فرصـت‌های بر باد رفته

مهران  فرجی 

از اوایل بهمن پارسال شایعات ورود کرونا به ایران مطرح بود؛ شایعاتی که این‌بار اول اسفند رنگ واقعیت گرفت. اگر تاریخ ورود و شیوع کرونا در ایران را همان یکم اسفند در نظر بگیریم، چه فرصت‌هایی برای کنترل کرونا از دست رفت؟ چه صدماتی به مردم، به کشور و به سرمایه‌های اجتماعی دولت وارد شد؟  کرونا به‌طور رسمی اول اسفند وارد ایران شد و در شرایطی که بسیاری معتقد به قرنطینه و کنترل ترددها بودند، وزارت بهداشت طبق تصمیمی که گویا در خارج از مجموعه وزارتخانه گرفته شده بود، به نقل از قائم مقام این وزارتخانه اعلام کرد قرنطینه برای قرون وسطی است! این مهم‌ترین فرصتی بود که دولت برای کنترل کرونا از دست داد. بر کسی پوشیده نیست که از پانزدهم تا بیست و نهم اسفند، بسیاری از امور اداری در حالت تعلیق قرار دارد و به قول معروف خیلی چیزها تق و لق است. دولت می‌توانست با استفاده از این فرصت، دو هفته ادارات و اصناف را تعطیل اعلام کند و با توجه به وصل شدن آن به دو هفته به تعطیلات نوروزی، حداقل یک ماه تعطیلی کم‌هزینه به خود هدیه کند و رفت و آمدها و مسافرت‌ها را نیز ممنوع اعلام کند، اما از وارد آمدن هزینه‌های کلان به کشور جلوگیری کند. این فرصت از دست رفت و اگر دولت از این فرصت استفاده کرده بود، احتمالا الان تا این حد درگیر کرونا نبودیم و می‌توانستیم با توجه به توان پزشکان و سیستم درمانی‌مان، کشوری موفق در کنترل این ویروس نام بگیریم.  ریشه این تعلل در ضعف سیستماتیک نظام تصمیم‌گیری است و اینکه دولت توان این را ندارد تا تصمیم‌گیرنده نهایی باشد. دولتی که برآمده از رای مردم است، با اتفاق اخیر در اعلام دیرهنگام و همچنین ضعف عملکرد در مقابله با کرونا، اندک سرمایه اجتماعی خود را که در ماه‌های گذشته کاهش یافته بود، از دست داد. البته که همچنان باید اذعان کرد، ایران، در میان کشورهای موفق در کنترل کرونا بوده است و نظام درمانی کشور که در دوره‌های گذشته و دهه نخست انقلاب پایه‌گذاری شده، کارنامه به نسبت موفقی داشته است. 

در این بین باید عملکرد کادر درمان را از عملکرد وزارت بهداشت جدا دانست. به سختی می‌توان این موضوع را رد کرد که برخی مدیران وزارت بهداشت، کرونا را سکوی پرش و محل اثبات خود قرار دادند. این موضوع در جای خود محل بحث است. اما نکته مهم این است که فرصت‌های زیادی از دست رفت؛ دولت فرصت‌سوزی‌هایی کرد که در چند سال گذشته هم در موارد دیگر سابقه داشت. با پذیرش فشارها و مشکلاتی که برای دولت وجود دارد، نبود یکپارچگی تصمیم‌گیری در دولت نیز این فشارها را موثر‌تر کرده است. از طرفی، دولت در انسجام نسبی اجتماعی و مردمی که برای مقابله با کرونا ایجاد شد، از قافله عقب ماند و فرصت انسجام ملی را تبدیل به تهدید بی‌اعتمادی به دولت کرد. اما در نهایت، این دولت به عنوان قوه اجرایی کشور است که باید در قبال کوتاهی در تعطیلی کشور پیش از نوروز 99 پاسخگو باشد و به مردم توضیح بدهد. این کوتاهی خسارات جانی و مالی و معنوی کمی به مردم، کشور و دولت وارد نکرد. شاید شفافیت در اعلام خطاها، بتواند اندکی از سرمایه اجتماعی از دست رفته را به دولت بازگرداند.