مشتریان تجاری ایران در ۲۰۲۰

تعادل | گروه تجارت |

ارزش تجارت کالایی ایران با ۲۷ کشور اروپایی در دو ماه نخست سال 2020 حدود 824 میلیون یورو بوده که از این مقدار، حدود ۱۷۵میلیون یورو کالا به اتحادیه اروپا صادر شده و در مقابل 649 میلیون یورو واردات از کشورهای اروپایی از سوی ایران صورت گرفته است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد، صادرات ایران به اتحادیه اروپا در دو ماهه نخست سال 2020 نسبت به مدت مشابه سال 2019 حدود 52 درصد افزایش یافته و ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا نیز رشد 7 درصدی داشته است. تراز تجاری ایران با اتحادیه اروپا نیز طی مدت مذکور با بهبود 17.5 میلیون یورویی به حدود منفی 473 میلیون یورو طی دو ماهه نخست 2020 رسیده است. عامل مسلط در افزایش ارزش صادرات و واردات کالایی ایران به اتحادیه اروپا در زمان یاد شده، را می‌توان «رشد ارزش صادرات سوخت‌های معدنی، روان‌کننده‌ها و محصولات مرتبط» و« افزایش واردات مواد غذایی و حیوانات زنده از اتحادیه اروپا» عنوان کرد. در میان کشورها نیز افزایش صادرات به «هلند» و افزایش واردات از «آلمان» به عنوان عامل اصلی افزایش تجارت ایران با اتحادیه اروپا در مدت یاد شده است. البته ذکر این نکته ضروری است، اگرچه ارزش صادرات یا واردات ایران به اتحادیه اروپا در دو ماهه نخست 2020 نسبت به دو ماهه 2019 رشد کرده، اما نسبت به ارقام مشابه 2018، کاهش قابل توجهی به علت افت شدید صادرات نفتی و تحریم‌های وضع شده علیه ایران، داشته است. 

     تصویر تجارت کالایی با اروپا 

بررسی روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا از سال 2017 نشان می‌دهد که تجارت کالایی بین ایران و اتحادیه اروپا از نیمه دوم سال 2018 دچار تغییرات شدید شده و روند کاهش تجارت ایران و اتحادیه اروپا از حدود ماه نوامبر 2018 شروع شده است. رقم تجارت ایران با اتحادیه اروپا از حدود 1.8 میلیارد یورو در اکتبر سال 2018 به حدود 685 میلیون یورو در ماه نوامبر همان سال رسیده و پس از دو ماه متوالی کاهش، در ابتدای سال 2019 به 320 میلیون یورو رسیده است. بررسی صادرات و واردات ایران با اتحادیه اروپا طی سال‌های گذشته نیز نشان می‌دهد که مجموع صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا در سال‌های 2018 و 2019 نسبت به سال‌های ماقبل، کاهش داشته اما این کاهش در سال 2019 بسیار بیشتر بوده است؛ یعنی کاهش 7 درصدی در سال 2018 و کاهش 93 درصدی در سال 2019 را تجربه کرده است. این موضوع برای واردات ایران از اتحادیه اروپا نیز اتفاق افتاده؛ به‌طوری‌که واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا در سال 2018 نسبت به سال 2017 با حدود 18 درصد کاهش و در سال 2019 نسبت به 2018 با حدود 49 درصد کاهش همراه بوده است. بررسی روند ماهانه صادرات ایران به اتحادیه اروپا و واردات ایران از اتحادیه اروپا از ابتدای سال 2017 و قبل از تشدید تحریم‌ها نیز نشان می‌دهد از ماه نوامبر سال 2018، صادرات ایران به اتحادیه اروپا و واردات آن از اتحادیه اروپا کاهش شدید داشته است. به ترتیب کاهش 62 درصدی و کاهش 58 درصدی. این روند کاهشی تا ابتدای سال 2019 ادامه داشته و پس از آن ارزش صادرات و واردات ایران با اتحادیه اروپا در سطحی بسیار پایین‌تر انجام شده است. 

     جزییات تجارت با اروپا

براساس گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، طی دو ماه نخست سال 2020، ایران و اتحادیه اروپا حدود 824 میلیون یورو تجارت کالایی داشته‌اند که این میزان نسبت به دو ماهه نخست سال 2019، رشد حدود 14 درصدی داشته است. از این میزان تجارت، حدود 175 میلیون یورو مربوط به صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا و 649 میلیون یورو، واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا است که هر دو نسبت به مدت مشابه سال 2019 افزایش داشته‌اند. اما موضوع مهم این است که اگرچه ارزش صادرات یا واردات مورد بررسی نسبت به دو ماهه 2019 رشد داشته ولی نسبت به ارقام مشابه سال 2018 افت قابل توجهی به علت افت شدید صادرات نفتی و تحریم‌های وضع شده علیه ایران داشته است. همچنین بررسی تراز تجاری ایران و اتحادیه اروپا نیز نشان می‌دهد افزایش بیشتر در ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا نسبت به افزایش ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا در مدت مذکور منجر به کاهش تراز تجاری منفی ایران با اتحادیه اروپا طی دو ماهه نخست سال 2020 نسبت به مدت مشابه 2019 شده و تراز تجاری ایران را به منفی 473 میلیون یورو رسانده است. 

     مقایسه تجارت کالایی ایران و ترکیه 

مقایسه صادرات و واردات کالایی ایران به اتحادیه اروپا طی دو ماهه نخست سال 2020 با صادرات و واردات کالایی ترکیه به اتحادیه اروپا طی مدت مذکور نشان می‌دهد، ترکیه در دو ماهه نخست سال 2020 حدود 11.6 میلیارد یورو کالا به اتحادیه اروپا صادر کرده که اگرچه این میزان نسبت به مدت مشابه سال قبل با کاهش جزئی همراه بوده اما ارزش صادرات ترکیه به اتحادیه اروپا بالغ بر 66 برابر صادرات ایران به اتحادیه اروپا در مدت مذکور بوده است. در همین حال، واردات ترکیه از اتحادیه اروپا در دو ماهه نخست سال 2020 نیز حدود 12 میلیارد یورو بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش حدود 20 درصدی داشته است. مقایسه واردات کالایی ایران و ترکیه از اتحادیه اروپا حاکی از 18 برابر بزرگ‌تر بودن واردات ترکیه از اتحادیه اروپا نسبت به واردات ایران از این اتحادیه است. در مجموع می‌توان گفت ارزش تجارت ترکیه با اتحادیه اروپا در دو ماهه نخست سال 2020 حدود 23.6 میلیارد یورو بوده که حدود 29 برابر ارزش تجارت ایران با اتحادیه اروپا است. 

     صادرات به تفکیک گروه‌های کالایی 

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، ایران در دو ماهه نخست سال 2020 حدود 175 میلیون یورو صادرات کالا به اتحادیه اروپا داشته که این رقم در مقایسه با دو ماهه نخست سال 2019 افزایش 52 درصدی داشته است. مطابق آمارهای اتحادیه اروپا، عامل مسلط در افزایش صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا در مدت مزبور، افزایش صادرات گروه سوخت‌های معدنی، روان‌کننده‌ها و محصولات مرتبط ایران به کشورهای اتحادیه اروپا (با مشارکت حدود 30 واحد درصدی) و گروه مواد غذایی و حیوانات زنده (با مشارکت حدود 27 واحد درصدی) بوده است. صادرات مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط نیز با مشارکت حدود 5 واحد درصدی عامل دیگری در این افزایش صادرات ایران به اتحادیه اروپا طی مدت مذکور به شمار می‌روند. 

مقایسه گروه کالاهای صادراتی ایران به اتحادیه اروپا طی دو ماهه نخست سال 2020 و مدت مشابه سال 2019 حاکی از تغییر قابل توجه در گروه کالاهای صادراتی ایران به اتحادیه اروپا در سال جاری است. به‌طوری‌که سهم صادرات سوخت‌های معدنی، روان‌کننده‌ها و محصولات مرتبط از کل صادرات ایران به اتحادیه اروپا، از ۰.۳ درصد در دو ماهه سال 2019 به 20 درصد دو ماهه نخست سال 2020 افزایش یافته است . (افزایش حدود 67 برابری) . علاوه بر آن، سهم صادرات مواد غذایی و حیوانات زنده نیز در مدت مذکور از حدود 31 درصد به حدود 38 درصد رسیده است. در این میان، سهم صادرات گروه‌های کالایی مانند مواد خام خوراکی به جز سوخت، مواد شیمیایی و کالاهای ساخته شده کاهش یافته است. 

     صادرات به تفکیک مقاصد صادراتی 

صادرات کالایی ایران به کشورهای اتحادیه اروپا در دو ماهه نخست سال 2020 نسبت به دو ماهه نخست سال 2019 در بیش از نیمی از کشورها (۱۴ کشور) افزایش و در 11 کشور کاهش یافته است. با این حال، صادرات ایران در دو ماهه نخست سال 2020 به کشورهای اتحادیه اروپا نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 52 درصدی داشته است. ۵ مقصد عمده صادراتی ایران به اتحادیه اروپا در میان 27 کشور عضو این اتحادیه در دو ماهه نخست سال 2020؛ کشورهای «آلمان، ایتالیا، هلند، اسپانیا و بلژیک» هستند که در مجموع حدود 78 درصد از ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا به این کشورها انجام می‌شود. بیشترین رشد ارزش صادرات ایران در دو ماهه نخست سال 2020 نسبت به مدت مشابه سال 2019 به کشورهای «لوکزامبورگ، هلند و فنلاند » بوده است. موثرترین عامل در افزایش ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا در مدت مذکور نیز، افزایش صادرات ایران به کشورهای هلند با مشارکت 22.8 واحد درصد، آلمان با مشارکت 10.4 واحد درصد، اسپانیا با مشارکت 6.8 واحد درصد، بلژیک با مشارکت 3.1 واحد درصد و ایتالیا با مشارکت 2.4 واحد درصد بوده است. بیشترین کاهش در ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا طی مدت مذکور نیز به کشورهای «یونان، لاتویا، جمهوری چک، مجارستان و دانمارک» بوده است.

     واردات ایران به تفکیک گروه‌های کالایی 

همانطور که در ابتدای گزارش آمده، واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا در دو ماهه نخست سال 2020 با افزایش حدود 43 میلیون یورویی نسبت به دو ماهه نخست سال 2019 به حدود 649 میلیون یورو، افزایش حدود 7 درصدی رسیده است. عامل مسلط در افزایش ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا در مدت مذکور افزایش واردات گروه مواد غذایی و حیوانات زنده ایران از این کشورها (با مشارکت 8.8 واحد درصدی) بوده است. علاوه بر این، افزایش واردات ماشین آلات و تجهیزات حمل و نقل با مشارکت 3.2 واحد درصدی و مواد خام غیرخوراکی به جز سوخت با مشارکت 2.2 واحد درصدی از اتحادیه اروپا نیز از جمله عوامل موثر دیگر در افزایش واردات ایران از اتحادیه اروپا بوده‌اند. مقایسه گروه کالاهای وارداتی ایران از اتحادیه اروپا در دو ماهه نخست سال 2020 نسبت به دو ماهه نخست سال 2019 نشان می‌دهد، سهم واردات گروه کالایی مواد غذایی و حیوانات زنده، مواد خام غیرخوراکی به جز سوخت و ماشین آلات و تجهیزات حمل و نقل از ارزش واردات ایران از اتحادیه اورپا طی مدت مذکور افزایش و سهم سایر گروه‌های کالایی کاهش یافته است. 

     واردات به تفکیک مبادی وارداتی 

پنج مبدا عمده واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا در میان 27 کشور عضو این اتحادیه در دو ماهه نخست سال 2020 شامل کشورهای «آلمان، ایتالیا، هلند، فرانسه و بلژیک » هستند که در مجموع حدود 75 درصد از واردات کالایی ایران از این کشورهای اروپایی انجام شده است. 

در میان کشورهای اتحادیه اروپا، بیشترین رشد واردات ایران مربوط به کشورهای«اسلواکی، بلغارستان، لوکزامبورگ و کرواسی» است. موثرترین عامل رشد 7 درصدی واردات ایران در دو ماهه نخست سال 2020 نسبت به مدت مشابه سال 2019، افزایش واردات ایران از کشور آلمان با مشارکت 6 واحد درصدی بوده است. بلغارستان) با سهم 3.6 واحد درصدی، دانمارک با سهم 2.3 واحد درصدی و بلژیک با مشارکت 1.7 واحد درصدی نیز از دیگر عوامل موثر در افزایش واردات ایران بوده‌اند. بیشترین کاهش در ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا نیز مربوط به واردات از کشورهای «ایرلند، سوئد و فنلاند» بوده است.