برای فردای تحریم

فراز جبلی|

مشاور سردبیر|

اقتصاد ایران بیش از پیش به سمت بسته شدن حرکت می‌کند. گذشته از روند خارجی، روند مدیریت داخلی هم به گونه‌ای است که این نگاه بسته را تقویت می‌کند. در حالی که تحریم‌کنندگان معتقد هستند بسته شدن اقتصاد ایران باعث آسیب به کشور می‌شود، مدیران دولتی هم می‌گویند در شرایط تحریم باید اقتصاد را بسته‌تر کرد تا بتوان آن را مدیریت نمود و یک پارادوکس جالب در این کشمکش ایجاد شده است.

اما بالاخره شرایط نمی‌تواند تا ابد به این شکل بماند و مطمئنا در آینده‌ای که زمان آن مشخص نیست مجددا شاهد مذاکرات و گشایش روابط خارجی خواهیم بود. تجربه چنین روندی نه در گذشته دور بلکه چند سال قبل رخ داد. اگر اقتصاد ایران امروز شبیه سال 91 است باید درس‌های زیادی از برجام برای مذاکرات سال‌های آینده گرفت.

در زمان تصویب برجام همه توجه‌ها به بندهای مورد مذاکره و امتیازاتی بود انتظار داشتیم دریافت کنیم. اما وقتی مسیر برای تجارت باز شد متوجه شدیم که امکان فعالیت وجود ندارد چرا که سیستم بانکداری ما در ایام تحریم به قدری ایزوله شده بود که به هیچ‌وجه با آیین‌نامه‌های جدید جهان تطابق نداشت. پس از برجام به مدت چند فعالان اقتصادی منتظر تسهیل روابط بودند و اتاق ایران هر هفته پذیرای جمع بزرگی از تجار خارجی بود اما روابط هنوز به کندی صورت می‌گرفت و بعد از چند ماه مشخص شد دستورالعمل‌های بانکی کشور به ویژه در بحث پولشویی مورد تأیید جامعه جهانی نیست.

این تجربه امروز می‌تواند بسیار گرانبها باشد. تمام توجه‌ها به این مساله معطوف شده است که چگونه کشور را در ایام تحریم اداره کنیم اما مساله‌ای که نباید مغفول واقع شود این است که چگونه کشور را آماده بازگشت به جامعه جهانی کنیم. تحریم‌های ناجوانمردانه نمی‌تواند تا ابد باقی بماند و شرایط تغییر خواهد کرد. این خطر وجود دارد که به دلیل طولانی شدن تحریم‌ها ساختار اقتصاد ایران به یک ساختار دولتی متمرکز عادت کند. از هم‌اکنون مسوولان بانک مرکزی چون خود را متولی تخصیص ارز می‌دانند به صراحت می‌گویند صادرکننده حق ندارد ارز خود را به شکل هر کالایی که دوست داشت وارد کند و با توجه به نیاز کشور باید کالای وارداتی تعیین شود. این دیدگاه خطر خود را دارد و به این معنی است که مالکیت مشروع می‌تواند به خاطر منافع ملی زیر سوال برود. اگر اقتصاد ایران مدت زیادی تحت تحریم باقی بماند خطر عمق یافتن چنین نگاه‌هایی وجود دارد.

سرعت تغییرات در اقتصادهای جهانی بسیار بالاست. برای کشورهای دیگر همراهی با این تغییرات یک اجبار است اما ایزوله شدن ایران نباید باعث عقب‌ماندگی از این مسیر شود چرا که اگر این مساله رخ دهد فردای تحریم مسیر بسیار سخت‌تر از ایام تحریم را پیش روی خواهیم داشت.