامه‌های این گروه برای سال ۲۰۲۰ ازجمله کمک‌های آسیای مرکزی به فرآیند صلح در افغانستان و همچنین تلاش‌های منطقه‌ای برای بهبود ارتباطات اقتصادی و انرژی را مورد بحث قراردادند.

پمپئو این را هم گفت که وزیران خارجه کشورهای آسیای مرکزی در دیدار با او بر استقلال این کشورها در روابط خارجی، توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و دور ماندن از رقابت‌های سیاسی و اقتصادی امریکا با چین و روسیه تأکید کردند.

پژوهشگر ایرنا با «محسن جلیلوند» کارشناس مسائل بین‌الملل در مورد سفر وزیر امور خارجه امریکا به آسیای مرکزی به گفت‌وگو پرداخت که مهم‌ترین فرازهای آن به شرح زیر است:

  امریکا به دنبال تقویت نفوذ در آسیای مرکزی

کشورهای آسیای مرکزی بیشتر در حوزه نفوذ روسیه و چین هستند، اما نظام حکمرانی این کشورها تاثیرپذیرفته از ایالات‌متحده امریکا است. وجود پایگاه‌های نظامی امریکا در این کشورها نشان‌دهنده حوزه نفوذ واشنگتن درکشورهای آسیای مرکزی است. امریکا تلاش می‌کند تا با سیاست نفوذ در این کشورها، حوزه نفوذ کشورهای چین، روسیه و ایران را در این منطقه محدود کند.

چین و روسیه از نظر توان لجستیک در اندازه‌ای نیستند که بخواهند در این حوزه با امریکا مقابله کنند. دولت واشنگتن همچنان سیاست‌های خود را در این منطقه دنبال می‌کند.

قزاقستان و کشورهای این منطقه گرایش‌های غرب گرایانه زیادی دارند. «نور سلطان آبیشولی نظربایف» رییس‌جمهوری قزاقستان می‌خواهد بین روسیه، چین و امریکا نقشی مانند «رجب طیب اردوغان» رییس‌جمهوری ترکیه را بازی کند، اما توان انجام این کار را ندارد. این کشورها خواهان توسعه روابط با کشورهای منطقه و جهان هستند. اگرچه قزاقستان مرز زمینی با چین دارد، هم‌مرز بودن دلیل نفوذ چین در این کشور نیست.برای مثال، ایران قبل از انقلاب، مرزی طولانی با اتحاد جماهیر شوروی داشت، اما در حوزه نفوذ امریکا بود.

هر وقت قدرت‌های بزرگ بخواهند تغییراتی را در این کشورها به وجود آورند، برایشان مشکل نیست. از این رو، مقامات این کشورها خواهان داشتن روابط مسالمت آمیز با قدرت‌های جهانی هستند.

چین و روسیه در حوزه آسیای مرکزی در مواردی با هم تضاد منافع دارند. هر دو کشور دارای نفوذ و برخی منافع مشترک در این منطقه هستند، اما متحدین جدی در این حوزه باهم نیستند. مسکو و پکن درک می‌کنند که ممکن است منافع آنها در آسیای مرکزی باهم در تضاد باشد، با این‌حال به دنبال ایجاد روابطی هستند که مشکل حل ناشدنی میانشان به وجود نیاید. روسیه و چین امیدوار هستند که از طریق ایده‌هایی اقتصادی ، همکاری با کشورهای آسیای مرکزی را گسترش دهند.

  پیشگیری از جذب افراد به گروه‌های تروریستی

داعش در مناطق مختلف جهان به ویژه آسیای میانه یارگیری می‌کند. یکی از این مناطق آسیای مرکزی است. شواهد نشان می‌دهد افراد مختلفی از اتباع این کشورها در گروه داعش حضور دارند و در عمل این کشورها به کانون تکاپوی فعالیت‌های داعش تبدیل‌شده‌اند. آسیای مرکزی ازجمله مناطقی است که به دلیل وجود بسترهای مناسب، مستعد جذب و حضور جریان‌های افراط‌گرایانه و تروریستی مانند داعش است. بسیاری از افراد جذب‌شده در گروه‌های افراطی در حال جنگ از کشورهای آسیای میانه هستند. معاون عملیات‌های داعش رییس پلیس سابق تاجیکستان بود و برای آموزش به امریکا رفته بودکه بعداز بازگشت از امریکا معاون عملیات گروه تروریستی داعش شد.جانشین «ابوبکر البغدادی» رهبر گروه تروریستی داعش بنا برمستنداتی اصالت چچنی دارد. شمار قابل توجهی از نیروهای داعش از کشورهای آسیای میانه و افغانستان هستند.

این موضوع برای دولت امریکا مهم است که بتواند فعالیت این افراد را در منطقه رصد کند و در تصمیم‌گیری‌های کشورهای منطقه به نفع خود نفوذ داشته باشد. واشنگتن به دنبال این سیاست است که از یارگیری‌ها و جذب افراد برای گروه‌های تروریستی جلوگیری کند و این قضیه را برای اهداف موردنظر خود مدیریت کند.

واشنگتن همچنین به دنبال این است تا با حضور در کشورهای آسیای مرکزی از اهرم فشار خود علیه سیاست‌های ایران در منطقه استفاده کند.