کرونا را سیاسی نکنیم
گروه اقتصاد اجتماعی|
تعداد تلفات بیماری کرونا در ایران به ۱۲ و تعداد مبتلایان شناسایی شده به ۶1 نفر رسید. با این حال اگرچه کرونا همچنان در کشور پیش می‌رود و استان به استان مردم را درگیر می‌کند اما همچنان متخصصان بیماری‌های عفونی بر این موضوع تاکید دارند که کرونا ویروس کشندگی کمتر از آنفلوآ نزا داشته و با رعایت بهداشت فردی می‌توان تا حد زیادی از ابتلا به بیماری پیشگیری کرد از سوی دیگر اخبار نگران‌کننده به ویژه در شبکه‌های اجتماعی درباره این ویروس در حالی است که تاکنون سه بیمار مبتلا به کرونا در کشور بهبود یافتند و کیت تشخیص کرونا هم از سوی متخصصان داخلی شبیه‌سازی شد اما هنوز حواشی درباره این بیماری ادامه داشته و آمارهای متناقضی از سوی برخی مسوولان درباره مبتلایان به این بیماری در کشور منتشر شده که وزارت بهداشت آنها را تکذیب کرد. این درحالی است که علی ربیعی، سخنگوی ستاد مقابله با کرونا در ششمین روز اعلام مشاهده مواردی از کرونا و شیوع آن در برخی استان‌های کشور با اعلام اینکه ستاد مقابله با ویروس کرونا از امروز تشکیل می‌شود، معتقد است این بیماری را نباید تبدیل به یک موضوع سیاسی کرد.
او بیان کرد: شاهد سوداگری‌هایی در زمینه وسایل و تجهیزات بهداشتی هستیم؛ در زمینه شوینده‌ها و وسایل استرلیزه، خطوط تولید جدید در کشور ایجاد شده و از همین امروز به بازار عرضه می‌شود.ماسک توسط مراکز بهداشت و درمان به‌صورت گسترده توزیع می‌شود.اطمینان می‌دهیم که هیچ کم گویی از این اتفاق انجام نشود و هر چند نفری که جانشان را در این زمینه از دست بدهند را اعلام می‌کنیم. هراس بیش از اندازه از کرونا مقابله اجتماعی با آن را هم تخت تاثیر قرار می‌دهد. به توصیه‌های وزارت بهداشت عمل شود. ربیعی با بیان اینکه رییس‌جمهور و همه افراد مسوول در این زمینه تعهد و وظیفه قانونی و اخلاقی در برابر کرونا دارند، گفت: به هیچ‌وجه در مواد اولیه برای تولید وسایل بهداشتی کمبود نداریم، یک امر مذموم این است که از رنج مردم سوءاستفاده شود و ماسک معمولی را به قیمت ۲۵ هزار تومان بفروشند با کمک رسانه‌ها می‌تواند این مساله برطرف شود.
وزارت بهداشت آمار نماینده قم
از مبتلایان به کرونا را تکذیب کرد
در همین حال روز گذشته وزیر بهداشت در یک جلسه غیرعلنی، گزارشی از وضعیت کرونا در ایران به نمایندگان ارایه کرد. اسدالله عباسی سخنگوی هیات رییسه مجلس درباره این موضوع گفت: طبق گزارشی که وزیر بهداشت به نمایندگان ارایه کرد بسیاری از بستری شدن اشخاص در بیمارستان‌ها مربوط به بیماران مبتلا به آنفلوآنزا است و تقریباً 47 نفر در کشور به کرونا مبتلا شدند و متأسفانه 12 نفر تا روز دوشنبه بر اثر این بیماری فوت کردند.
او با بیان اینکه طبق گزارش وزارت بهداشت دو نفر مبتلا به ویروس کرونا در تهران شناسایی شده‌اند، ادامه داد: این 2 نفر از قم به تهران آمده بودند، در استان قم نیز به هر کدام از خانواده‌ها یک «پک» شامل ماسک و مایع ضدعفونی‌کننده داده شده است، عامل ابتلا افرادی بودند که از پاکستان، افغانستان و چین وارد کشور شده بودند، برخی از این افراد از مبادی ورودی غیرقانونی وارد کشور شده بودند.طبق گزارش وزارت بهداشت از نظر امکانات بهداشتی و پزشکی کمبودی در کشور وجود ندارد و نباید شهروندان در این خصوص نگرانی داشته باشند، فقط توصیه این است که برای پیشگیری افراد از ماسک و مایع ضدعفونی‌کننده استفاده و از دست دادن و روبوسی خودداری کنند.
نماینده رودسر و املش در مجلس دهم، بیان کرد: طبق گزارش وزیر بهداشت با گرم شدن هوا این ویروس از بین خواهد رفت، وضعیت تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها نیز بر اساس شرایط موجود در کشور تصمیم‌گیری خواهد شد و از طریق رسانه‌های رسمی کشور اعلام می‌شود.
عباسی با تأکید براینکه افراد از حضور در تجمعات ورزشی و اردوهای دانش‌آموزی خودداری کنند تا شیوع این ویروس کنترل شود تا با مشکلات حادی رو به رو نشویم، عنوان کرد: طبق گزارش وزیر بهداشت در برخی مناطق کشور مواردی از «کرونا» شناسایی شده از این رو مبادی ورودی کشور و پروازها تحت کنترل قرار دارد، افرادی که وارد کشور می‌شوند از طریق دمای بدن و علائم کرونا مورد بررسی قرار می‌گیرند. گزارش وزارت بهداشت در جلسه غیرعلنی روز گذشته مجلس درحالی است که احمد امیرآبادی، نماینده مردم قم در حاشیه جلسه مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه آمار فوتی‌های منتشر شده در قم از سوی وزارت بهداشت درست نیست، خواستار تعطیلی سریع هرچه سریع‌تر حرم حضرت معصومه(س) شد. امیرآبادی بیان کرد: پرستاران در خطر هستند به آنها تجهیزات لازم برای قرنطینه را نداده‌اند البته وزیر گفته امروز ۷۰۰۰ لباس و ماسک به قم می‌فرستند. پرستاران در خطر هستند بیش از ۲۵۰ نفر در قرنطینه بوده‌اند اما امکانات کافی برای قرنطینه در قم وجود ندارد. بسته‌های پیشگیری به دست مردم نرسیده است در برخی داروخانه‌ها ماسک پیدا نمی‌شود یا گران است. باید سریعا وضعیت پیگیری شود.
او افزود: اوضاع قم نگران‌کننده است می‌خواهند اخبار را به مردم ندهند تا استرس بالا نرود. 50 نفر در قم بر اثر کرونا جان خود را از دست دادند. وقتی می‌گویند همه این میزان فوتی مربوط به کرونا نیست اما آنهایی که در بیمارستان کامکار از دنیا رفته‌اند قطعا مبتلا به کرونا بوده‌اند. جواب آزمایش دو کودک هم مثبت اعلام شده که این هم خطرناک است نمی‌دانم چرا وزیر اعلام نمی‌کنند.
اظهارات امیرآبادی درحالی است که کیانوش جهانپور، رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آن را تکذیب کرده و درباره آخرین وضعیت ویروس کرونا در ایران بیان کرد: آمار ۵۰ نفری که یکی ازنمایندگان قم در مورد فوتی‌ها اعلام کرده کذب محض است و ایشان حق اظهارنظر در این مورد را ندارد و دسترسی به اطلاعات هم ندارد. رفتار مشمئز‌کننده‌ای داشته که از شایعه‌سازان خارج از کشور هم بدتر است.
او افزود: از بین موارد بررسی شده تا ظهر روز گذشته براساس نتایج آزمایش‌های تایید شده تعداد ۱۸ نفر دیگر مبتلا به کووید ۱۹ یا ویروس کرونای جدید شناسایی شدند. از این تعداد ۸ نفر در قم، سه نفر تهران، یک نفر استان همدان, دو نفر اصفهان و دو نفر استان مرکزی بودند و از این افراد طی ۲۴ ساعت گذشته چهار نفر جان خود را از دست دادند.
از بهبود سه فرد مبتلا به کرونا در ایران
تا تولید کیت تشخیص
افزایش آمار مبتلایان به ویروس کرونا در حالی است که بیمار ۳۹ ساله مبتلا به کرونا ویروس در بیمارستان فیروزگر تهران، پس از ۳ روز تلاش کادر درمان، از بیمارستان مرخص شد. این در حالی است که یکی از بیماران مبتلا به همین ویروس در بیمارستان مسیح دانشوری نیز، از بخش آی‌سی‌یو به بخش ایزوله منتقل شده است و تاکنون سه نفر از مبتلایان به کرونا ویروس از بخش‌های مراقبت ویژه با حال عمومی خوب خارج شدند. از سوی دیگر فوق تخصص بیماری‌های عفونی و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم از شبیه‌سازی کیت تشخیصی کرونا، خبر داد. مسعود مردانی درباره این موضوع بیان کرد: همکاران ما در بیمارستان مسیح دانشوری تهران، کیت تشخیصی کرونا را شبیه‌سازی کردند و با آن در حال شناسایی این بیماری هستند. این کیت‌های تشخیص از کیفیت بسیار خوبی برخوردار بوده و با آن به درستی می‌توان این بیماری را تشخیص داد. در حال حاضر در خصوص کیت‌های تشخیصی کرونا هیچ مشکلی نداریم، علاوه بر شبیه‌سازی آن در بیمارستان مسیح دانشوری، چند محموله کیت تشخیص از سوی سازمان بهداشت جهانی به کشور اهدا شده است. او بیان کرد: بیمارانی که مشکوک به کرونا هستند و علائم خفیف یا حتی متوسط این بیماری را دارند هم نیازی به انجام تست این بیماری ندارند ولی افراد مبتلا به نوع شدید این بیماری باید این تست را انجام دهند.ه این تست در دسترس است، فقط عده‌ای محدود نیاز به انجام آن دارند و الزامی برای همه افراد وجود ندارد. افراد فقط سرماخورده می‌خواهند این تست را انجام دهند که این موضوع بی‌مورد است. فوق تخصص بیماری‌های عفونی ادامه داد: مبتلایان به کرونا مانند بیماران آنفلوآنزا و سرماخوردگی نیازی به مصرف آنتی بیوتیک ندارند بلکه آنان باید تحت نظر پزشک باشند و در صورت نیاز در بیمارستان بستری شوند. عفونت‌های ویروسی معمولا نیازی به درمان آنتی‌بیوتیک ندارند و پس از سپری شدن دوره خوب می‌شوند. مردانی افزود: مرگ و میر ناشی از کرونا در افراد بالای ۸۰ سال، کسانی که دچار نقص ایمنی هستند، بیماران سرطانی، ایدزی و استفاده‌کنندگان از شیمی درمانی و داروهای سرکوب‌گر ایمنی، بیشتر از افراد عادی است. در دستورالعمل کشوری این بیماری تاکید شده که این افراد می‌توانند از تعدادی داروهای تجربی که در چین هم استفاده شده و ما در ایران آنها را داریم، استفاده کنند. هرچند این داروی اختصاصی کرونا محسوب نمی‌شود ولی مجموعه‌ای از داروها هستند که در کنترل بیماری موثر می‌باشند. او با اشاره به اینکه این دارو در اختیار همه بیماران مبتلا به کرونا قرار نمی‌گیرد، افزود: این دارو فقط در اختیار گروه‌های پرخطر قرار می‌گیرد، به عبارتی افرادی که کرونا گرفته‌اند و دچار سرطان، ایدز و نقص سیستم ایمنی هستند، می‌توانند از این داروها استفاده کنند. این داروها فقط با دستور پزشک متخصص عفونی، ریه و داخلی در اختیار این بیماران قرار می‌گیرد.
وزارت بهداشت اعتقادی به قرنطینه ندارد
درحالی که برخی اخبار در شبکه‌های اجتماعی درباره قرنطینه دو شهر قم و تهران منتشر شده و برخی این راهکار را برای مقابله با کرونا مناسب می‌دانند اما مسوولان وزارت بهداشت معتقدند قرنطینه راهکاری قدیمی است. کیانوش جهانپور، رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت درباره این موضوع بیان کرد: وزارت بهداشت اعتقادی به قرنطینه ندارد. قرنطینه یک شیوه کارآمد و مدرن در حوزه مدیریت و پیشگیری از بیماری از جمله بیماری کرونا ویروس جدید نیست. در این زمینه سازمان بهداشت جهانی هم توصیه‌ای نداشته است. آنچه که در ووهان هم اتفاق افتاد، یک استثناء است. به علاوه اینکه ساختار اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی ما کاملا با ووهان و چین متفاوت است و این موضوع قابل تعمیم و تسری نخواهد بود و نمی‌توان نسخه مشترکی برای ما و چین پیچید. او افزود: قرنطینه‌ای که در تهران مطرح شده، به هیچ‌وجه صحت ندارد و در دستور کار هم نبوده است و شایعه است. حتی اگر روزی قرار باشد قرنطینه مطرح شود، قم در اولویت بود که برای قم‌هم بحثی به عنوان قرنطینه نداریم. آنچه که ما دنبال می‌کنیم، ایجاد محدودیت در ترددهای داخل شهری و بین شهری و کاهش مراودات است و توصیه می‌کنیم که تا حد امکان مردم از سفرهای درون شهری و بین شهری بپرهیزند. در خانه ماندن برای بسیاری از افراد به ویژه افراد پرخطر مثل بیماران خاص، افراد دارای سن بالای ۶۰ سال و... توصیه می‌شود، اما اینطور نیست که ما بخواهیم شهر را به یک زندان بزرگ تبدیل کنیم. در عین‌حال فعلا ارزیابی ریسک هم ضرورت این اقدام را نشان نمی‌دهد.
فرآیند پذیرش بیماران
و چگونگی دفن فوتی‌های کرونایی
رییس مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت ضمن تشریح فرآیند پذیرش بیماران مشکوک به کرونا در بیمارستان و درباره شرایط دفن فوت‌شدگان ناشی از کرونا، توضیحاتی ارایه کرد.
رضا گلپیرا درباره این موضوع بیان کرد: اگر قرار باشد هر کسی با کوچک‌ترین علائم به سمت بیمارستان‌ها برود، در بیمارستان ازدحام ایجاد شده و خود مردم دچار مشکل می‌شوند. در عین حال ازدحامی که در بیمارستان‌ها تشکیل می‌شود، خودش می‌تواند منجر به انتقال بیماری شود. او افزود: بر همین اساس وزارت بهداشت در تمام محلات مرکز جامع سلامت دارد. در این مراکز پزشکان مستقر هستند و به آنها اعلام کردیم که به مردم آموزش‌های درست ارایه دهند.
در عین حال امروز هم با سازمان نظام پزشکی هماهنگ کردیم که تمام مطب‌های پزشکی هم بتوانند این بیماران را که دارای علائم هستند، ویزیت کنند. حال اگر بیمار به مطب مراجعه کرد و پزشک به او اعلام کرد که به نظر من شما مشکوک به کرونا هستید، پزشک بیمار را به مرکز جامع سلامت ارجاع می‌دهد و بعد از بررسی آنها، اگر در مرکز جامع سلامت تشخیص دادند که این فرد مشکوک به کرونا است، از آنجا فرد را به بیمارستان اعزام می‌کنیم. گلپیرا با بیان اینکه اصلا لزومی ندارد که برای اطمینان از ابتلا یا عدم ابتلایمان به کرونا، در همان ابتدا به بیمارستان مراجعه کنیم، گفت: مردم به هیچ‌وجه به بیمارستان‌ها مراجعه نکنند، بلکه بهترین روش این است که به مطب یا مرکز جامع سلامت مراجعه کرده و در صورتی‌که مورد مشکوک محسوب می‌شدند، مرکز جامع سلامت هماهنگ کرده و مشخص می‌کند که فرد به کدام بیمارستان اعزام شود. وی تاکید کرد: بنابراین مردم خودشان مستقیما به بیمارستان‌ها مراجعه نکنند تا این اقدام باعث ازدحام نشود. به عنوان مثال ما بیمارستانی مانند مسیح دانشوری را فقط برای بیمارانی که ۱۰۰ درصد مورد مثبت کرونا هستند، قرار داده‌ایم. رفتن به این بیمارستان‌ها خودش می‌تواند منجر به انتقال ویروس شود. گلپیرا درباره پروتکل دفن افرادی که به دلیل ابتلا به کرونا فوت شده‌اند، ضمن رد برخی شایعات مبنی بر عدم دفن بهداشتی این افراد، گفت: ما بر اساس پروتکلی از قبل تعیین شده در این زمینه عمل می‌کنیم که البته فقط برای کرونا نیست، متوفی را طبق پروتکل بهداشتی خاص دفن می‌کنیم، به‌طوری که فرد را در بیمارستان به صورت کامل کاور می‌کنند و دیگر کسی حق ندارد کاور را باز کند. در نهایت متوفی با نظارت بهداشتی دفن می‌شود، نه اینکه جسد را بدون کاور به خانواده تحویل دهند.
فوتی‌های کرونا در ایران
از متوسط جهانی پایین‌تر است
آمار فوتی‌های ناشی از کرونا در حالی است که ایرج حریرچی، دبیر ستاد ویژه مدیریت پیشگیری از آلودگی ویروس کرونا معتقد است درصد فوتی‌های ناشی از کرونا در ایران از متوسط جهانی پایین‌تر است. او درباره این موضوع بیان کرد: متاسفانه عموم کشورهای دنیا به ویژه برخی کشورهای همسایه ایران از انتشار اطلاعات واقعی کشورشان خودداری می‌کنند و لذا آمار واقعی که ما منتشر می‌کنیم بیشتر به چشم آمده است. با توجه به اینکه کشور در فصل آنفلوآنزای موسمی قرار دارد سیاست وزارت بهداشت صرفا اعلام آمار مبتلایانی است که آلودگی آنها به ویروس کرونا اثبات شده است. به گفته حریرچی، اکثر کشورها نسبت مرگ‌ومیر را بر اساس میزان مبتلایان قطعی و مشکوک اعلام می‌کنند و بر این اساس نسبت افراد فوت شده پایین می‌آید. در صورتی که بخواهیم آمار افراد فوت شده ناشی از ویروس کرونا در کشور را بر اساس کسری از افراد مبتلا و مشکوک به بیماری سنجش نماییم نسبت فوتی‌ها در ایران حدود یک درصد خواهد بود.
حریرچی با بیان اینکه عمده موارد فوتی ناشی از این ویروس در چین و دیگر نقاط جهان، در سنین بالا و در بیماران زمینه‌ای رخ داده است، این را هم گفت: بالغ بر ۸۰ درصد مبتلایان به این ویروس به صورت سرپایی درمان می‌شوند و تمام تمهیدات لازم برای پیشگیری و درمان این بیماری در داخل کشور پیش‌بینی شده و همکاران ما فداکارانه در حال انجام وظیفه هستند.
تصمیم درباره تعطیلی مدارس
با وزارت بهداشت
تعطیلی مدارس برای مقابله با کرونا یکی از راهکارهای مقابله با این ویروس است چرا که هرچه تجمع افراد در مکان‌های عمومی کمتر باشد، امکان پیشگیری افزایش می‌یابد با این حال سخنگوی آموزش و پرورش شهر تهران معتقد است اعلام تصمیم‌گیری درباره دایر یا تعطیل بودن مدارس برای مقابله با «کرونا» با وزارت بهداشت است و معلوم نیست برای هفته آینده هم تعطیلی مدارس ادامه داشته باشد یا خیر.
مسعود ثقفی بیان کرد: طبق دستور رییس‌جمهور، هرگونه تصمیم‌گیری درباره دایر یا تعطیل بودن مدارس برای مقابله با «کرونا» با وزارت بهداشت است.آموزش و پرورش نیز به محض تصمیم‌گیری و اعلام وزارت بهداشت، به مردم اطلاع‌رسانی می‌کند اظهارات ثقفی درحالی است که در راستای پیشگیری و کنترل بیماری کرونا دستورالعمل مقابله با عفونت‌های حاد تنفسی ناشی از کرونا ویروس به ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها و مدارس روز گذشته ابلاغ شد. بر اساس دستورالعمل ابلاغی، ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها باید در یک طرح ضربتی و سراسری نسبت به برگزاری دوره آموزشی و توانمندسازی باهدف انتقال مفاهیم اصول بهداشت فردی و توصیه‌های پیشگیرانه بهداشتی در قالب محتواهای آموزشی دیداری و شنیداری به دانش‌آموزان کارکنان، اقدام کنند. اظهارات سخنگوی آموزش و پرورش شهر تهران درحالی است که بنابر گفته‌های رییس مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت تعطیلی مدارس مشکلی را حل نمی‌کند و این وزارتخانه به دنبال تعطیل کردن مدرسه‌ها نیست.
کیانوش جهانپور درباره این موضوع بیان کرد: از نظر کمیته فنی وزارت بهداشت، تعطیلی مدارس همچنان برای ما به عنوان عاملی که بتواند پیشگیری کرده و کاهش شیوع و انتشار بیماری موثر باشد، شناخته نشده و ما همچنان اعتقاد نداریم که لزوما تعطیلی مدارس می‌تواند به کاهش شیوع و محدودیت انتشار منجر شود.
چنانچه بعضا کارشناسان معتقدند که حتی تعطیلی مدارس و مهدکودک‌ها ممکن است تردد خانوارها را افزایش دهد. به گفته رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، حتی شواهدی نشان می‌دهد که تعطیلی‌های اخیر، منجر به رفت و آمد بین شهری بسیاری از خانوارها شده و این می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری و شیوع را افزایش دهد. بر همین اساس ما تاکنون ابلاغیه یا توصیه‌ای مبنی بر تعطیلی مدارس نداریم. او تاکید کرد: البته این موضوع با تعطیلی کلاس‌های آموزشی دانشگاه‌ها، سینماها، سالن‌های تئاتر، برگزاری مسابقات ورزشی بدون حضور تماشاگر و... متفاوت است. تعطیلی تجمعات، همایش‌ها، اردوهای دانشجویی، سیاحتی و زیارتی و... همچنان و حداقل تا پایان هفته جاری است و پنجشنبه و جمعه ارزیابی ریسک کرده و ممکن است این تعطیلی‌ها تمدید شود.
رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت با بیان اینکه تعطیلی مدارس فعلا در دستور کار ما وجود ندارد و توصیه‌ای در این زمینه نداریم، گفت: اگر در جایی هم این تعطیلی اتفاق افتاده از طرق دیگری بوده است. حتی شاید در برخی جاها به تعطیلی مدارس انتقاد هم داشته باشیم.
توصیه‌هایی درباره
نحوه دفع زباله‌های ویروسی
به دنبال گزارش شدن مواردی از ابتلا به «کروناویروس» در ایران و لزوم رعایت اقدامات پیشگیرانه برای کاهش انتقال این ویروس رییس اداره محیط زیست انسانی استان تهران با اشاره افزایش استفاده از ماسک‌ها، ژل‌های ضدغفونی‌کننده و... توصیه کرد: ماسک‌ها و دستمال‌های کاغذی پس از استفاده داخل کیسه‌های در بسته قرار داده و به سطل زباله یا مخازن زباله منتقل شود.
فاطمه اکبرپور با اشاره به اینکه انواع ویروس‌های دیگر نیز در گذشته وجود داشته است و پیش‌بینی‌های لازم در مراکز درمانی شده است، اظهارکرد: در مراکز درمانی پسماندها را به چند دسته تفکیک می‌کنند مانند پسماندهای عادی در بخش‌های اداری، آشپزخانه و...، پسماندهای عفونی و تیز و برنده. پسماندهایی که در بخش‌های ایزوله و قرنطینه مراکز درمانی تولید شود حکم پسماند عفونی را دارند و باید جداگانه به همراه پسماند تیز و برنده در مبدا یعنی مراکز درمانی توسط دستگاه‌های سترون‌ساز ضدعفونی شوند.
رییس اداره محیط زیست انسانی استان تهران تاکید کرد: بیمارستان‌ها و به‌ویژه بیمارستان‌هایی که برای بیماران مشکوک یا مبتلا به ویروس کرونا در نظر گرفته‌شده‌اند باید حتما قبل از انتقال پسماندها به مراکز دفع مانند «آراد کوه» یا هرجای دیگر در سطح استان آنها را سترون‌سازی کنند چرا که ضدعفونی کردن دیگر کفایت نمی‌کند.در حال حاضر استفاده بیشتر از ماسک، دستکش، دستمال کاغذی و... موجب افزایش چند ۱۰ میلیونی این پسماندها طی هر روز شده است. در این شرایط چه مراکز درمانی و چه مردم باید مراقبت‌های لازم را انجام دهند و حتما زباله‌های خود را در کیسه‌های در بسته قرار دهند همچنین مسوولان شهرداری تمهیدات لازم را برای گندزدایی اتخاذ کنند.
