صابون، از پیه بز تا مواد شیمیایی

این روزهای کرونایی باعث شده بیشتر قدر صابون و مواد شوینده را بدانیم! اما صابون اولین‌بار کی و کجا استفاده شد؟ در کتاب‌هایی که در قرن دوم به بعد از میلاد مسیح تعریف شده، در برخی از کتاب‌ها به صابون‌هایی که از پیه بز و خاکستر زغال چوب و آهک تهیه می‌شده، اشاره شده است. همچنین تاکید شده استفاده از این نوع صابون‌ها برای رعایت بهداشت و جلوگیری از مریضی و بروز زخم لازم و ضروری است. در قرون وسطا نیز صابون در کشورهای حاشیه مدیترانه تهیه و مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در هر حال صابون از لوازم تجملی بوده و توده مردم نمی‌توانستند به آن دسترسی داشته باشند تا اینکه در قرن ۱۷میلادی گولبر وزیر لویی چهاردهم اساس صنعت بزرگ صابون را در مارسی به کار گرفته و در قرن ۱۸ به‌تدریج تولید صابون در چند منطقه انجام می‌شود. اما ساختن صابون تا زمانی که از علم شیمی در تولید صابون بهره گرفته نشد، پیشرفت نکرد. در سال ۱۸۱۸ و با پیشرفت علم شیمی، مراکز تولید صابون به انگلیس انتقال پیدا کرد و به‌تدریج هرچقدر علم شیمی جلوتر رفت، در ساختن صابون نیز پیشرفت‌های بیشتری پیش آمد. به‌تدریج و با وارد کردن روغن‌های نباتی از کشورهای گرمسیر به کشورهای صنعتی، طریقه‌های علمی گوناگونی برای ساختن صابون‌های مختلف به کار گرفته شد، به گونه‌ای که صنعت صابون یکی از مهم‌ترین صنایع شیمی جدید به شمار می‌آمد. بدین‌ترتیب صابون‌های مختلف از قرن ۱۹میلادی تکامل یافته و تولید آن افزایش یافت. با فاصله زیاد و در آغاز قرن بیستم، تلاش‌هایی برای تولید صابون در ایران هم شد. درحقیقت از سال‌های بسیار دور در ایران، بدین صورت معمول بوده که صابون را با خاکستر و پیه به صورت دستی و در کارگاه‌های کوچک تهیه می‌کردند. در سال‌های قبل از جنگ جهانی اول (۱۹۱۸ میلادی) کارخانه نظافت در ایران (تهران) با سرمایه‌ای ایرانی تاسیس شد ولی به دلیل نداشتن بازار مناسب و متقاضی و همچنین به واسطه نبودن متخصصان مناسب پس از چند سال مجبور به تعطیلی شد. بعد از جنگ جهانی در تبریز چند کارخانه کوچک به ساختن صابون مبادرت ورزیدند و تا اندازه‌ای از واردات آن جلوگیری شد اما صابون‌های تولید داخل ایران نتوانستند با صابون‌های اروپایی رقابت کنند تا اینکه در سال ۱۳۱۰ یک کارخانه صابون‌سازی جدید با نام داروگر تاسیس شد. با حمایت‌هایی که از این کارخانه به عمل آمد، داروگر موفق شد در سال ۱۳۱۳ تولیدات خود را افزایش داده و حتی در حوزه بین‌المللی صنعت صابون‌سازی نیز مطرح شود. بعدتر برای مصرف صابون توالت، صابون‌های لباسشویی و دیگر صابون‌ها، کارخانجات مختلف نیز تاسیس شدند. هم‌اینک در همه مناطق کشور شرکت‌های گوناگونی با بهره‌گیری از بهترین روش‌ها به تولید صابون اشتغال دارند.