نشانه‌ای از ترمیم بازار نفت به چشم نمی‌خورد
عباس ملکی|
کارشناس انرژی و استاد دانشگاه صنعتی شریف|
امروز قیمت نفت به نصف خود از ابتدای سال 2020 تاکنون رسیده که می‌توان گفت سه موضوع عمده دلیل این وضعیت است. نخست ویروس کرونا و شیوع آن در سراسر جهان و تعطیل شدن محیط‌های تولیدی و کاهش تقاضا، دوم به مصالحه نرسیدن اوپک با روسیه و سوم اضافه تولید کردن عربستان سعودی و متحدانش همچون امارات عربی متحده و در نتیجه اضافه عرضه در بازار. در نظرسنجی‌ای که رویترز از کارشناسان نفتی داشت، عنوان شد که غالباً معتقدند قیمت نفت برنت در کریدور 30 دلار در هر بشکه باقی خواهد ماند. به صورت جزئی‌تر قیمت نفت برنت در سه‌ماهه دوم 2020 حدود 34.87 دلار در هر بشکه و برای سه ماهه سوم 39.05 دلار و در سه‌ماهه چهارم سال جاری میلادی معادل 44.08 دلار در هر بشکه خواهد بود. براین اساس قیمت نفت برای کل سال حدود 42 دلار پیش‌بینی شده است. این در حالی است که پیشبینیها در ماه فوریه حاکی از آن بود که قیمت نفت برنت در کل سال 2020 به‌طور متوسط حدود 60.63 دلار خواهد بود.
در تشریح شرایط فعلی بازار نفت و دلایل افت قیمت نفت باید به روابط میان اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها پرداخت. روسیه و چند کشور دیگر که عضو اوپک نیستند؛ اظهار تمایل داشتند که برای ممانعت از کاهش قیمت نفت با یکدیگر همکاری کنند. در این میان عربستان سعودی به تدریج رهبری مذاکرات را از سوی اوپک به عهده گرفت. پیش از اجلاس اوپک در مارس2020، یک هیات کارشناسی اوپک پیشنهاد داد یک میلیون بشکه در روز کاهش تولید در دستور کار اوپک قرار گیرد که منابعی نیز اعلام کردند عربستان و روسیه برای کاهش تولید به توافق رسیده‌اند. اما با آغاز جلسات مشخص شد که این گمانه نادرست بوده و باوجود تمایل عربستان برای کاهش تولید، روسیه صرفا حاضر به تمدید قرارداد کاهش تولید فعلی بود. اختلاف نظر میان عربستان و روسیه موجب شد که قرارداد کاهش تولید که تا پایان ماه مارس اعتبار دارد نیز تمدید نشود. به دنبال این مسائل، قیمت نفت کاهش یافت و با کاهش قیمت نفت عربستان، ریزش قیمت تشدید شد. با کاهش قیمت نفت از سوی عربستان و افزایش عرضه؛ به نظر می‌رسد این کشور به دنبال هر چه پایین‌تر آوردن قیمت نفت باشد تا روسیه را متقاعد به همکاری سازد. در مقابل نیز روسیه اعلام کرده که در برابر قیمت‌های پایین نفت آسیب کمی خواهد دید.
بر اساس مدارکی که حاکی از تقویت حضور مسکو در خاورمیانه است؛ شرکت نفت دولتی روسیه 250 میلیون دلار به یک مشاور خارجی پرداخت کرده تا برای عقد قراردادهای نفتی در کردستان عراق به آن کمک کند. این مبلغ مربوط به قراردادهایی می‌شود که به روسیه کمک کرده که یک بازیگر خارجی مهم در صنعت نفت کردستان عراق شود. این قراردادها که در راستای تلاش پوتین برای تقویت موقعیت کرملین در منطقه بسته شده، روسیه را بیش از پیش درگیر مسائل عراق کرده است. روسیه در سال 2017 و 2018 تا سه میلیارد دلار به دولت منطقه‌ای کردستان عراق در ازای عرضه نفت در آینده پرداخت کرده که منبع مالی قابل توجهی برای این منطقه نفت‌خیز در عراق است.
تهدید امنیت انرژی امریکا
اما آن سوی ماجرا امریکا قرار داد. در حالی که ترامپ در توییتی از کاهش قیمت نفت و به تبع آن کاهش قیمت بنزین استقبال کرده بود، تولیدکنندگان نفت شیل در امریکا از بازندگان بزرگ این کاهش قیمت هستند زیرا با افت قیمت نفت به حدود 30 دلار، این شرکت قادر به تامین هزینه‌های خود نبوده و در معرض ورشکستگی قرار خواهد گرفت. در این شرایط امریکا راهی جز تلاش برای جلوگیری از ورشکستگی شرکت‌های فعال در میادین شیل ندارد زیرا در غیر این صورت امنیت انرژی این کشور به خطر خواهد افتاد.
دستاورد چین؛ دستیابی به مازاد سوخت
اما به دنبال شیوع کرونا، تقاضای سوخت چین به‌شدت کاهش یافت اما برآورد می‌شود که اگر چین بتواند به‌طور موثر شیوع کرونا را در ماه مارس کنترل کند، تقاضای سوخت در ماه آوریل از سوی این کشور مجدد افزایش خواهد یافت. ضعیف‌ترین ماه برای واردات نفت خام چین در سال جاری میلادی ماه مارس خواهد بود زیرا پالایشگاه‌های تولید سوخت را در بحبوحه تقاضای پایین برای آن کاهش داده‌اند. کرونا در شرایطی شایع شد که ذخایر سوخت چین برای سال نو چینی در پایان ژانویه و اوایل فوریه، یعنی زمان اوج سفرها بود. به تبع این شرایط چین با کاهش تقاضا و کاهش سفرها، با سوخت مازاد همراه شده که این سوخت مازاد را به کشورهای همسایه آسیایی خود صادر می‌کند. همه این مسائل نشان می‌دهد که بازار جهانی انرژی (نفت) روزهای حساسی را پیش رو دارد؛ جاییکه قدرت‌های بزرگ جهان به دنبال آن هستند تا برای حداکثرسازی منافع سیاسی و اقتصادی خود، از این شرایط بهره‌برداری کنند. در این میان قیمت نفت دستخوش این جنگ باقی خواهد ماند تا ناگزیر توافقی برای حمایت از قیمت‌ها صورت گیرد. با این حال در حال حاضر نشانه‌هایی از ترمیم بازار جهانی نفت به چشم نمی‌خورد.
منبع سایت دانشکده مهندسی انرژی دانشگاه صنعتی شریف
