چین چگونه کرونا را سانسور کرد

پال گاردنر|

دانشجوی PhD مطالعات چین و ارتباطات سیاسی، دانشگاه گلاسگو  |

مترجم:   محمّدامین قاسمی پیربلوطی |

رهبران سیاسی چین امیدوارند زمانی که سرانجام نگرانی‌ها درباره ویروس کرونا شروع به کاهش‌یافتن کند، خاطرات مربوط به ناکامی‌های دولت در اوایل شیوع نیز از بین برود. آنها به‌ویژه مایل‌اند خشمی را که بسیاری از مردم پس از مرگ دکتر لی ونلیانگ (همان پزشکی که به‌دلیل اینکه تلاش کرد به همکارانش درباره این شیوع هشدار دهد توبیخ شد) بر اثر ویروس کووید-19 احساس کردند، فراموش شود. من در حال ‌حاضر درباره تلاش‌های نظام تک‌حزبی چین جهت افزایش مشروعیت‌اش از طریق کنترل اطلاعاتی که به شهروندانش می‌رسد، مشغول پژوهش‌ام. نبود صراحت و شفافیت در مرحله مهم ابتدایی شیوع این بیماری تا حدودی به این دلیل است که مقامات برای جلسات سالانه مجلس محلی حزب کمونیست گرد هم آمده بودند و همان زمان نهاد‌های پروپاگاندایی به رسانه‌ها دستور می‌دهند که از پوشش روایت‌های منفی خودداری کنند. با این حال، سانسور در همین مدت زمان نیز به‌طور فزاینده‌تری کنترل شدید بر اطلاعات را در چین بازتاب می‌دهد. همانطورکه آنه‌ماری برادی، کارشناس رسانه‌های چینی، خاطرنشان می‌کند: «از آغاز دوران ریاست‌جمهوری شی جینپینگ روشن بود که رسانه‌ها ملزم‌اند بر روایت‌های خبری مثبتی تمرکز کنند که وحدت و ثبات را تقویت کرده و دلگرم‌کننده باشند.» وضعیت بغرنج آزادی‌های محدود رسانه‌ای زیرنظر شی جینپینگ با دیداری که او در سال 2016 با سازمان‌های رسانه‌ای انجام داد، شدت گرفت؛ وی در این باره اظهار داشت: «تمامی رسانه‌های حزبی عضوی از خانواده حزب بوده و خواستار وفاداری به حزب کمونیست چین‌اند.» همانطورکه کارشناس علوم سیاسی، ماریا رپنیکووا بیان می‌کند، فراهم‌کردن فضایی موقتی برای رسانه‌ها برای گزارش آزادانه‌تر، می‌تواند به این نظام تک‌حزبی کمک کند که «تصویری از شفافیت مدیریت‌شده را به نمایش بگذارد». با این حال، سرکوب‌کردنْ بی‌تردید تأثیر قابل‌توجهی بر توانایی رسانه‌ها در ارایه گزارش‌های تحقیقاتی موثر، به‌ویژه در اوایل شیوع بیماری، داشته است. در فضای آنلاین، اقدامات متناوبی برای محدودکردن سخنانی که حزب آنها را تهدید می‌پندارد، وجود داشته است. این اقدامات شامل قوانینی است که به‌معنای تهدید زندان برای هرکسی است که به‌دلیل گسترش «شایعات» مقصر شناخته ‌شود. در یک رژیم اقتدارگرا، متوقف‌کردن شایعات توانایی مردم در ایجاد نگرانی و احتمال کشف حقیقت را محدود می‌سازد؛ نکته‌ای که تنها توسط قضیه دکتر لی به‌شدت آشکار می‌شود. حزب، سانسور خود را بر مشکلاتی که ممکن است مشروعیتش را تضعیف کنند، متمرکز کرده است. بخشی از پژوهش جاری من درباره کنترل اطلاعات در چین، شامل تحلیلی از دستورالعمل‌های سانسور فاش‌شده‌ای است که توسط پایگاه خبری دیجیتال تایمز چین مستقر در ایالات متحده جمع‌آوری شده است. نتیجه نشان می‌دهد که بین سال‌های 2013 تا 2018 بیش از 100 دستورالعمل فاش‌شده درباره مشکلات مربوط به محیط زیست، امنیت غذایی، سلامت، آموزش، بلایای طبیعی و حوادث بزرگ وجود داشته است و احتمالاً تعداد واقعی از این حد هم فراتر خواهد رفت. به عنوان مثال، پس از وقوع یک انفجار در یک کارخانه پتروشیمی، به سازمان‌های رسانه‌ای گفته شد که «گزارش‌های منفی مرتبط با پروژه‌های پتروشیمی» را سانسور کنند. رسانه‌های دولتی نقشی کلیدی در تلاش‌های حزب کمونیست چین در برجسته‌سازی‌های آنلاین دارند. پژوهش من نشان می‌دهد تعداد روایت‌های حاوی مشکلات محیط زیستی و فجایع که توسط روزنامه پیپلز دیلی در سایت سینا ویبو (معادل چینی توییتر) ارسال شده‌اند، به‌طور قابل‌توجهی بین سال‌های 2013 تا 2018 کاهش یافته‌اند. حدود 5/4% از کل پست‌های پیپلز دیلی در ویبو بین سال‌های 2013 تا 2015، درباره محیط زیست بوده‌‌اند که این مقدار تا سال 2018 به 1% رسیده است. به‌طور مشابه، حدود 8%-10% پست‌های ارسالی این روزنامه بین سال‌های 2013 تا 2015 درباره فجایع و حوادث بزرگ بوده‌اند، اما این رقم در سه سال بعدی به زیر 4% کاهش یافت. این حزب می‌خواهد که مردم در عوض بر موضوعاتی تمرکز کنند که می‌پندارد موجب تقویت مشروعیت حزب می‌شوند. تعداد پست‌های ارسالی پیپلز دیلی که بر ملی‌گرایی تمرکز می‌کنند، تا سال 2018 با افزایش دوبرابری، به 12% از کل پست‌ها رسیده است. علاوه‌بر گزارش‌های تحقیقاتی درباره شیوع بیماری در بخش‌هایی از رسانه‌ها، برخی از افراد چینی نیز برای تبادل اطلاعات پیرامون ویروس و شرایط موجود در ووهان، تلاش بسیاری کرده‌اند. با این حال، مقامات به‌طور پیوسته در حال خاموش‌کردن صداهای انتقادی قابل‌توجه بوده و تلاش‌های خود را برای سانسورکردن دیگر محتواهایی که به‌طور خاصی از نظر آنها مفید نیستند، افزایش داده‌اند. سانسورها همه‌چیز را متوقف نمی‌کنند، اما همانطور که پژوهشگر مسائل چین، مارگارت‌ای. رابرتز بیان می‌کند، «سانسور نفوذپذیر» هنوز هم می‌تواند بسیار موثر باشد. وی خاطرنشان می‌کند که تلاش‌های مقامات چینی برای مشکل‌تر ساختن دسترسی مردم به محتواهایی انتقادی که به‌صورت آنلاین منتشر می‌شوند، هنوز هم می‌تواند بسیار موثر باشد؛ درحالی که اینترنت از سیل اطلاعاتی که حزب کمونیست چین می‌خواهد دیده شوند، غرق شده است. پژوهش من نشان می‌دهد هنگامی‌ که نمی‌توان از بروز یک مشکل جلوگیری کرد، مقامات مسوول پروپاگاندا سعی می‌کنند روایت را با اطمینان پیداکردن از تمرکز رسانه‌ها بر تلاش‌های دولت برای مقابله با مشکل، کنترل کنند. پس از رانش زمین در معدنی در تبت، به رسانه‌ها دستور داده شد که خبر رفع نگرانی‌ها از حادثه را به‌طور فوری و گسترده پوشش دهند. پوشش خبری چنین فجایعی توسط پیپلز دیلی، بر تصویر قهرمانانه نیروهای نجات متمرکز است. تلاش پروپاگاندایی مشابهی هم‌اکنون مشهود است. همانطور که دیوید بندِرسکی از پروژه رسانه‌ای چین یادآور می‌شود، پوشش رسانه‌ای در چین به‌طور فزاینده‌ای به‌دنبال به‌تصویرکشیدن حزب کمونیست چین، «به عنوان راه‌گشای پیروزی معجزه‌آسای بشری» در مقابله با ویروس است. پس از درگذشت دکتر لی، رهبران حزب کمونیست چین تلاش کردند مقامات محلی را به‌خاطر بازخواست کردن وی مقصر نشان دهند. با این حال، اقدامات صورت‌گرفته علیه دکتر لی، کاملاً منطبق با رویکرد حزب برای کنترل اطلاعات با نظارت شی جینپینگ است. دانستن اینکه چند نفر جان خود را از دست داده‌اند یا ممکن است در آینده به کام مرگ کشیده شوند، غیرممکن است؛ زیرا مردم به‌جای پذیرفتن خطر مجازات نشر شایعات، تصمیم به خودسانسوری گرفته‌اند یا نیز مقامات به‌دنبال جلوگیری از رسیدن اطلاعات به عموم مردم بوده‌‌اند. شیوع ویروس کرونا خطرکردن‌های سیستمی را نشان می‌دهد که ثبات اجتماعی و مشروعیت حزب حاکم را بالاتر از منافع عمومی قرار می‌دهد.

منبع: باشگاه اندیشه