لزوم توجه بیشتر به محدودیت‌ها و فرصت‌های بازار سرمایه

در راستای تحولات اخیر در بورس تهران بررسی شد

گروه بورس|

معاملات نخستین روز هفته در بازار سرمایه کشور با رشد بیش از 23 هزار واحدی شاخص کل بورس تهران خاتمه یافت. در این روز هجوم نقدینگی به بازار سرمایه سبب شد تا شاهد رشد 3.59 درصدی ارزش بورس باشیم. به موجب این افزایش شاخص کل به سطح 668 هزار و 339 واحد رسید. در این روز همچنین شاخص کل هموزن، افزایشی 7 هزار و 968 واحدی را به ثبت رساند که به معنای رشد 3.53 درصدی نماگر یاد شده در بازار سرمایه بود. 

تغییرات قیمت در بازار سرمایه و رشد دست جمعی بهای سهام در دو سال گذشته سبب شده تا در حال حاضر و با توجه به رویدادهای رخ داده در اقتصاد کشور و جهان، توجه به ریسک معاملات و سرمایه‌گذاری واقع‌بینانه در بازار سرمایه بیش از پیش اهمیت یابد. این امر به‌خصوص با ارزیابی شرایط سیستم بانکی و نیارهای پولی کشور هم در بخش اعتبار و هم در بخش جذب نقدینگی از اهمیت بسیاری برخوردار خواهد بود. 

مدیر گروه آمار و تحلیل ریسک سازمان بورس و اوراق بهادار در همین باره به پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا) گفت: میانگین روزانه ارزش معاملات سهام در بورس و فرابورس در اسفندماه سال ۱۳۹۸ نیز نسبت به ابتدای همین سال بیش از ۳۰۰ درصد رشد داشته است.

زانیار احمدی افزود: کاهش نرخ سود سپرده بانکی، اعمال محدودیت‌های معاملاتی در بازار ارز و طلا، رکود مقطعی و کاهش قدرت خرید در بازار مسکن و همزمان با آن افزایش شاخص قیمت مصرف‌کننده (کاهش قدرت خرید و کاهش ارزش دارایی عموم) موجب حرکت جریان نقدینگی به سمت بازار سرمایه شد.

وی اظهار داشت: سرازیر شدن حجم بالای نقدینگی در بازار سهام که ارزش معاملات و ارزش بازار را به صورت قابل ملاحظه‌ای تحت تأثیر قرار داده است، پایین بودن تعداد سهام شناور آزاد برخی از شرکت‌های پذیرفته شده، استقبال بی‌سابقه اشخاص حقیقی به صورت مستقیم از بازار سهام به‌رغم پایین بودن سواد مالی که منجر به رفتارهای هیجانی و غیرعقلایی می‌شود، محدودیت در زیر ساخت‌های معاملات از جمله سامانه معاملات و دستوری بودن نرخ بهره بانکی که باعث عدم جذابیت اوراق بدهی، به‌خصوص اوراق تامین مالی ناشران خصوصی شده است، از جمله ریسک‌هایی هستند که به صورت همزمان می‌توانند فرصت و تهدیدی برای بازار سرمایه محسوب شوند. مدیر گروه آمار و تحلیل ریسک سازمان بورس و اوراق بهادار خاطرنشان کرد: بدون شک لازم است هر کدام از ریسک‌های ذکر شده در راستای حفظ حقوق سهامداران خرد کنترل شوند و اقدامات اصلاحی و اقتضایی همچون اصلاح ریزساختار بازار، توسعه بخش‌های مختلف بازار سرمایه از جمله بازار اوراق تأمین مالی یا ایجاد بازار جدید، تشویق شرکت‌ها به افزایش سهام شناور آزاد، تشویق شرکت‌ها به افزایش سرمایه از محل صرف سهام همچنین تشویق افراد غیرحرفه‌ای و غیرمتخصص به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری انجام شود. احمدی با بیان اینکه تا به امروز تلاش بسیاری در این زمینه انجام شده و کماکان نیز در حال انجام است، اظهار داشت: در این زمینه دولت نیز با واگذاری شرکت‌های دولتی در تلاش است که به صورت جدی از بازار سرمایه حمایت کند. با این وجود، این رخداد فرصت تاریخی برای بازار سرمایه است تا بتواند جایگاه اصلی خود را در اقتصاد کشور به دست آورد. وی با اشاره به اینکه بازار سرمایه محیطی شفاف برای سرمایه‌گذاری است که نظارت در آن به‌صورت سیستمی انجام می‌شود و اطلاعات یکسان برای همه افراد در دسترس است، تاکید کرد: این بازار همچنین توانایی جذب بالای نقدینگی و هدایت آن به مسیر تولید را دارد. از همین رو شرکت‌ها می‌توانند از این فرصت استفاده کرده و از این منابع جهت تأمین مالی لازم در خصوص ادامه حیات کسب و کار خود از آن بهره مند شوند. به گفته احمدی، از جمله نهادهای دیگر که می‌تواند از این فرصت بهره مند شود، بانک مرکزی است که به عنوان نهاد ناظر و تنظیم‌کننده بازار پول می‌تواند از فرصت پیش آمده استفاده کرده و با بهره‌گیری از زیرساخت‌های بازار سرمایه همچنین فرصت پیش آمده در این بازار، فعالیت‌های اصلی و مهم خود را به صورت کاراتری انجام دهد.

 وی توضیح داد: در حال حاضر بسیاری از بانک‌ها به علت عدم جذابیت سود سپرده و سیاست‌های محدودکننده بانک مرکزی از کمبود نقدینگی رنج می‌برند. از همین رو یکی از راه‌های مناسب، هدایت قسمتی از نقدینگی موجود در بازار سهام به سمت بازار پول با استفاده از ابزارهایی نظیر گواهی سپرده بانکی تنزیل شده جهت تأمین مالی کوتاه‌مدت است. مدیر گروه آمار و تحلیل ریسک سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: در صورت انتشار این اوراق، بانک‌ها می‌توانند از بازار پول (به‌طور مثال یکی از بازارهای فرابورس ایران) به جذب نقدینگی اقدام کنند. این مهم بانک‌ها را کمک می‌کند تا به صورت موثرتری به مدیریت دارایی و بدهی خود بپردازند و ریسک حاصل از شکاف نقدینگی را به صورت کاراتری کنترل کنند.

 وی توضیح داد: در همین راستا صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت می‌توانند در برابر سپرده‌گذاری در بانک‌ها در گواهی سپرده بانکی سرمایه‌گذاری کنند که از طرفی باعث ایجاد مدیریت نقدینگی در صندوق و از طرف دیگر باعث رشد گردش معاملات خواهد شد. در این زمینه لازم است بانک مرکزی مجوز فعالیت بانک‌ها در بازار سرمایه را هر چند به صورت محدود صادر کند تا بانک‌ها بتوانند از این ظرفیت به مدیریت دارایی و بدهی بپردازند.

احمدی با بیان اینکه بازارگردانی بانک مرکزی در بازار پول فرابورس ایران می‌تواند راه موثری در کنترل نقدینگی کشور همچنین کنترل نرخ بهره در بازار باشد، گفت: بانک مرکزی می‌تواند با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار از ظرفیت‌هایی مانند روش ثبت سفارش برای عرضه اوراق در بازار اولیه و همچنین مدیریت وثایق بهره مند شود و با بازارگردانی اوراق در بازار ثانویه (بازار پول) به مدیریت نرخ بهره بپردازد و در برابر نگه داشتن نرخ بهره به صورت دستوری یا با اعمال محدودیت، با انجام عملیات بازارسازی به صورت آزاد نرخ را تعیین کند.

وی افزود: این مهم باعث افزایش کارایی سیستم پولی خواهد شد و در نتیجه آن جریان تأمین مالی از طریق بازار سرمایه نیز راحت‌تر صورت می‌گیرد.

مدیر گروه آمار و تحلیل ریسک سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: از طرف دیگر بانک مرکزی می‌تواند با اجازه فعالیت به بانک‌ها جهت بانکداری اختصاصی (private banking) به صورت محدود، امکان سودآوری بانک‌ها را فراهم کند.

احمدی اظهار داشت: در حال حاضر بسیاری از بانک‌ها تمایل دارند که در بازار سرمایه فعالیت داشته باشند و برای مشتریانی که فقط به سود سپرده راضی نیستند، در بازارهای دیگر به خصوص بازار سرمایه سرمایه‌گذاری کنند که این موضوع ضمن جذب نقدینگی برای بانک، امکان سودآوری بیشتری را برای بانک‌ها فراهم می‌کند. راهکار دیگر را می‌توان اجازه فعالیت به صندوق‌های سرمایه‌گذاری بانکی دانست که مدتی است توسط بانک مرکزی محدود شده‌اند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: بازار سرمایه تا به امروز مقابل بسیاری از ریسک‌های سیاسی و اقتصادی ایستادگی کرده و در این زمان بسیاری از شرکت‌های تولیدی و خدماتی همچنین نهادهای نظارتی مانند بانک و بیمه می‌توانند با استفاده از ظرفیت‌های موجود در این بازار مجددا فعالیت‌های خود را احیا کنند.