استقراض دولت برای تاجگذاری احمدشاه

از آغوش پدر، تا تخت سلطنت؛ از سلطنت تا مرگ در تبعید. این سرنوشت آخرین شاه قاجار بود. شاهی که برخی چهره‌ای مثبت از او ترسیم می‌کنند و برخی می‌گویند، علت منفور نبودن این پادشاه، کودکی او و همین‌طور اقتدار رضاخان پس از کودتای 1299 بود که عملا به او قدرتی برای اقتدار نمی‌داد وگرنه او نیز شاید شاهی بود به دیکتاتوری و خشونت پدرش. احمد شاه 13 ساله پس از فتح تهران به دست مشروطه‌خواهان، از پدرش محمدعلی شاه که به سفارت روسیه پناه برده بود با چشم‌های گریان جدا شد تا به سلطنت‌آباد برود و اداره امور کشور را به دست بگیرد. او پس از پنج سال که به سن قانونی رسید، تخت پادشاهی را بر سر گذاشت. اما این تاجگذاری کم‌خرج نبود. بیست و ششم فروردین 1293، در تهران اعلام شد که دولت درصدد استقراض یکصد هزار لیره از بانک انگلستان با بهره متعارف است تا در تاریخ معین (سی‌ام تیرماه) که سلطان احمد شاه به سن قانونی خواهد رسید، مراسم تاجگذاری رسمی وی را برگزار کند. روز ۳۰ تیر ۱۲۹۳ احمدشاه پسر محمدعلی شاه قاجار در ۱۸ سالگی در تهران تاجگذاری کرد. این مراسم 5 سال پس از خلع محمدعلی شاه در دوره مابین مجلس دوم و سوم و در شرایطی که دوران حاکمیت ناصرالملک به عنوان نایب‌السلطنه نیز رو به پایان بود و هیچ ارگان و نهادی بر کشور حاکم نبود، به وقوع پیوست‌. تاجگذاری احمدشاه یک ماه قبل از آغاز جنگ جهانی اول صورت گرفت‌. اقدامات او برای بیرون راندن قوای انگلیسی و روسی که طبق قراردادهای ۱۹۰۷ و ۱۹۱۵ ایران را به دو منطقه نفوذ خود تقسیم کرده بودند بی‌نتیجه ماند. با وقوع انقلاب بلشویکی ۱۹۱۷ در روسیه، دولت این کشور قرارداد ۱۹۱۵ با انگلیس را لغو کرد و نیروهای خود را از ایران فراخواند. به دنبال آن نیروهای انگلیسی حاضر در ایران به سمت شمال پیشروی کردند و تقریبا تمام خاک ایران را تحت نفوذ خود درآوردند.

در اواخر دوران حکومت احمدشاه، قیام‌های متعددی در مناطق مختلف ایران از جمله گیلان (میرزا کوچک‌خان‌)، تبریز (شیخ محمد خیابانی‌) و خراسان (کلنل محمدتقی‌خان پسیان‌) به وقوع پیوست که همگی آنها به دلیل عدم هماهنگی و انسجام لازم سرکوب شدند. سلطنت احمدشاه تا ۱۳۰۴ ادامه یافت و در این سال وی تحت فشار رضاخان از پادشاهی خلع شد. پس از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ عملا قدرت از دست احمدشاه خارج شده بود. او با از دست دادن تدریجی اکثر اختیارات خود، رهسپار اروپا شد و زمام امور کشور را عملا به رضاخان که «سردار سپه» و نخست‌وزیر بود، سپرد. رضاخان نیز مرحله به مرحله زمینه خلع وی را از قدرت فراهم ساخت‌.سرانجام در نهم آبان ۱۳۰۴ ماده واحده‌ای به صورت طرح تقدیم مجلس پنجم شد که در آن خلع قاجار از سطنت و سپردن حکومت موقت به رضاخان خواسته شده بود. این ماده واحده به پیشنهاد «سیدمحمد تدین» نایب‌رییس مجلس مطرح شد. براساس این پیشنهاد مسوولیت تعیین شکل حکومت آتی بر عهده مجلس موسسانی بود که باید بعدا تشکیل می‌شد. پیشنهاد تدین در‌‌‌ همان روز طرح، با ۸۰ رای مثبت از مجموع ۸۵ نماینده حاضر در مجلس به تصویب رسید و به این ترتیب به حدود ۱۳۰سال حاکمیت سلسله قاجار بر ایران خاتمه داد.