ایجاد دالان نرخ سود بین بانکی در عملیات بازار باز
دالان نرخ سود بین بانکی تعریف شده و در آن، نرخ کف دالان را نرخ پس‌انداز منابع بانک‌ها نزد بانک مرکزی و نرخ سقف آن را نرخ تنزیل مجدد نهایی تشکیل می‌دهد. ضمن اینکه نرخ سیاست‌گذاری همان نرخ مبادلات بین بانک‌ها در حول و حوش نرخ تعیین شده است. بانک مرکزی تنها زمانی در بازار دخالت می‌کند که نرخ بین بانکی از نرخ سیاست‌گذاری فاصله معناداری پیدا کند، این دخالت می‌تواند با خرید، فروش، خریدمجدد یا معکوس خرید مجدد انجام گیرد.بانک مرکزی با لحاظ تورم هدف، نسبت به تعیین دالان نرخ سود و بالتبع عملیات بازار باز اقدام می‌کند.
حال با گذشت بالغ بر دو هفته از راه‌اندازی عملیات بازار باز، بانک مرکزی به فعالان بازار و بانک‌ها توصیه می‌کند که دارایی‌های غیرنقد خود را به اوراق دولتی تبدیل کنند تا بتوانند فعالانه در بازار بین بانکی حضور داشته و از مزایای آن بهره مند شوند، و با قدرت در پی تغییر کانال انتقال سیاست پولی در کنار اصلاح سالم‌سازی و ترازنامه بانک‌ها است. به گزارش مهر، مدتی است که عملیات بازار باز رسماً کلید زده و دی‌ماه امسال بود که همزمان با برگزاری مجمع بانک مرکزی با حضور حسن روحانی، رییس‌جمهوری، عملیات بازار باز رسماً آغاز به کار کرد. فرآیندی که به گفته بانک مرکزی، کاهش تورم را نشانه گرفته و تلاش دارد تا از طریق بازارگردانی اوراق دولتی به واسطه بانک مرکزی، نرخ سود را کاهش داده و با کنترل نقدینگی، تورم را هم مهار کند. بر این اساس تاکنون در چندین نوبت حراج، تلاش شده تا اوراق دولتی به فروش برسد و زمینه‌ای را فراهم کند که بانک‌ها بتوانند از این اوراق خریداری کرده و در زمانی که به منابع مالی نیاز دارند، آن را در بازار به فروش برسانند. با این روند، بانک مرکزی امیدوار است که بتواند در بازار بین بانکی، نظمی را به وجود آورد که ثمره آن در میان مدت، کنترل تورم خواهد بود. در واقع بانک‌ها در سایه عملیات بازار باز، مهلت دارند تا بر اساس نیازهای نقدینگی کوتاه‌مدت خود، پیشنهادهای فروش خود را به بانک مرکزی ارسال کنند. بانک مرکزی نیز در حراج‌هایی که بر این اساس تدارک دیده است، کار را پیش خواهد برد و زمینه‌ای را فراهم می‌آورد که بانک‌ها با خرید یا فروش این اوراق، بتوانند در این بازار نقش‌آفرینی کنند.
عملیات بازار باز در سال ۱۹۲۲ در نظام پولی ایالات متحده و به‌صورت کاملاً تصادفی کشف شد که بزرگ‌ترین تحول در سیستم بانکداری مرکزی این کشور بود؛ چراکه سیستم فدرال رزرو را از یک نهاد منفعل (passive) به یک نهاد فعال (active) در امر سیاست‌گذاری پولی تبدیل کرد.
پس از آن، ایالات متحده بعد از جنگ جهانی اول، از رکود اقتصادی سختی رنج می‌برد؛ بنابراین بانک‌های فدرال رزرو منطقه‌ای نگران آن بودند که نتوانند هزینه‌های خود را پوشش دهند؛ از این رو برای بهبود موقعیت درآمدی خویش در نیمه اول سال ۱۹۲۲ اقدام به خرید اوراق بدهی دولتی نمودند.
در واقع، منابع دریافتی از بانک‌های فدرال رزرو منطقه‌ای توسط فروشندگان اوراق مذکور در بانک‌های تجاری سپرده‌گذاری شد و سبب متورم شدن ذخایر این بانک‌ها در سراسر ایالات متحده شد. مقامات سیستم فدرال رزرو خیلی زود متوجه شدند که خرید اوراق بدهی دولتی توسط آنها، بر شرایط اعطای اعتبار در سراسر کشور تأثیر گذاشته و وام دهی را تسهیل کرده است. بدین‌ترتیب عملیات بازار باز به عنوان ابزار اصلی اعمال سیاست پولی توسط فدرال رزرو متولد شد.
بر اساس گزارش‌های رسمی، عملیات بازار باز که بیش از دو هفته از آغاز رسمی اجرای عملیات آن گذشته است، به عنوان یک ساز و کار پیچیده و فنی، به تدریج در حال رشد است و بازیگران آن هم بیشتر خواهد شد. در واقع، این ساز و کار برای کنترل نوسانات نرخ سود در حول و حوش نرخ سیاست‌گذاری بسیار کوتاه‌مدت در بازار ذخایر بانک‌ها استفاده می‌شود.
در این بازار خرید و فروش قطعی اوراق دولتی و نیز قراردادهای بازخرید و بازخرید مجدد اوراق دولتی در قالب قواعد مصوب شورای فقهی انجام شده است. در واقع، در مواقعی که نرخ سود بالاتر از نرخ سیاست‌گذاری قرار گیرد، بانک مرکزی اقدام به خرید اوراق و افزایش عرضه پول می‌کند و بر عکس هنگامی که نرخ سود پایین‌تر از نرخ سیاست‌گذاری بیاید اقدام به فروش اوراق و کاهش عرضه پول می‌کند.
