سیل نقدینگی بازار را به کدام سو می‌برد

گروه بورس| محمد‌امین خدابخش|

معاملات روز گذشته در بورس و فرابورس برای دومین روز متوالی در هفته جاری با رشدی قابل توجه پایان یافت. در این روز هجوم تقاضا به نمادهای بورسی سبب شد تا بسیاری از این نمادها ضمن دستیابی به سقف مجاز قیمت روزانه، حجم بالایی از معاملات را در کارنامه روزانه خود به ثبت برسانند. همین امر به رشد تمامی نماگرهای بورس تهران در روز یکشنبه منتهی شد و در نهایت شاخص کل بازار یاد شده را به کانال 470 هزار واحدی رساند. در این روز شاخص کل بورس تهران به میزان 10 هزار و 761 واحد رشد کرد و ضمن ثبت افزایش 2.33 درصدی، به سطح 472 هزار و 749 واحدی دست یافت.

با احتساب این رشد که بیش از هر چیز تحت تاثیر نمادهای فلزی – معدنی و پتروپالایشی نظیر «فولاد»، «فارس»، «فملی» و «پارس» روی داد، نماگر اصلی بازار سهام بیش از پیش به فتح ابر کانال 500 هزار واحدی نزدیک شده و با این جریان قدرتمند نقدینگی که در بازار وجود دارد، هیچ بعید نیست که تا پایان بهمن ماه به راحتی بتواند به این رکورد تاریخی دست یابد. در این روز ارزش بورس تهران باز هم رکورد شکست و به سطح هزار و 718 هزار و 939 میلیارد تومان رسید. این رقم بیانگر آن است که با احتساب قیمت ارز در صرافی‌های دولتی در پایان معاملات روز گذشته ارزش دلاری بورس تهران به 123 میلیارد و 664 میلیون تومان رسیده است.

   از تورم تا توهم

اما در بازبینی تاثیر واقعی رشد شاخص‌های بازار سهام باید به خاطر داشت که چه رکورد 500 هزار واحدی یاد شده، میسر شود یا نه، آنچه  مهم است ناتوانی دماسنج اصلی بازار سرمایه در نمایش وضعیت اقتصاد کشور است. در حالی که در بسیاری از کشورهای جهان از شاخص اصلی بازار سهام با عنوان دماسنج اقتصاد کشور یاد می‌شود، آنچه که تاکنون در ایران شاهد آن بوده‌ایم، نماگری تورمی بوده که با رشد آن نه حتی یک شغل در کشور ایجاد می‌شود و نه پیش‌روی آن بهبود شاخص‌های کلان اقتصادی را نوید می‌دهد. بنا بر این حداقل تا اینجای کار دست آوردی جز مهار نقدینگی ریسک پذیر و فروکاستن اثرات مخرب هجوم پول به بازارهای موازی را برای بورس تهران و شاخص‌های آن نمی‌توان ‌‌متصور بود.

  پرواز 417 درصدی شاخص کل

هموزن تنها در یک سال

در هفته‌های اخیر بورس تهران به راحتی توانسته اهداف قیمتی پیش‌بینی شده از سوی بسیاری از تحلیلگران را فتح کند و تنها با تحمل چند اصلاح موقتی به مسیر صعودی خود ادامه بدهد. با این حال آنچه در روزهای گذشته بیش از پیش به چشم می‌آید رشد قیمت‌ها در نمادهایی است که از مدت‌ها قبل در خصوص حبابی بودن بهای آنها هشدار داده شوده بود.

 بسیاری از این نمادها اگر در حال حاضر به دلیل خوش‌بینی سرمایه‌گذاران به افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها دلگرم هستند، با این حال باید توجه داشت که با فروکش کردن میل بازار به آنها پس از حصول احتمالی افزایش سرمایه، با صورت‌های سود و زیانی مواجه خواهند بود که بسیاری از آنها به دلیل عدم تغییر رویه‌های عملیاتی، هیچ اثری از سود را در خود نشان نخواهند داد. عواملی از این دست سبب شده تا در 12 ماه گذشته افزایش قیمت‌ها در بسیاری از نمادهای کوچک بازار به رشد دور از انتظار قیمت‌ها بیانجامد و در حالی که شاخص کل بورس در طول این مدت، در حدود 174درصد رشد کرده، شاخص کل هموزن صعودی 417درصدی را شاهد باشد.

به موجب وجود عواملی اینچنینی مانند هجوم نقدینگی در کنار تبعات بالقوه شیوع ویروس کرونا در بازارهای جهانی که ممکن است بر عملکرد شرکت‌های داخلی تاثیر بگذارد، کار را برای پیش بینی تغییرات پیش روی بازار در واپسین ماه سال جاری سخت شده است. به همین منظور «تعادل» ضمن گفت‌وگو با مهدی طحانی کارشناس بازار سرمایه به بررسی وضعیت بازار در شرایط فعلی و سناریوهای پیش روی آن در اسفند ماه پرداخت.

طحانی ضمن تایید قدرت نقدینگی وارد شده به بازار سهام و تاثیر آن بر رشد نزدیک به 5 درصدی شاخص کل بورس در دو روز ابتدایی هفته جاری، در پاسخ به این سوال که چه عواملی در حال حاضر می‌توانند بیشترین اثر را بر رشد قیمت‌ها در بازار سهام بگذارند، گفت: باید توجه داشت که نقدینگی یکی از مهم‌ترین دلایل است با این حال عواملی همچون رشد قیمت دلار در بازار ارز و رونق معاملات تولیدات شرکت‌های بورسی در بورس کالا از جمله عواملی است که می‌تواند بر رشد قیمت‌ها در بازار اثر بگذارد. از این رو چشم‌انداز گزارش‌های ماهانه بهمن ماه برای بسیاری از شرکت‌ها می‌تواند خوب باشد.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم تصویری کلی از وضعیت ارزندگی نمادهای بازار بر اساس معیارهای سودآوری بسنجیم، می‌توان گفت که قریب به دو‌سوم شرکت‌های بازار در حال حاضر در قیمت‌هایی بالاتر از سطح ارزندگی و ارزش ذاتی خود معامله می‌شوند. اما باید به خاطر داشت که از لحاظ ارزش همچنان بسیاری از شرکت‌های بازار همچنان برای رشد بیشتر جا دارند. به عبارتی می‌توان گفت که این شرکت‌ها اگر ارزان نباشند حداقل گران هم نیستند.

    عکس‌العمل کند  به  جریان تند  و تیز نقدینگی

این کارشناس بازار سرمایه در خصوص اثرات مخرب احتمالی ورود نقدینگی به بازار و روش‌های مقابله با آن نیز گفت: تاکنون تدابیری برای مقابله با این مهم انجام شده که از آن جمله می‌توان به عرضه‌های اولیه اشاره کرد. با این حال به نظر می‌رسد که به رغم کارهای انجام شده سرعت ورود پول به بازار از سرعت گام‌های اجرایی تصمیم‌گیران در این زمینه بسیار بیشتر است.

طحانی ادامه داد: در این زمینه انتظار می‌رفت که کارهای پیشگیرانه در موقع مقتضی انجام شود که از آن جمله می‌توان به عرضه شرکت‌های جدید و بزرگ اشاره کرد. این در حالی است که طی ماه‌های اخیر شرکت‌های عرضه شده اغلب بزرگ نبودند و نتوانستند از این طریق نقدینگی قابل توجهی را از بازار جمع کنند. دومین موردی که باید در انجام آن تسریع می‌شد، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی برای شرکت‌هایی بود که در نظر داشتند تا با بهره‌گیری از آورده سهامداران به توسعه زیرساخت‌های خود مبادرت کنند. این مهم نیز اگرچه در برخی شرکت‌ها انجام شده اما میزان آن رضایت بخش نبوده و به نظر می‌رسد که از سرعت کافی برای جذ پول‌های مردم برخوردار نیست.

مهدی طحانی در خصوص نحوه جابه‌جایی پول در میان صنایع مختلف گفت: با نگاهی به عملکرد سرمایه‌گذاران به نظر می‌رسد که خرید و فروش سهام در روزهای گذشته از شکلی نسبتا معقول برخوردار بوده است. این نکته که برای مثال نمادهای خودروریی پس از چند روز رشد، با افت نسبی قیمت مواجه می‌شوند و توجه بازار به سمت نمادهای پتروشیمی یا فلزی معطوف می‌شود، امری است که به خودی خود خوب است.

این کارشناس بازار سرمایه در خصوص نقش سهامداران حقوقی در تعدیل قیمت در برخی از نمادهای بازارگفت: نکته‌ای که باید در رشد هیجانی قیمت برخی از نمادها به آن توجه داشت این است که بسیاری از شرکت‌های حقوقی همچون شرکت‌های وابسته به تامین اجتماعی همچون سال‌های قبل سهم نمی‌فروشند. من فکر می‌کنم که سهامداران حقوقی باید نقش فعالتری در تعدیل قیمت نمادهایی داشته باشند که در مدتی کوتاه افزایشی دو تا سه برابری را تجربه کرده‌اند.

   وزن دولت در به تعویق افتادن

عرضه شرکت‌ها

مهدی طحانی در خصوص و لزوم تقبل نقشی فعال‌تر برای جذب نقدینگی از طریق فروش دارایی‌ها در بازار سرمایه گفت: عوامل متعددی سبب می‌شود که شرکت‌های وابسته به دولت سرعت لازم را برای استفاده از فرصت موجود در بازار سرمایه نداشته باشند که از آن جمله می‌توان به نبود انگیزه در این شرکت‌ها و عدم ثبات مدیریتی اشاره کرد.  وی در خصوص تصمیمات احتمالی گروه ویژه اقدام مالی مورد ایران گفت: در خصوص FATF باید توجه داشت که وضعیت پیش رو چندان واضح نیست. باید توجه داشت که هر فشاری ممکن است که فعالیت شرکت‌ها اثر بگذارد. با این حال باید تاثیر واقعی آنها در صورت‌های مالی شرکت‌ها مشاهده کرد. این کارشناس بازار سرمایه در پایان وضعیت بازارهای جهانی را مورد توجه قرار داد و با توجه به دلایل سقوط قیمت‌ها در دهه 80 و سال 92 گفت: باید توجه داشت که در زمینه مدیریت بازار ارز عملکرد بانک مرکزی خود بوده است. همین که قیمت دلار سامانه نیما همگام با تغییرات بازار ارز رشد کرده است امری است که توانسته اثر خوبی بر بازار سهام بگذارد. از طرفی ذکر این نکته نیز ضروری است که در حال حاضر بازارهای کالایی ایران به جای انکه به بازارهای جهانی توجه کنند، دارند تغییرات رخ داده در بازار ارز را دنبال می‌کنند. چنین امری سبب شده تا اغلب شرکت‌ها فروش خوبی داشته باشند و از این جهت تهدید خاصی را در فروش خود مشاهده نکنند. با این حساب انتظار نمی‌رود که بازار در روزهای پیش رو به خصوص در یک ماه پایانی سال افتی جدی را تجربه کنند. حتی اگر عواملی نظیر تسویه اعتباری کارگزاری‌ها که روزهای پایانی اسفند ماه مرسوم است را نیز در نظر بگیریم به نظر نمی‌آید که افت احتمالی قیمت‌ها پیامدی پیش از اصلاح خفیف چند روز را به دنبال داشته باشد.