زمان طلایی صادرات، از دست رفت

تعادل| مرضیه احقاقی|

پس از شیوع ویروس کرونا در ایران، بخش‌های مختلف اقتصادی کشور، لطمات بسیاری را متحمل شدند. کشورهای همسایه که سهم قابل توجهی از صادرات ایران به مقصد آنها انجام می‌شود، مرزهای خود را رو به روی کشور بستند. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که صادرات کالاهای غیرنفتی در حال حاضر بخش مهمی از ارز موردنیاز کشور را تامین می‌کند. در چنین شرایطی خلل در صادرات به معنی ضرر به اقتصاد کشور در سطح کلان است. به‌علاوه آنکه واردات و نرخ ارز را نیز می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد. در همین حال فعالان اقتصادی در گفت‌وگو با «تعادل» تاکید کردند که: «در سایه شیوع این ویروس، بهترین زمان برای صادرات از دست رفت.» در چنین شرایطی تنها تجار متضرر نمی‌شوند بلکه خسارات مالی این چالش به سایر حلقه‌های تولید نیز منتقل می‌شود. با این وجود برخی دیگر از فعالان اقتصادی با اذعان بر چالش‌های به وجود آمده، اعتقاد دارند: « خارج از روابط سیاسی، تجاری و دیپلماتیک، انتظار می‌رود روابط میان ایران و چین پس از رفع این بحران، بهبود یابد و تاثیر مثبتی بر روابط اقتصادی دو کشور به جای بگذارد.»

    سایه کرونا بر تجارت

شیوع ویروس کرونا در ایران، بر تجارت خارجی کشور سایه افکنده است. تا جایی که طی دو هفته اخیر شاهد بسته شدن بسیاری از مرزهای کشورهای همسایه با ایران بودیم. در چنین شرایطی عملا فعالیت‌های تجاری تعطیل شده‌اند. علاوه بر این حتی نمی‌توان گفت که این روند تا چه زمانی ادامه دارد و همین موضوع بر نگرانی و فعالان تجاری کشور افزوده است. در همین حال باید تاکید کرد که ارزهای حاصل از صادرات کالایی، بخش قابل توجهی از نیاز ارزی کشور را تامین می‌کند. درنتیجه کاهش صادرات، ضربات جبران‌ناپذیری را به اقتصاد کشور وارد می‌کند. بنابراین مسوولان امر نباید به سادگی از کنار این چالش بگذرند. درچنین شرایطی باید هرچه سریع‌تر تمهیدات لازم اندیشیده شود و اقداماتی درخور اجرایی شوند تا روند مبادلات تجاری کشور در شرایط بحرانی تحریم متوقف نشود. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که طی یکی دو سال اخیر، حجم عمده صادرات ایران به مقصد کشورهای همسایه و چین انجام شده است. بنابراین در شرایط کنونی، بررسی وضعیت تجارت با این کشورها اهمیت ویژه‌ای دارد.

    محدودیت تجارت از دید فعالان بخش خصوصی

«تعادل» با هدف بررسی وضعیت تجارت ایران با کشورهای همسایه و چین با فعالان اقتصادی، گفت‌وگو کرده است. علی شریعتی عضو هیات نمایندگان اتاق تهران در گفت‌وگو با «تعادل» گفت: شیوع ویروس کرونا در ایران با زمان طلایی صادرات کشور همزمان شد. از آنجا که فروردین با تعطیلات نوروزی همزمان است، بسیاری از مشتریان خارجی، خرید فروردین را در اسفند انجام می‌دهند (به جز مواد فاسد شدنی) . بنابراین باید تاکید کرد که همزمانی انتشار ویروس کرونا در کشور با زمان طلایی صادرات اسفند ماه، خسارت‌های بیشتری را برای تجار به همراه داشت. او افزود: صادرکنندگان برای بازپرداخت مالی صادرات خود برنامه‌ریزی کرده‌اند. حال که امکان صادرات وجود ندارد، این‌بار مالی به سایر حلقه‌های تولید نیز می‌رسد و آنها را نیز متاثر می‌کند. این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران گفت: در حال حاضر بسیاری از مرزهای ایران با کشورهای همسایه، به دلیل شیوع این ویروس بسته شده است. البته اهمیت تمامی این مرزها در تجارت به یک میزان نیست. خوشبختانه شاهد بازگشایی مرزهای عراق و افغانستان به عنوان دو مقصد بزرگ صادراتی کشور بودیم. با این وجود همچنان مرز بازرگان که اهمیت ویژه‌ای در تجارت بین‌المللی ایران دارد، بسته است. او افزود: با وجود اقدامات صورت گرفته از سوی طرف ایرانی، گویا کشور ترکیه تمایلی به همکاری ندارد. مرز بازرگان دسترسی ایران به اروپا را ممکن می‌کند. به‌علاوه آنکه حجم عمده‌ای از واردات کشور از طریق این مرز و خطوط راه آهن، انجام می‌شود. با این وجود ترکیه حتی اجازه ورود بارهای ما را هم نمی‌دهد.

شریعتی این ممنوعیت را ورای شیوع کرونا دانست و تاکید کرد: این موضوع بسیار نگران‌کننده است و باید هرچه سریع‌تر دیپلماسی لازم برای رفع آن، انجام شود. چراکه اگر این مشکل برطرف نشود، تاثیر منفی بر اقتصاد کشور خواهد داشت. این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران گفت: بخش خصوصی پس از انتشار خبر شیوع این ویروس در کشور، پیشنهاداتی را برای رفع چالش یاد شده ارایه داد. اجرای قرنطینه از سوی طرف ایرانی، انجام عملیات گندزدایی و میکروب‌زدایی از مهم‌ترین اقداماتی هستند که باید اجرایی شود. چراکه اجرای چنین اقدامات پیش‌گیرانه‌ای تاثیر بسزایی بر جلب اعتماد طرف‌های خارجی و استمرار روابط تجاری خواهد داشت.

در همین حال باید تاکید کرد که چین به عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران شناخته می‌شود. بر همین اساس بررسی روند تجارت ایران با این کشور، حاز اهمیت است. در همین راستا با مجیدرضا حریری رییس اتاق بازرگانی ایران و چین، گفت‌وگو کرده‌ایم. رییس اتاق بازرگانی ایران و چین در گفت‌وگو با «تعادل» و درخصوص روابط ایران و چین پس از شیوع این ویروس گفت: در حال حاضر نزدیک به دو ماه است که رفت‌وآمد میان ایران و چین، بسیار محدود و مختل شده است. بدون تردید این محدودیت بر تجارت کشور تاثیر منفی گذاشته است اما ارزیابی میزان خسارت آن در حال حاضر ممکن نیست. حریری تاکید کرد: صادرات و واردات میان ایران و چین، همانند قبل نیست اما همچنان برقرار است. هیچ ممنوعیتی برای ورود کالای ایرانی به چین و هیچ محدودیتی برای فروش کالای چینی به ایرانیان، نه از طرف دولت ایران و نه از طرف چین، برقرار نشده است.

او افزود: شیوع این ویروس در قدم نخست برخی رسته‌های اقتصادی را متحمل خسارت‌های جبران‌ناپذیر کرده است. از جمله این صنایع می‌توان به صنعت توریسم و به تبع آن، حمل‌ونقل، هتل‌داری و ... اشاره کرد. به ویژه که این ویروس در ایام سال نوی چینی شیوع پیدا کرد و از حضور توریست‌های چینی به ایران، ممانعت کرد. ایام تعطیلات ایران نیز پیش روست؛ به‌طور طبیعی از سفر ایرانی‌ها به چین کاسته می‌شود. یعنی هر دو کشور از نظر تبادل توریسم ضربه خوردند. البته باید تاکید کرد که تمام دنیا از این بحران، ضربه می‌بینند. مجیدرضا در ادامه حریری گفت: اما درباره سایر صنایع و تجارت وابسته به آنها، می‌توان گفت که لطمات ایجاد شده، جای جبران دارد. یعنی افت تولید و تجارت را در ماه‌های آتی سال، می‌توان افزایش داد.

در همین حال رییس اتاق بازرگانی ایران و چین با اشاره به روابط همدلانه میان مردم دو کشور در جریان شیوع این ویروس گفت: خارج از روابط سیاسی، تجاری و دیپلماتیک، انتظار می‌رود روابط میان دو کشور پس از رفع این بحران، به دلیل همین همدلی‌ها، بهبود یابد و تاثیر مثبتی بر روابط اقتصادی ایران با چین به جای بگذارد. او افزود: چین تنها کشوری است که تاکنون لوازم بهداشتی، ضدعفونی و تجهیزات لازم برای مقابله با این ویروس را برای ایران ارسال کرده و محموله بعدی نیز برای هفته آینده در راه است.

    نگاهی به وضعیت مرزهای تجاری

پس از شیوع ویروس کرونا در ایران، بسیاری از مرزهای کشور با همسایه‌ها بسته شد. البته با دیپلماسی صورت گرفته؛ برخی از این مرزها مجددا بازگشایی شدند. با این وجود باید تاکید کرد که ارایه اطلاعات دقیق از وضعیت این مرزها، بسیار حائز اهمیت است. محمد لاهوتی رییس کنفدراسیون صادرات ایران درباره وضعیت مرزهای ایران با کشورهای همسایه به خبرگزاری مهر گفت: شرایط صادرات به خصوص در مرزهای مشترک با کشورهای هدف صادراتی، به سرعت در حال تغییر است. بر این اساس، به صراحت نمی‌توان گفت که مسیر صادرات ایران، مطلقاً بسته بوده یا کاملاً باز است؛ چراکه برخی از کشورها، در مقاطعی از روز مرزهای خود را باز می‌کنند و در ساعاتی پس از آن، می‌بندند، پس صادرات روان نیست.

او افزود: در چنین شرایطی از دولت انتظار می‌رود یک ستاد اطلاع‌رسانی برخط به منظور ارایه اطلاعات به صادرکنندگان در مورد مرزهای کشور، تشکیل داده و برای آن، سامانه‌ای را در نظر بگیرد که بلافاصله به صورت آنلاین، ورود و خروج کالا از مرزهای مختلف را به صورت شفاف نشان دهد. تا صادرکنندگان بدانند کالایی که صادر می‌کنند، با چه شرایطی در مرز مواجه می‌شود. در چنین شرایطی امکان مدیریت صادرات کالا فراهم می‌شود.

عراق: در حال حاضر مرزهای میان ایران و عراق (چذابه، سومار، مهران و شلمچه) برای انتقال کالا باز هستند. یحیی آل‌اسحاق رییس اتاق مشترک ایران و عراق چندی پیش با اعلام خبر بازگشایی مرز دو کشور گفت: سطح همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور ایران و عراق بسیار گسترده است. او افزود: پس از شیوع کرونا در ایران، دولت عراق اقدامات پیشگیرانه‌ای از جمله توقف ورود ایرانی‌ها به این کشور را در دستور کار قرار داد که موقتی خواهد بود. اما در حوزه اقتصادی و تجاری شرایط فرق می‌کند و مرزها فعال هستند. افغانستان: تردد و تجارت با افغانستان ادامه دارد و هیچ محدودیتی وجود ندارد. البته باید تاکید کرد که این روابط با تمهیدات شدید بهداشتی و نصب اسکنر حرارتی و تاکید بر سالم بودن اجناس و افراد انجام می‌شود.

ارمنستان: از 13 اسفند ماه، با تصمیم ایروان، تردد تجاری میان ایران و ارمنستان به مدت 3 هفته (تا 24 مارس) متوقف شد. در حال حاضر تنها اتباع این کشور می‌توانند از مرز به سمت کشورشان بازگردند. ترکیه: ورود اتباع ایرانی و کالاهای تجاری به این کشور ممنوع است. بنا به گزارش فعالان اقتصادی، حتی واردات کالا از مرز این کشور به ایران نیز به سختی انجام می‌شود. با توجه به اهمیت مرز بازرگان برای ایران، مذاکراتی برای بازگشایی و تردد مسافران و کامیون‌ها در حال انجام است. در همین حال منوچهر سلمان‌زاده مدیرکل دفتر ترانزیت سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای کشور اعلام کرد: در حال حاضر ایران تنها به سه کشور ترکیه، پاکستان و ترکمنستان به‌صورت یکطرفه مراودات تجاری دارد که این موضوع موقتی است. سلمان‌زاده همچنین درخصوص خبر بسته بودن مرز بازرگان گفت: سه‌شنبه 13 اسفند ماه از همین مرز ۱۴۸ دستگاه ناوگان ایرانی حامل کالا وارد کشور شد. این مقام مسوول یادآورشد: البته حجم تجارت کشور با توجه به اعمال محدودیت‌ در مرزها، حدود 18 درصد کاهش یافته است؛ اما این افت موقتی است و به زودی اوضاع به شرایط عادی بازمی‌گردد.