چالش‌های اینترنت رایگان دانشگاهی
با شیوع کرونا در کشور، یکی از مهم‌ترین تصمیماتی که گرفته شد، تعطیلی دانشگاه‌ها و مراکز آموشی از همان هفته ابتدایی اعلام ورود کرونا به کشور بود. اما برای اینکه روند تحصیلات در کشور دچار اختلال نشود، روش آموزش آنلاین به عنوان راه جایگزینی در نظر گرفته شد تا به زعم مسوولان، کرونا مانع آموزش نشود. اما یکی از مهم‌ترین چالش‌های آموزش آنلاین، دسترسی دانش‌آموزان و دانشجویان به اینترنت عنوان شد؛ اینکه شرکت در کلاس‌های آنلاین دانشگاهی نیازمند حجم بالایی از اینترنت است و برای دانشجویان هزینه بالایی خواهد داشت. به همین دلیل با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت علوم، رایگان شدن ترافیک سایت‌های دانشگاهی مطرح شد. با وجود این، فرآیند رایگان شدن این سامانه‌های آموزشی همچنان فراز و فرودهایی دارد، از طرفی دانشجویان معتقدند حضور در کلاس‌های آنلاین از حجم اینترنت آنها می‌کاهد و در مقابل اپراتورهای اینترنتی ادعا می‌کنند ترافیک لیست آی‌پی‌های ارایه‌شده به آنها رایگان شده و اگر سامانه‌ای رایگان نیست، حتما آی‌پی آن در فهرست وجود ندارد. در این میان رییس سازمان فناوری اطلاعات هم می‌گوید که در این راه مشکلاتی از سمت دانشگاه‌ها و از سمت خود وزارتخانه وجود دارد که باعث شده رایگان‌سازی کلیه کلاس‌های آنلاین همزمان صورت نگیرد.
رایگان شدن اینترنت کلاس‌های آنلاین از اولین وعده‌هایی بود که وزارت ارتباطات به دانشجویان و اساتید سراسر کشور که درگیر با آموزش از راه دور شده بودند، داد. پس از پایان یافتن تعطیلات و شروع کلاس‌های آنلاین اما این وعده در تمامی دانشگاه‌ها محقق نشد و به نظر می‌رسد عملیاتی شدن آن با مشکل مواجه شده است. برخی دانشجویان نیز نسبت به افزایش هزینه‌های اینترنت خود معترض هستند و در فضای مجازی اعتراضات خود را به دست مسوولان می‌رسانند. وزارت ارتباطات اعلام کرده که با کمک اپراتورهای موبایلی و شرکت‌های ارایه‌دهنده اینترنت تمام سعی خود را کرده تا اینترنت دانشجویان در کلاس‌های دانشگاهی رایگان محاسبه شود و هزینه‌های گزاف اینترنت در این روزها بر دوش دانشجویان نیفتد. اما در این راه مشکلاتی از سمت دانشگاه‌ها و از سمت خود وزارتخانه وجود دارد که باعث شده رایگان‌سازی کلیه کلاس‌های آنلاین همزمان صورت نگیرد. درواقع فرآیند رایگان‌سازی این‌گونه است کهIPهای دانشگاه‌ها از سوی وزارت علوم به وزارت ارتباطات اعلام می‌شود و رایگان شدن کلاس‌ها بر اساس این فهرست صورت می‌گیرد، اما سرویسی که در دیگر بسترها رخ می‌دهد ولو آنکه سرویس آموزشی باشد، از آن IP اعلام‌شده صورت نمی‌گیرد و طبیعتا نمی‌تواند جزو اینترنت رایگان به شمار بیاید. در این راستا امیر ناظمی، رییس سازمان فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با دیجیاتو اظهار کرد: «ما کلاس‌های دانشگاه‌ها را رایگان کرده‌ایم ولی در این میان اتفاقاتی هم افتاده که برای ما چالش به وجود آورده است. یکی اینکه برخی این تصور برایشان پیش آمده که تمام پلتفرم‌ها و گشت‌وگذارها در اینترنت و انجام تمام خدمات رایگان است؛ در واقع برخی این تصور را دارند که آموزش در شبکه‌های پیام‌رسان خارجی و داخلی یا یک ویدیو کنفرانس در برنامه‌ای چون اسکای‌روم هم قرار است رایگان باشد که چنین نیست.»
اقدامات نادرست بعضی از دانشگاه‌ها
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره اینکه چرا تمامی سایت‌ها و سامانه‌هایی که مورد استفاده دانشجویان و اساتید دانشگاهی قرار می‌گیرد، رایگان نیست توضیح داد: «برخی دانشگاه‌ها دقیقا متوجه نشدند که باید چه کار کنند و اقدامات اشتباه و نادرستی را در این زمینه انجام داده‌اند. نمی‌توان اعلام کرد که هر سیستم و سرویسی که دانشگاه‌ها و اساتید خواستند از آن استفاده کنند رایگان خواهد شد. این موضوع اصلا از نظر فنی هم شدنی نیست و نیاز به یک ابر پروژه دارد تا بتوانیم بفهمیم در کدام زمان و از کدام سرویس یک دانشگاه در حال استفاده است.» ناظمی معتقد است برخی دانشجویان و اساتید هم فکر می‌کردند که کلا اینترنت آنها رایگان شده است؛ مساله‌ای که به‌زعم او یک مساله منطقی نیست چرا که نه فراخوانی برای شناسایی و احراز هویت دانشجویان و اساتید از سوی وزارتخانه انجام شده که چنین تصوری را پدید آورد و نه اساسا این کار شدنی است: «نمی‌توان تمام فعالیت‌های یک دانشجو یا یک استاد دانشگاهی را در بستر اینترنت رایگان کرد چرا که منطق اقتصاد این موضوع را از بین خواهد برد و ما به ازای چنین خواسته‌ای در دنیا نیز وجود ندارد.» این در حالی است که دانشگاه‌هایی که بزرگ‌تر بوده‌اند و مدیر آی‌تی قوی‌تری داشتند، به کمترین مشکلات برخورد کرده‌اند چرا که دقیقا پروتکل رایگان شدن کلاس‌های دانشگاهی را درک کرده‌اند و در همان راستا با وزارت علوم و وزارت ارتباطات همکاری داشته‌اند. ناظمی در این زمینه بیان کرد: «مثلا برخی سرویس‌های جانبی را نیز از‌هاستینگ خود دانشگاه انجام دادند و ما توانستیم تمامی خدمات آموزشی ارایه شده توسط آنها به دانشجویانشان را رایگان اعلام کنیم.»
امکان رایگان شدن آنی لیست وجود ندارد
مشکل دومی که ناظمی از آن سخن به میان می‌آورد به مشکل میزبانی سایت‌های دانشگاهی برمی‌گردد. او در این خصوص اظهار کرد: «فرض کنید دانشگاه، دامین خود را به ما اعلام کرده ولی از این دامین یک هایپرلینک وجود دارد که نه در دانشگاه‌هاستینگ شده و نه جزو زیردامنه‌های دانشگاه است. این مساله باعث می‌شود که باز هم رایگان کردن کلاس‌های این مرکز آموزشی به مشکل بخورد. برخی سرویس‌هایی که خود دانشگاه‌ها هم ارایه می‌دهند کاری می‌کند تا اعطای سرویس رایگان به کلاس‌های دانشگاهی به اختلال بخورد. به گفته او برخی سرویس‌ها کاری می‌کنند که دانشجویان وارد یک فضای ایمن‌تر در فضای سایت دانشگاه شده سپس از آنجا دانشجویان را وارد بخش‌های مختلف دانشگاهی می‌کنند. ناظمی اظهار کرد: «این موضوع اما بازهم به مشکل می‌خورد چرا که پس از ورود دانشجو با نام کاربری و رمز عبور خود وقتی وارد سایت می‌شود، به تمامی بخش‌های یک دانشگاه دسترسی پیدا خواهد کرد که الزاما به مساله آموزش برنمی‌گردد و از خدمات اصلی دانشگاه خارج می‌شود و رایگان محاسبه کردن سخت است.» ناظمی همچنین با اشاره به مشکلاتی که از سوی وزارت ارتباطات و انجام این پروسه نیز صورت می‌گیرد، اظهار کرد: «آنها نیز چالش‌های سختی برای انجام این پروسه داشته‌اند که همچنان نیز با آنها دست‌‌وپنجه نرم می‌کنند. جمع کردن این حجم از انبوه دیتاها اولین مشکل ما بود و از آن مهم‌تر وقفه‌ای است که بین اعلام لیست‌های جدید به اپراتورها و اعمال رایگان شدن کلاس‌های آنلاین به وجود می‌آید. در واقع باید بگویم امکان آنلاین شدن لحظه‌ای و فعال سازی آنی رایگان شدن این لیست وجود ندارد و یک بازه زمانی کوتاه برای انجام این کار لازم است. از زمان اعلام شدن لیست‌های جدیدی که وزارت علوم به آنها پیرامون IP دانشگاه‌ها می‌دهد و آنها آن را به شرکت‌های ارایه‌دهنده اینترنت ارایه می‌دهند تا زمانی که این موضوع در شبکه این شرکت‌ها عملیاتی شود، معمولا چند روزی طول می‌کشد.»
