روزهای سخت نشر در بحران کرونا

محسن  فرجی٭

داستان نشر و کتاب و کتابخوانی در ایران، یک داستانی است پر آب چشم که از فرط مکرر گفته شدن، دیگر تبدیل به لطیفه‌ای بی‌مزه و نخ‌نما شده است. حال فرض کنید که بر این اوضاع قمر در عقرب، ناگهان ویروس کرونا هم سایه بیندازد؛ حساب کار با کرام‌الکاتبین است. البته این یک فرض نیست، بلکه اتفاق نامبارکی است که عملاً افتاده و همه جهان را از جمله ایران، و همه زندگی و کسب و کارها از جمله صنعت نشر را درگیر و دچار آسیب کرده است. پس جای گلایه‌های همیشگی شاید بهتر باشد به فکر چاره‌ای بود. در ممالک توسعه‌یافته این چاره را معمولاً متولیان هر حوزه‌ای می‌اندیشند و برای مشمولان آن حوزه، جاری و ساری می‌کنند. اینجا هم نه به آن دقت و صحت، اما کمابیش همین‌طور بوده است. خاصه در برابر همین ویروس عالمگیر که مسوولان به فکر چاره افتاده‌اند تا از ضرر و زیانی که به هر حرفه و صنفی وارد شده، جلوگیری کنند. در عرصه کتاب و نشر هم وقتی که این یادداشت به چاپ می‌رسد، از بسته حمایتی وزارت ارشاد در این زمینه رونمایی شده است (قرار است طی روزهای هجدهم و نوزدهم اردیبهشت ماه دست‌اندرکاران چاپ و نشر و صنایع وابسته، با ورود به سامانه وزارت ارشاد، اعلام وضعیت و خسارت کنند و حمایت شوند) . اما در لحظه نوشتن این یادداشت هنوز این جعبه سیاه گشوده نشده تا معلوم شود که میزان و نوع این کمک‌ها و حمایت‌ها به شکل و اندازه است. این حمایت‌ها هر چه باشد، نمی‌توان چشم بست بر نابرابری و بی‌عدالتی در ارایه‌ تسهیلات به ناشران دولتی و خصوصی که همواره وجود داشته است. اما حالا باز هم باید از این موضوع گذشت و یک راهکار ساده، عملی و شفاف داد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به جای دادن اعانه یا کمک مستقیم به اهالی نشر، می‌تواند خرید کتاب‌هایش را بیشتر، سریع‌تر و البته با پرداخت‌هایی به‌موقع‌تر انجام بدهد؛ به همین سادگی. البته که خرید کتاب همیشه جزو اهرم‌ها و راهکارهای حمایت ارشاد از ناشران بوده است. اما اولاً این خرید، بسیار کند و دیر به دیر صورت می‌گرفته، یعنی ناشری که به عنوان مثال در طول سال 30 عنوان کتاب منتشر می‌کرده، شاید 3 یا 4 عنوان از کتاب‌هایش مشمول خرید می‌شده. دوم اینکه پرداختی‌های ارشاد برای همین 3 یا 4 عنوان کتاب بین 8 ماه تا یک سال طول می‌کشیده است! حالا کافی است که این وزارتخانه، از ناشران، به ویژه ناشران بخش خصوصی که با خون دل چراغ نشرشان را روشن نگه داشته‌اند، تعداد بیشتری کتاب بخرد و بعد هم خیلی زودتر به تسویه کتاب‌های خریداری‌شده بپردازد. بی‌تردید همین راهکار ساده می‌تواند خیلی از ناشران کم‌بنیه و نوپا را سر پا نگه دارد تا بتوانند همچنان در گردونه نشر بمانند و با برچیده شدن بساط این ویروس، به حیات طبیعی خود ادامه دهند. شاید به نظر برسد که این راهکار، موقتی و به شکل مسکِّن عمل می‌کند؛ همین طور است. اما حالا و همین لحظه به این تسکین نیاز است تا بعد از اینکه از وضعیت بحرانی خارج شدیم و ابر و باد و مه و خورشید و فلک دست به دست هم دادند و مسوولان و متولیان فرهنگی هم اقداماتی زیربنایی در عرصه‌ فرهنگسازی انجام دادند و اوضاع اقتصادی و روانی مردم هم بهتر شد و و و ... دیگر کتاب و کتابخوانی پدیده‌ای تزئینی و مهجور نباشد. آمین. 

٭ نویسنده و ناشر